Co to są objawy dyspeptyczne i jak sobie z nimi radzić?

Borykasz się z uporczywym bólem w górnej części brzucha, uczuciem pełności po posiłku lub wczesnym nasyceniem? Możesz zmagać się z objawami dyspeptycznymi, czyli niestrawnością. Ta dolegliwość, choć nierzadko dokuczliwa, może być skutecznie opanowana przy zastosowaniu odpowiednich środków zaradczych. Poznaj przyczyny, objawy i sposoby walki z dyspepsją.

Co to są objawy dyspeptyczne?

Dyspepsja, potocznie określana jako niestrawność, to zespół objawów związanych z nieprawidłowym trawieniem pokarmów. Najczęściej przejawia się bólem lub dyskomfortem w górnej części brzucha. To jedna z głównych przyczyn bólu brzucha po jedzeniu. Towarzyszyć jej mogą takie dolegliwości, jak:

• uczucie pełności i zalegania pokarmu w żołądku po jedzeniu,
• wczesne uczucie sytości, nieproporcjonalne do ilości spożytego pokarmu,
• nudności, a nawet wymioty,
• odbijanie, zgaga,
• wzdęcia,
• ból lub pieczenie w górnej części brzucha.

📌 Poznaj przyczyny bólu brzucha po prawej stronie.

Dolegliwości te mogą występować samodzielnie lub w różnych konfiguracjach. Niektórzy pacjenci odczuwają je jedynie po spożyciu określonych pokarmów, inni zmagają się z nimi na stałe. Dyspepsja może mieć charakter przewlekły, powodując powtarzające się dolegliwości, lub też występować sporadycznie. Niezależnie od nasilenia objawów, stanowi ona poważne utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu i obniża jakość życia.

Rodzaje dyspepsji

Wyróżniamy dwa główne rodzaje dyspepsji.

Dyspepsja organiczna

Ten typ niestrawności jest skutkiem innych chorób lub czynników, takich jak:

• choroby układu pokarmowego (choroba wrzodowa, refluks, zapalenia),
• choroby metaboliczne (cukrzyca, nadczynność tarczycy),
• przyjmowanie niektórych leków (niesteroidowych leków przeciwzapalnych, antybiotyków, preparatów żelaza),
• czynniki środowiskowe (alkohol, stres).

Dyspepsja czynnościowa

W tym przypadku nie udaje się zidentyfikować konkretnej choroby leżącej u podłoża objawów dyspeptycznych. Przyczyną mogą być zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, nadwrażliwość na bodźce lub nieprawidłowe reakcje układu nerwowego. 

📌 Przeczytaj, z czego może wynikać ból żołądka po jedzeniu i piciu.

Czym jest spowodowana dyspepsja?

Oprócz podziału na dyspepsję organiczną i czynnościową możemy wyróżnić inne czynniki, które prowadzą do objawów niestrawności:

• Stres i napięcie nerwowe – przewlekły stres negatywnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego, zaburzając pracę żołądka i jelit.
• Nieprawidłowa dieta – spożywanie zbyt obfitych, tłustych, ciężkostrawnych posiłków, a także nieregularne jedzenie może przeciążać układ trawienny.
• Zakażenie bakterią Helicobacter pylori – infekcja może prowadzić do stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i zwiększać wydzielanie kwasu solnego.
• Przyjmowanie niektórych leków – niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, leki moczopędne i inne mogą wywoływać objawy dyspeptyczne jako działanie niepożądane.
• Choroby przewodu pokarmowego – wrzody żołądka i dwunastnicy, refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenia trzustki czy wątroby często manifestują się dolegliwościami dyspeptycznymi.
• Ciąża – hormony ciążowe oraz zmiany anatomiczne w obrębie jamy brzusznej mogą prowadzić do wystąpienia niestrawności w ciąży.

Jak długo trwa dyspepsja?

Czas trwania dyspepsji zależy od jej przyczyny i rodzaju, dlatego trudno jednoznacznie określić, jak długo będzie się utrzymywać. 

W dyspepsji ostrej, związanej zazwyczaj z epizodycznymi przyczynami, takimi jak spożycie ciężkostrawnych potraw czy zatrucie pokarmowe, dolegliwości utrzymują się od kilku godzin do kilku dni. Objawy ustępują zwykle po leczeniu przyczyny (np. unikanie ciężkostrawnych pokarmów, leczenie infekcji).

W dyspepsji przewlekłej (niestrawność trwająca przez dłuższy czas, powtarzająca się) objawy mogą trwać miesiącami, a nawet latami, jeśli nie zostanie zidentyfikowana i odpowiednio leczona ich przyczyna. Dyspepsja czynnościowa (funkcjonalna) może trwać przez kilka miesięcy lub lat z okresami zaostrzeń i remisji. Czas trwania dyspepsji organicznej zależy od leczenia podstawowej choroby. Po odpowiednim leczeniu objawy mogą ustąpić w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.

Diagnozowanie dyspepsji

Podstawą rozpoznania dyspepsji jest szczegółowy wywiad lekarski. Lekarz zadaje pytania dotyczące czasu trwania objawów, nasilenia dolegliwości, związku z przyjmowanymi posiłkami oraz innych schorzeń i stosowanych leków.

Następnie mogą zostać zlecone badania diagnostyczne, takie jak:

• Gastroskopia – badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, umożliwiające ocenę stanu błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy.
• Test na obecność bakterii Helicobacter pylori – zakażenie tą bakterią może być przyczyną dyspepsji.
• Badania krwi, USG jamy brzusznej – pomagają wykluczyć choroby metaboliczne lub inne schorzenia będące podłożem dolegliwości.

W przypadku dyspepsji czynnościowej, gdy nie stwierdza się organicznej przyczyny, rozpoznanie stawiane jest na podstawie utrzymywania się objawów przez co najmniej 3 miesiące.

📌 Poznaj e-Pakiet brzuszny.

Domowe sposoby na niestrawność

Kluczowe jest dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta, z wykorzystaniem modyfikacji stylu życia, farmakoterapii oraz terapii uzupełniającej. Oprócz profesjonalnej opieki medycznej istnieje wiele domowych sposobów, które mogą pomóc w radzeniu sobie z objawami dyspepsji.

Dieta przy niestrawności

• Unikaj potraw tłustych, smażonych, ostrych, a także napojów gazowanych, alkoholu, kawy.
• Jedz małe, częste posiłki, wolno i dokładnie je przeżuwając.
• Sięgaj po produkty lekkostrawne, takie jak: gotowane warzywa, chude mięso, ryby, kasze, jogurty.
• Pij dużo wody i napary z ziół, np. mięty, rumianku, imbiru.

Zioła i suplementy

• Napar z mięty pieprzowej – działa rozkurczowo i łagodzi dolegliwości.
• Napar z rumianku – uspokaja i zmniejsza napięcie.
• Kapsułki z olejem z kminku – wspomagają trawienie i redukują wzdęcia.
• Nalewka z dziurawca – łagodzi napięcie nerwowe.

Aktywność fizyczna

• Regularna, umiarkowana aktywność, np. spacery, pływanie, joga, poprawia perystaltykę jelit.
• Unikanie intensywnego wysiłku tuż po posiłku.

Techniki relaksacyjne

• Medytacja, joga, głębokie oddychanie pomagają radzić sobie ze stresem, który może nasilać objawy.

Domowe sposoby leczenia dyspepsji powinno się skonsultować z lekarzem. Pozwoli to uniknąć niepożądanych interakcji lub nieprawidłowego stosowania.

Zapobieganie dyspepsji

Choć dyspepsja jest dolegliwością przewlekłą i może nawracać, istnieje szereg działań, które pomogą w zapobieganiu jej wystąpieniu lub nasileniu:

• Dbaj o regularność posiłków – jedz małe porcje co 3–4 godziny, unikaj dużych, ciężkostrawnych posiłków.
• Staraj się ograniczać stres i napięcie nerwowe w codziennym życiu.
• Zwiększ aktywność fizyczną – ćwiczenia poprawiają perystaltykę jelit.
• Rzuć palenie i ogranicz spożywanie alkoholu.
• Pij dużo wody i sięgaj po herbaty ziołowe wspomagające trawienie.
• Unikaj potraw tłustych, smażonych, pikantnych, które mogą nasilać objawy.
• Jedz powoli, dokładnie przeżuwając pokarmy.

Pamiętaj, że w przypadku utrzymujących się lub nasilających się dolegliwości dyspeptycznych należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Tylko specjalista może prawidłowo zdiagnozować przyczynę i dobrać skuteczną terapię.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska