Hemoroidy w ciąży - przyczyny, leczenie oraz sposoby zapobiegania

Ciąża jest stanem fizjologicznym, jednak w czasie jej trwania może dojść do wystąpienia różnych zaburzeń. Jednym z nich jest choroba hemoroidalna. Hemoroidy (guzki krwawnicze, żylaki odbytu) ze względu na to, że są najbardziej rozpowszechnioną nieprawidłowością proktologiczną, mogą być przyczyną dolegliwości u wielu dorosłych osób. Hemoroidy w ciąży to problem, który dotyka nawet 30-40% ciężarnych, zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży oraz bezpośrednio po porodzie. Dowiedz się jak można zapobiegać wystąpieniu hemoroidów, jakie podjąć działania profilaktyczne oraz w jakiej sytuacji skorzystać z pomocy specjalisty?

Hemoroidy – czym są?

Hemoroidy to fizjologiczne struktury naczyniowe w obrębie kanału odbytu i końcowej części odbytnicy, wypełnione krwią. Zazwyczaj występują trzy guzki wewnętrzne, połączone z mięśniami zwieracza odbytu za pomocą więzadeł. Ich funkcją jest uszczelnianie odbytu, a w konsekwencji wraz z mięśniami zwieracza pozwalają kontrolować oddawanie gazów i stolca. Pod wpływem różnych czynników może dojść do powiększenia, poszerzenia oraz przemieszczenia się guzków krwawniczych i rozwoju choroby hemoroidalnej, potocznie nazywanej jako hemoroidy.

Żylaki odbytu w ciąży – przyczyny

Okres ciąży wiąże się z wieloma zmianami w organizmie kobiety. Niektóre z nich mogą stanowić czynnik ryzyka rozwoju choroby hemoroidalnej. Wśród przyczyn występowania hemoroidów wymienia się:

• przewlekłe zaparcia – jedna z głównych przyczyn hemoroidów w ciąży, która może dotyczyć wiele kobiet w trakcie trwania ciąży oraz w pierwszych 12 tygodniach po porodzie; powiązana jest zwykle ze zmienioną motoryką przewodu pokarmowego, mechanicznym uciskiem jelit, a także zmianami hormonalnymi; zalegający kał negatywnie wpływa na odpływ żylny, skutkując zastojem krwi w hemoroidach; dodatkowo, może wzrastać ciśnienie krwi w naczyniach w okolicy odbytu, co wynika z trudności w oddaniu stolca i również może zakończyć się powstaniem żylaków odbytu;
• zmiany hormonalne – istotne znaczenie odgrywa wzrost stężenia progesteronu, który jest niezbędnym hormonem do utrzymania ciąży i jej rozwoju; pod jego wpływem ściany żylne są bardziej podatne na rozciąganie, co sprzyja powstawaniu żylaków;
• powiększająca się macica – dochodzi do ucisku na naczynia żylne zlokalizowane w miednicy oraz jamie brzusznej; zwiększone ciśnienie, będące następstwem utrudnionego odpływu krwi, przyczynia się do poszerzania naczyń;
• niska aktywność fizyczna – siedzący tryb życia może wpływać niekorzystnie na krążenie żylne;
• suplementacja żelaza, dieta uboga w błonnik, mała ilość spożywanych płynów- przyczyniają się do występowania nieregularnych wypróżnień i zaparć, a te prowadzą do rozwoju żylaków odbytu.

Hemoroidy w ciąży – wewnętrzne i na zewnątrz

Wyróżniamy hemoroidy wewnętrzne i hemoroidy zewnętrzne. Hemoroidy wewnętrzne umiejscowione są wewnątrz odbytnicy. Z kolei hemoroidy zewnętrzne występują w tkance podskórnej wokół odbytu. W zależności od lokalizacji mogą prowadzić do odmiennych objawów. Wyróżnia się 4 stopnie powiększenia guzków krwawniczych w zależności od zaawansowania zmian

Objawy hemoroidów

Początkowe objawy choroby hemoroidalnej mogą być dość łagodne, jednak intensyfikują się wraz z rozwojem choroby i stanowią uciążliwy problem. Najczęściej występującym symptomem jest pojawienie się krwawienia z odbytu. Ma ono miejsce w przypadku hemoroidów wewnętrznych i wynika z ich podrażnienia i uszkodzenia powierzchni podczas wypróżniania. Krwawienie jest też objawem obecności hemoroidów zewnętrznych, podobnie jak uczucie swędzenia, pieczenia, poczucie dyskomfortu oraz ból. Niekiedy może dochodzić do wycieku śluzu z kanału odbytu oraz uczucia niecałkowitego wypróżnienia, a także rozwoju stanu zapalnego.

Krwawiące hemoroidy w ciąży

Każde krwawienie w ciąży, niezależnie od jego przyczyny może prowadzić do sytuacji stresowej, ponieważ pacjentce zwykle trudno jest ocenić, że do krwawienia doszło z odbytu a nie z dróg rodnych. Ślad krwi można zaobserwować bezpośrednio po wypróżnieniu. W zaawansowanych stadiach krwawienie może się nasilać i pojawiać niezależnie od wypróżnień. Nie powinno się bagatelizować objawów, gdyż krwawienie z odbytu jest symptomem występującym w przebiegu wielu innych chorób. Wczesna wizyta u lekarza przyspiesza diagnostykę, pozwala wykluczyć inne przyczyny krwawienia i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Rozpoznanie hemoroidów

Podobnie jak w przypadku innych schorzeń na początku wizyty lekarz zbierze wywiad. Należy dokładnie opowiedzieć o wszystkich niepokojących objawach. Następnie lekarz może przejść do badania przedmiotowego. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne w postaci wybrzuszeń, wypustek w okolicy odbytu. Do rozpoznania hemoroidów wewnętrznych niezbędne jest wykonanie badania per rectum, czyli badania przezodbytniczego. W tym celu lekarz może poprosić o przyjęcie pozycji łokciowo-kolanowej lub ułożenie się na boku. Badanie jest wykonywane palcem i trwa tylko kilka minut. Niekiedy lekarz może rozszerzyć diagnostykę o anoskopię i/lub rektoskopię. W badaniu anoskopowym za pomocą wziernika lekarz ocenia kanał odbytu oraz końcowy odcinek odbytnicy, natomiast rektoskopia to wziernikowanie całej odbytnicy. Badaniem uzupełniającym może być kolonoskopia, umożliwiająca ocenę jelita grubego, a tym samym wykluczenie innych niż hemoroidy przyczyn krwawień z odbytu. Rozpoznania hemoroidów może dokonać lekarz ginekolog prowadzący ciążę, lekarz rodzinny, a w nasilonych stanach na wizytę można udać się do proktologa, czyli lekarza zajmującego się chorobami końcowego odcinka przewodu pokarmowego.

Hemoroidy w ciąży – leczenie

Leczenie hemoroidów jest zachowawcze lub zabiegowe. Jest zależne od nasilenia choroby i stopnia jej zaawansowania. W ciąży choroba hemoroidalna ma przeważnie charakter okresowy, u większości kobiet mija po porodzie, stąd stosuje się leczenie zachowawcze poprzez działania mające na celu łagodzenie dolegliwości. Przy dużym nasileniu objawów lekarz może zdecydować o leczeniu farmakologicznym. Przed zastosowaniem jakichkolwiek preparatów należy zasięgnąć opinii specjalisty, ponieważ nie wszystkie z nich mogą być stosowane u kobiet w ciąży. Stosuje się preparaty aplikowane miejscowo w postaci kremów, maści i czopki. Zmniejszają one dolegliwości bólowe, świąd i pieczenie, a także mogą działać nawilżająco na śluzówkę kanału odbytu. Dostępne są również preparaty doustne. Leczenie operacyjne hemoroidów u kobiet w ciąży przeprowadzane jest jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

Co stosować na hemoroidy w ciąży i jak im zapobiegać?

Żylaki odbytu nie zagrażają ciąży, a w znacznej części przypadków nie stanowią przeciwskazania do porodu naturalnego. Niestety, są dosyć nieprzyjemną przypadłością. Aby zapobiec rozwojowi hemoroidów warto rozpocząć działania profilaktyczne. Niektóre z nich mogą być pomocne w łagodzeniu dolegliwości, jeśli już wystąpiły objawy hemoroidów. W profilaktyce kluczowe znaczenie ma dieta bogata w błonnik, zatem dobrze jest spożywać produkty pełnoziarniste (razowe pieczywo, brązowy ryż, kasze, płatki owsiane), owoce i warzywa oraz zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu. Może to pomóc w zapobieganiu zaparciom. Trzeba zadbać o właściwą pozycję podczas wypróżnień (tzw. pozycja kuczna), ich regularność, a także unikać silnego parcia podczas defekacji. Wskazane jest rezygnowanie z podnoszenia ciężkich przedmiotów, czy długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej. Istotna jest jeszcze aktywność fizyczna, jednak najpierw warto poznać opinię lekarza prowadzącego ciążę, by wykluczyć potencjalne przeciwskazania oraz dobrać odpowiedni typ i intensywność ćwiczeń. Wśród nich korzyści mogą przynieść regularnie wykonywane ćwiczenia mięśni dna miednicy, polegające na kolejno napinaniu i rozluźnianiu mięśni Kegla. Pomagają one wzmocnić te mięśnie do porodu, a równocześnie dochodzi do wzmocnienia mięśni odbytu i krocza. W łagodzeniu symptomów związanych z chorobą hemoroidalną ważna jest też higiena, wypoczynek w pozycji leżącej na boku oraz chłodne okłady, zmniejszające obrzęk i odczuwanie bólu.

Autor: Mgr Aleksandra Wasilów

Bibliografia

1. Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych. Szczeklik A, Gajewski P. Wydanie 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków.
2. Rethinking What We Know About Hemorrhoids. Sandler RS, Peery AF. Clinical Gastroenterology and Hepatology, 2019, 17 (1): 8-15.
3. Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Tylec-Osóbka E, Wojtuń S, Gil J. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2012, 8 (4), p. 315-323.
4. Rozpoznawanie i leczenie chorób gastroenterologicznych w kobiet w ciąży. Waluga M, Hartleb M. Przegląd Gastroenterologiczny 2009, 4 (2): 61-70.