Ból piersi a dzień cyklu. Kiedy ból piersi powinien Cię zaniepokoić?

Ból piersi (mastalgia) jest powszechnie występującym zjawiskiem, zwłaszcza u kobiet. Nawet 70% kobiet w pewnym momencie swojego życia doświadcza tego typu dolegliwości. Przeważająca większość przypadków bolesności piersi pojawia się u kobiet w wieku od 20 do 50 lat. Dolegliwości bólowe są najczęściej związane ze zmianami hormonalnymi, które mają miejsce w trakcie cyklu miesięcznego, ciąży, a w późniejszych latach życia, podczas menopauzy. Bolesne piersi są więc najczęściej zjawiskiem fizjologicznym. Jeśli jednak bóle utrzymują się długo i towarzyszą im inne objawy, konieczna może być konsultacja lekarska.

Bolesne piersi – charakter dolegliwości

Stopień nasilenia i charakter bólu piersi mogą być różne u poszczególnych kobiet. Charakterystyka bólów może być różna i może być cechą indywidualną. Często towarzyszy im: zwiększenie wrażliwości piersi na dotyk, ich nadmierna twardość i obrzmienie, zwłaszcza w obrębie brodawek sutkowych. Może pojawić się wrażenie ciężkości piersi. Boląca pierś lub piersi mogą być szczególnie dokuczliwe przy wykonywaniu gwałtownych ruchów czy podczas noszenia obcisłych ubrań. Dolegliwości bólowe mogą dotyczyć całej piersi lub tylko jej fragmentu. Ból piersi w połowie cyklu może towarzyszyć owulacji. Wyróżnia się takie rodzaje mastalgii jak mastalgia cykliczna, niecykliczna oraz bóle klatki piersiowej, których źródłem może, ale niekoniecznie musi być tkanka piersi.

Bolące piersi przed okresem – mastalgia cykliczna

Cykliczny charakter dolegliwości bólowych w przypadku piersi zwykle związany jest ze zmianami stężeń hormonów płciowych, które nieodłącznie towarzyszą cyklowi miesięcznemu, zachodzącemu w organizmie kobiety. Mastalgia cykliczna jest jedną z najczęstszych przyczyn bólów piersi u kobiet. Szacuje się, iż może ona dotyczyć nawet 40% kobiet, najczęściej w trzeciej dekadzie życia. Jest problemem, który dla niektórych pacjentek jest szczególnie uciążliwy, a w niektórych przypadkach ogranicza ich codzienną aktywność. Cykliczne dolegliwości mogą negatywnie wpływać na sen i życie seksualne. Mastalgia cykliczna, zwłaszcza jeśli jest związana z cyklem miesięcznym, najczęściej dotyczy obydwu piersi równocześnie. Zazwyczaj bóle ustępują wraz z nadejściem krwawienia miesięcznego.

Tkanka gruczołowa piersi, zwłaszcza w obrębie sutków, zawiera liczne receptory dla hormonów płciowych. Zmiany stężenia estrogenów i progesteronu przed okresem, w fazie lutealnej cyklu, mogą wywoływać ból piersi. Zmiany hormonalne przyczyniają się dodatkowo do obrzęku węzłów chłonnych, co także niekiedy objawia się bolesnością piersi. Jeśli chodzi o ból piersi po bokach, przyczyny często związane są właśnie z miejscowym powiększeniem struktur limfatycznych. W przypadku mastalgii cyklicznej, bóle są najczęściej opisywane przez kobiety jako przeszywające, kłujące i rwące, z towarzyszącym uczuciem ciężkości. Mogą promieniować do barku lub łopatki, a dodatkowym zjawiskiem towarzyszącym może być niewielki mlekotok.

Innym hormonem, mającym duży wpływ na tkanki piersi, jest prolaktyna. Jest ona odpowiedzialna m.in za stymulowanie produkcji mleka u kobiet po urodzeniu dziecka. Zmiany stężeń prolaktyny mogą jednak oddziaływać na piersi nawet jeśli kobieta nie była w ciąży.

Dolegliwości cykliczne są też wymieniane jako potencjalny objaw tzw. mastopatii. Jest to choroba o łagodnym przebiegu, która jest związana ze zmianami strukturalnymi w obrębie gruczołów sutkowych w jednej lub obydwu piersiach. Stwierdza się w niej obecność tkliwych zgrubień tkanki nabłonkowej i/lub łącznej, wyczuwalnych w badaniu palpacyjnym i dostrzegalnych w badaniu ultrasonograficznym (USG).

Ból piersi a menopauza – mastalgia niecykliczna

Piekący ból w piersiach lub kłujący ból w piersiach są też charakterystyczne dla mastalgii niecyklicznej. W porównaniu z dolegliwościami związanymi z cyklem miesiączkowym, dolegliwości mastalgii niecyklicznej częściej lokalizują się tylko w jednej piersi, a nierzadko zawsze na tym samym jej obszarze.  Bóle niecykliczne dotyczą przede wszystkim kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym, a ich przyczyny nie są dokładnie znane. Mogą się one pojawiać podczas stosowania niektórych terapii: menopauzalnej hormonalnej terapii zastępczej, leków psychotropowych i przeciwdepresyjnych, w trakcie leczenia spironolaktonem czy digoksyną. Jeśli przyczyną mastalgii niecyklicznej jest terapia hormonalna, lekarz może zmniejszyć dawkę preparatu lub przepisać inną jego postać.

Ból pod lewą piersią na żebrach – czy problemem faktycznie są piersi?

Niektóre bóle klatki piersiowej tylko pozornie mogą być równoznaczne z bólem samych piersi. Dolegliwości mogą mieć charakter mięśniowy (np. po intensywnym wysiłku fizycznym – tzw. zakwasy, choroby mięśni, np. fibromialgia), naczyniowo-sercowy (bóle dławicowe i zawałowe, zapalenie mięśnia sercowego), czy nerwowy (np. w przebiegu półpaśca). Bóle w obrębie klatki piersiowej bywają również charakterystyczne dla niektórych zaburzeń o charakterze psychogennym (np. nerwica) czy schorzeniach układu pokarmowego (zwłaszcza w chorobie refluksowej przełyku). Zmiany zwyrodnieniowe w obrębie mostka czy połączeń międzyżebrowych także mogą manifestować się dolegliwościami, których źródłem jedynie z pozoru są piersi.

Należy pamiętać, że nagły, ostry, promieniujący do ramienia ból w klatce piersiowej, zwłaszcza z towarzyszącym wrażeniem silnego ucisku i duszności może być objawem zawału mięśnia sercowego. Jest to sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia i wskazaniem do wezwania zespołu ratownictwa medycznego.

Inne przyczyny bólu piersi

Nie zawsze jest możliwe precyzyjne ustalenie przyczyn bólu piersi. Wśród innych czynników, mogących powodować dolegliwości bólowe w obrębie biustu, możemy wymienić:

• niedrożność przewodu mlecznego,
• mastitis: bakteryjna infekcja tkanki piersi, mogąca rozwinąć się w okresie karmienia piersią, zwłaszcza w ciągu kilku pierwszych tygodni po porodzie,
• przebyte operacje piersi i zabiegi z zakresu medycyny estetycznej,
• urazy piersi,
• duży rozmiar piersi,
• gdy pierś boli przy ucisku, przyczyną może być niewłaściwie dobrany stanik,
• zatrzymywanie płynów w organizmie,
• nadmierne spożycie kofeiny – niektóre badania naukowe wskazują na związek przyczynowo- skutkowy pomiędzy wysokim spożyciem kofeiny, np. w kawie czy suplementach sportowych i bólem piersi,
• rak piersi.

Rak piersi – co powinno nas zaniepokoić?

Wbrew powszechnemu przekonaniu, rak piersi dość rzadko daje dolegliwości bólowe, zwłaszcza na wczesnych etapach rozwoju. Dlatego niezwykle istotna jest samokontrola piersi (wiele informacji na temat sposobu przeprowadzenia samobadania możemy znaleźć w internecie, chociażby na stronach fundacji, zajmujących się profilaktyką raka piersi), oraz regularne wykonywanie badań kontrolnych, zwłaszcza USG i mammografii. Wczesne wykrycie nowotworu jest kluczowe dla podjęcia jego skutecznego leczenia.

Do objawów, które powinny wzbudzić nasz niepokój i skłonić nas do skontaktowania się z lekarzem, zaliczyć możemy:

• gdy pod palcami wyczuwamy nieruchomą zmianę (uwaga: zmiany nowotworowe są często niebolesne),
• jednostronnie powiększona i boląca pierś, zmiany w kształcie piersi, obecność guzków, także w obrębie sutka,
• wciągnięcie skóry lub brodawki piersiowej,
• płyn wydobywający się z brodawki, zwłaszcza podbarwiony krwią i/lub o nieprzyjemnym zapachu,
• pomarszczona skóra na piersi,
• przewlekłe powiększenie węzłów chłonnych w obrębie pach.

Diagnostyka bólów piersi

Przewlekłe bóle w obrębie samych piersi lub klatki piersiowej, które nie wydają się być powiązane z cyklem miesiączkowym, lub po prostu wzbudzają nasz niepokój, są wskazaniem do konsultacji z lekarzem. Przeprowadzenie wywiadu z pacjentką, badania fizykalne i diagnostyka obrazowa (USG, mammografia, rezonans magnetyczny) mają istotne znaczenie w określeniu przyczyn dolegliwości bólowych. Pozwalają one również często na ustalenie, czy źródłem bólów są faktycznie piersi, czy też powodów należy upatrywać gdzie indziej.  

W diagnostyce laboratoryjnej bólów piersi przydatne jest badanie hormonów płciowych, takich jak estradiol, progesteron i prolaktyna, czy też stężenia białka wiążącego hormony płciowe SHBG (ang. sex hormone binding globulin) w surowicy krwi.

W przypadku historii rodzinnej występowania raka piersi, możliwe jest także wykonanie badań laboratoryjnych, mających na celu ocenę ewentualnego ryzyka wystąpienia nowotworu. Wykorzystuje się tutaj badania molekularne, obejmujące analizę najczęściej występujących mutacji w genach takich jak BRCA1 i BRCA2 (rak piersi i/lub rak jajnika) czy PALB2 (rak piersi). Należy pamiętać, że wykrycie mutacji nie jest równoznaczne ze stuprocentowym wystąpieniem nowotworu obecnie lub w przyszłości. Najistotniejszym elementem profilaktyki chorób nowotworowych, także raka piersi, jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych oraz zbilansowana dieta i systematyczna aktywność fizyczna.

Zapobieganie i leczenie bólów piersi

W przypadku mastalgii cyklicznej, związanej z cyklem menstruacyjnym, jeśli objawy są uciążliwe, stosuje się leki przeciwbólowe, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) czy paracetamol. Należy jednak unikać długotrwałego przyjmowania tych środków z uwagi na możliwe skutki uboczne. Suplementacja niektórych witamin, takich jak witamina E, czy witamina B6 może wpływać korzystnie na objawy bólowe. Wykazano korzystny wpływ spożycia siemienia lnianego oraz wyciągu z owoców niepokalanka (Vitex agnus) na łagodzenie dolegliwości, ze względu na zawartość substancji o działaniu przeciwestrogenowym. Zbilansowana dieta, bogata w zrównoważone ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6, również może przyczyniać się do poprawienia samopoczucia. Istotny jest też właściwy dobór stanika. U niektórych kobiet pozytywne skutki niesie ze sobą stosowanie terapii relaksacyjnych.

Jeśli mastalgia niecykliczna wydaje się spowodowana przyjmowaniem terapii hormonalnej, warto przedyskutować z lekarzem inne możliwości leczenia.

W przypadku bólów piersi o innym pochodzeniu stosuje się leczenie przyczynowo- skutkowe, mające na celu wyeliminowanie czynnika sprawczego dolegliwości bólowych.

Mgr Aleksandra Wasilów