Czym jest rezerwa jajnikowa?

Każda kobieta rodzi się z określoną liczbą prekursorów komórek jajowych, która sukcesywnie zmniejsza się po każdej miesiączce. Utrata tych komórek jest procesem nieodwracalnym, w głównej mierze zależnym od wieku, czynników genetycznych, ale także środowiskowych, na które narażona jest kobieta w trakcie swojego życia.

W terapii leczenia niepłodności bardzo ważnym elementem diagnostyki jest oszacowanie ilości pęcherzyków jajnikowych, które mogą przekształcić się w komórki jajowe zdolne do zapłodnienia. Badaniem umożliwiającym tę ocenę jest pomiar rezerwy jajnikowej. Wyniki badania umożliwiają lekarzowi dokonanie oceny możliwości reprodukcyjnych w danej chwili życia kobiety, pozwalają na wyliczenie pozostałego okresu życia reprodukcyjnego, ale także informują o przewidywanym terminie menopauzy. Są podstawą doradztwa w zakresie problemów z płodnością leżących po stronie kobiety, w tym doboru odpowiedniej metody leczenia.

Badania laboratoryjne oceniające wielkość rezerwy jajnikowej

Wśród badań oceniających wielkość rezerwy jajnikowej wymienić należy badania laboratoryjne (przede wszystkim pomiar stężenia hormonu folikulotropowego – FSH, inhibiny B, hormonu antymulerowskiego – AMH), ale także badania obrazowe – USG, określające liczbę pęcherzyków antralnych – AFC, ang. Antral Follicle Count.

Ocena stężenia FSH, hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową i stymulującego jajniki do pracy (wpływ na dojrzewanie pęcherzyków jajowych), to powszechnie stosowany test oceniający rezerwę jajnikową. Wysokie stężenia FSH świadczą o słabej odpowiedzi jajników, wyczerpującej się rezerwie jajnikowej i zmniejszonych szansach na uzyskanie ciąży. Często stężenie FSH mierzone jest łącznie ze stężeniem estradiolu (E2), co według danych literaturowych zwiększa wiarygodność otrzymanych wyników badań.

Inhibina B jest hormonem produkowanym przez prekursory komórek jajowych, ale także przysadkę. Niskie stężenia inhibiny B świadczą o zmniejszeniu czynności jajników i spadku szans na powodzenie położnicze. Poziomy FSH i inhibiny B uzależnione są od fazy cyklu miesiączkowego, co z kolei wymusza na pacjentce wykonanie oznaczenia konkretnie w 3 dniu cyklu.

AMH- najlepszy marker rezerwy jajnikowej

W przeciwieństwie do FSH i inhibiny B, stężenie hormonu AMH nie wymaga pomiaru w określonej fazie cyklu miesięcznego, co oznacza, że można go wykonać bezpośrednio przed wizytą u lekarza. Najwyższe poziomy hormonu AMH, świadczące o wysokiej płodności obserwuje się u kobiet około 25 roku życia, spadek następuje stopniowo, aż do niewykrywalnych poziomów na kilka lat przed menopauzą. Doniesienia naukowe porównujące przydatność różnych oznaczeń rezerwy jajnikowej, ale także zalecenia większości towarzystw naukowych, w tym przez American Society of Obstetrics and Gynecology wskazują, że AMH posiada większą wartość diagnostyczną niż FSH i inhibina B, co oznacza że AMH jest najlepszym markerem rezerwy jajnikowej.

Wszystkie powyższe badania wykonuje się z krwi pacjentki, niezależnie od pory dnia i spożycia posiłku. Wyniki stanowią niezwykle istotny element diagnostyki i leczenia niepłodności.

dr Beata Skowron

Piśmiennictwo:

1. David B.Seifer. Ovarian reserve testing: a user’s guide.  American Journal of Obstetrics and Gynecology. Volume 217, Issue 2, August 2017, Pages 129-140
2. Monika Krawczyńska, Jadwiga Słowińska-Srzednicka. Zastosowanie oznaczeń stężeń hormonu antymüllerowskiego (AMH) w diagnostyce chorób endokrynnych. Post N Med 2016; XXIX(12): 921-928921
3. Barbara Macura, Leopold Śliwa. Parametry rezerwy jajnikowej i ich przydatność w określaniu aktualnej i przyszłej płodności kobiety. Przegląd Lekarski 2014 / 71 / 12