Czym jest zespół Dubina-Johnsona? Objawy i przyczyny

Zespół Dubina-Johnsona jest rzadką chorobą o podłożu genetycznym, w której przebiegu obserwuje się podwyższone stężenie bilirubiny. Głównym, widocznym objawem tego schorzenia jest żółtaczka. U części pacjentów zespół Dubina-Johnsona przebiega jednak bezobjawowo, nie wymaga również intensywnego leczenia. O tym, czym dokładnie jest zespół Dubina-Johnsona, kiedy to schorzenie jest groźne dla pacjenta, jakie są jego przyczyny, objawy oraz w jaki sposób można go zdiagnozować, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest zespół Dubina-Johnsona?

Zespół Dubina-Johnsona, zwany inaczej hiperbilirubinemią typu 2, to rzadka, lecz w większości przypadków łagodna w przebiegu, uwarunkowana genetycznie choroba wątroby. Jak sama nazwa wskazuje, przebiega ze zwiększonym stężeniem bilirubiny we krwi, które może być widoczne w postaci żółtaczki. Większość przypadków tego schorzenia ujawnia się około 20 roku życia z taką samą częstotliwością u kobiet i u mężczyzn, przy czym u mężczyzn objawy występują zwykle wcześniej. Choroba Dubina-Johnsona jest spotykana najczęściej u Żydów. Zaobserwowano też zwiększoną częstotliwość jej występowania w jednym z regionów geograficznych Japonii.

Czym jest bilirubina?

Bilirubina jest pomarańczowym barwnikiem, powstającym na skutek rozpadu hemu. Hem zaś to składnik istotnych dla prawidłowego funkcjonowania w organizmie enzymów oraz hemoglobiny zawartej w krwinkach czerwonych (erytrocytach), które żyją około 120 dni. Po tym czasie są usuwane z organizmu. Podczas tego procesu uwalnia się z nich bilirubina, która jest transportowana do wątroby. Tam zostaje sprzężona z kwasem glukuronowym i wydzielona do kanalików żółciowych. Stamtąd trafia do jelit i wraz z kałem jest wydalana.

Jakie są przyczyny zespołu Dubina-Johnsona?

Zespół Dubina-Johnsona wynika ze zmian genetycznych – u jego podstaw leży uszkodzenie (mutacja) genu ABCC2, który koduje białko transportowe MRP2. W warunkach fizjologicznych odpowiada ono za przemieszczanie bilirubiny z krwi przez komórki wątroby do żółci, skąd jest wydzielana z kałem. Kiedy gen ABCC2 ulega mutacji, białko w dalszym ciągu jest wytwarzane, ale jego aktywność jest znacznie obniżona. Dlatego właśnie dochodzi do nagromadzenia się bilirubiny w organizmie, określanej jako hiperbilirubinemia. Objawia się ona w postaci zażółcenia skóry i twardówek oczu, czyli żółtaczką.

W jaki sposób objawia się zespół Dubina-Johnsona?

Klinicznie zespół Dubina-Johnsona objawia się żółtaczką, ogólnym osłabieniem, gorączką oraz bólami w nadbrzuszu. Może być również obserwowane powiększenie śledziony i wątroby. U pacjentów cierpiących z powodu zespołu Dubina-Johnsona nie występuje świąd skóry, który kojarzy się ze zwiększonym stężeniem bilirubiny. Tak jak zaznaczono powyżej, u części pacjentów nie obserwuje się żadnych niepokojących objawów chorobowych, a samo schorzenie jest wykrywane przypadkowo w rutynowych badaniach laboratoryjnych.

W jaki sposób dziedziczony jest zespół Dubina-Johnsona?

Zespół Dubina-Johnsona to choroba genetyczna dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że objawy chorobowe będą występować u pacjenta, który odziedziczył dwie kopie uszkodzonego genu ABCC2 – po jednej od każdego z rodziców. Jeśli pacjent odziedziczy tylko jedną kopię, będzie nosicielem choroby, nie mając objawów chorobowych. Badania genetyczne przed ciążą umożliwiają określenie ryzyka wystąpienia niektórych chorób u dziecka. Jeśli stwierdzono u Ciebie zwiększone stężenie bilirubiny sprzężonej, warto rozważyć diagnostykę genetyczną w kierunku mutacji genu ABCC2.

Jak rozpoznać zespół Dubina-Johnsona?

Hiperbilirubinemia najczęściej jest wykrywana przypadkowo w momencie wykonywania rutynowych badań. Wtedy lekarz może zaobserwować zwiększone stężenie bilirubiny sprzężonej we krwi.

Aby potwierdzić rozpoznanie zespołu Dubina-Johnsona, pacjentowi podaje się dożylnie substancję o nazwie bromosulfoftaleina, która łącząc się z bilirubiną, jest wyłapywana przez komórki wątroby. Pozostałe parametry, takie jak poziom aminotransfetazy asparaginianowej (ASPAT) i aminotransferazy alaninowej (ALAT), pozostają w normie.

W zespole Dubina-Johnsona obserwuje się również zwiększone wydalanie koproporfiryny I z moczem, a zmniejszenie wydalania koproporfiryny III. Oznaczenia tych substancji wykonuje się z próbki dobowej zbiórki moczu.

Zespół Dubina-Johnsona należy różnicować z innymi schorzeniami przebiegającymi z podwyższonym stężeniem bilirubiny. Są wśród nich:

• zespół Gilberta spowodowany mutacją w genie UGT1A1,
• zespół Rotora,
• zespół Criglera-Najjara.

Szczególnie niebezpieczną dla pacjenta chorobą jest zespół Criglera-Najjara, który objawia się zaraz po urodzeniu.

Ostateczne potwierdzenie zespołu Dubina-Johnsona to stwierdzenie mutacji w genie ABCC2, które jest wykonywane metodami biologii molekularnej.

Zespół Dubina-Johnsona – jak wygląda leczenie?

Hiperbilirubinemia typu 2 cechuje się łagodnym przebiegiem i dobrym rokowaniem dla pacjentów. W przebiegu zespołu Dubina-Johnsona nie dochodzi do zwłóknienia ani marskości wątroby. W większości przypadków pacjenci także nie wymagają intensywnego leczenia. Bardzo ważne jest jednak, by zwracać uwagę na czynniki, które mogą wpływać na funkcjonowanie wątroby. Należy między innymi ograniczyć lub całkowicie zrezygnować z picia alkoholu, który jest metabolizowany w wątrobie.

Pacjenci cierpiący z powodu zespołu Dubina-Johnsona mogą mieć również zaburzony metabolizm niektórych leków. Zachodzi on bowiem w wątrobie. O stwierdzonym zespole Dubina-Johnsona należy więc poinformować każdego lekarza, z którego pomocy korzysta pacjent.

Zespół Dubina-Johnsona to łagodne schorzenie. Nie znaczy to jednak, że należy je lekceważyć. Podwyższone stężenie bilirubiny może mieć jednak inne podłoże i stanowić stan zagrażający zdrowiu i życiu. Ważne jest więc ustalenie przyczyny tego zjawiska poprzez wykonanie badań laboratoryjnych. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących symptomów koniecznie zgłoś się do swojego lekarza, który w pierwszej kolejności zleci badania wykluczające inne choroby wątroby. W drugiej kolejności rozważy on skierowania Cię na konsultację do genetyka, który może zadecydować o konieczności wykonania badań genetycznych w kierunku mutacji genów odpowiedzialnych za metabolizm bilirubiny.

Są one szczególnie ważne na etapie planowania powiększenia rodziny. Na ich podstawie nie tylko można stwierdzić przyczynę schorzenia u rodziców, lecz także określić ryzyko odziedziczenia choroby przez potomstwo.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia

1. A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, s. 753–755.
2. A. Ciechanowicz i in., Genetyka molekularna w chorobach wewnętrznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 42–52.
3. R. Śmigiel i in., Genetycznie uwarunkowane zaburzenia rozwoju u dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021, s. 91–99.