Czym jest kinaza kreatynowa?

Kinaza kreatynowa (CK) lub kinaza fosfokreatynowa (CPK) – to enzym zaangażowany w przemiany energetyczne organizmu. Najwięcej znajduje się go w komórkach o dużym zapotrzebowaniu na energię – mięśnie szkieletowe, mięsień sercowy i mózg. Wzrasta po wysiłku fizycznym, ale też przy zażywaniu niektórych leków. Co warto wiedzieć o kinazie kreatynowej?

Jeden enzym – 3 enzymy?

Na całkowitą aktywność CK składają się 3 aktywności izoenzymów różniących się miejscem pochodzenia – mięśnie szkieletowe MM, mięsień sercowy MB i mózg BB.

Wzrost aktywności CK

Przyczyny wzrostu aktywności CK:

• uszkodzenie mięśni szkieletowych – urazy, intensywny wysiłek fizyczny, dystrofie mięśniowe, zapalenie mięśni, drgawki, zabiegi operacyjne, niektóre leki, narkotyki, zatrucie alkoholem, zatrucie tlenkiem węgla
• choroby mięśnia sercowego – zawał serca, uraz serca, zapalenie mięśnia sercowego,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego – np. udar, napady padaczkowe,
• inne – np. niedoczynność tarczycy.

Najczęstsza przyczyna wzrostu aktywności CK to uszkodzenie mięśni będące skutkiem wysiłku fizycznego, urazu mechanicznego. Wzrasta również w dystrofiach mięśniowych, zapaleniu mięśni czy drgawkach.

Bardzo wysoka aktywność CK może być objawem rabdomiolizy czyli masywnego rozpadu mięśni. W trakcie tego procesu dochodzi do uwolnienia białka mięśni – mioglobiny, która działa toksycznie na nerki, mogąc prowadzić do ich uszkodzenia.

Aktywność kinazy wzrasta po wysiłku fizycznym, a nasilenie tego wzrostu zależy od intensywności wysiłku i od stopnia wytrenowania.

Aktywność może się zwiększać nawet do 30-krotności górnej granicy normy w ciągu 24 godzin. Badanie należy wtedy powtórzyć po 7 dniach odpoczynku by przekonać się czy taka była przyczyna wzrostu aktywności CK.

Na aktywność kinazy wpływają leki, prowadząc do wzrostu jej aktywności. Najczęściej przyczyniają się do tego statyny – leki stosowane w hipercholesterolemii. Powikłaniem ich stosowania może być ból i osłabienie mięśniowe oraz wzrost poziomu aktywności CK.

Przekroczenie 4-krotności górnej granicy normy jest sygnałem dla lekarza o nietolerancji tych leków przez pacjenta.

Spadek aktywności

Zmniejszenie aktywności kinazy kreatynowej ma małe znaczenie diagnostyczne, najczęściej występuje w chorobie alkoholowej wątroby oraz w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Zastosowanie diagnostyczne

Enzym ważny w diagnostyce zawału serca, a szczególnie jego izoenzym sercowy czyli CK-MB. Oznaczanie jego aktywności lub masy (CK-MB mass) jest wykorzystywane w rozpoznawaniu zawału serca przy braku dostępności oznaczeń troponin sercowych.

CK-MB mass jest badaniem bardziej czułym dla wykrywania zawału serca i bardziej specyficznym dla mięśnia sercowego niż aktywność CK-MB.

Warto oznaczyć poziom aktywności kinazy kreatynowej:

• przy podejrzeniu uszkodzenia mięśni szkieletowych z towarzyszącymi bólami mięśniowymi i osłabieniem siły mięśniowej,
• przy podejrzeniu zawału serca z towarzyszącym bólem w klatce piersiowej i dusznością,
• w trakcie terapii statynami, fibratami czy neuroleptykami – w celu wykrycia skutków ubocznych ich działania.

mgr Renata Grzelik

Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA

Piśmiennictwo:

– Szczeklik A. (red): Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2011, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.

– Neumeister B., Besenthal I., Böhm B.O.: Diagnostyka Laboratoryjna. Poradnik kliniczny. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.

– Sarwiński P., Kącka A., Kosińska A., Łazowski T., Wolska D.: Rabdomioliza w praktyce anestezjologia i internisty. Anestezjologia i Ratownictwo 2012;6.