Hiperglikemia – objawy zbyt wysokiego "cukru" (wysokiej glukozy) - Diagnostyka hiperglikemii

Stan podwyższonego stężenia glukozy w surowicy krwi to hiperglikemia. Objawy mogą być typowe (wielomocz, wzmożone pragnienie, odwodnienie, osłabienie), ale mogą też wcale nie występować. Wieloletnia, nieleczona hiperglikemia prowadzi do uszkodzeń narządowych i niesie ryzyko poważnych powikłań.

Co to jest hiperglikemia („przecukrzenie”)?

Hiperglikemią nazywamy stężenie glukozy w surowicy krwi przekraczające górną granicę normy (zakresu referencyjnego). Prawidłowy poziom glukozy w surowicy na czczo wynosi 3,9-5,5 mmol/L. Hiperglikemia (potocznie, choć nieprawidłowo: “wysoki cukier”)  jest związana z zaburzeniem wydzielania lub działania insuliny i stanowi podstawę rozpoznania cukrzycy. Przewlekła hiperglikemia niesie ryzyko poważnych powikłań – prowadzi do uszkodzeń nerek, oczu, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

Hiperglikemia – objawy „zbyt wysokiego cukru”

Jakie symptomy daje „za wysoki cukier?” Objawy hiperglikemii wcale nie muszą być oczywiste (i zazwyczaj nie są). Ich obecność i nasilenie zależą bowiem od typu i dynamiki rozwoju cukrzycy. Często są zróżnicowane i niecharakterystyczne, a w przypadku cukrzycy typu 2 – przez długi czas wcale nie występują i choroba może przebiegać zupełnie bezobjawowo. Taka wieloletnia i niezauważona hiperglikemia w podstępny sposób sprzyja rozwojowi przewlekłych powikłań. Cukrzyca typu 1 u dzieci i młodzieży cechuje się gwałtowniejszym przebiegiem i nagłym początkiem. Jej pierwszym objawem może być niebezpieczna kwasica ketonowa.

Hiperglikemia – objawy:

• wielomocz,
• polidypsja czyli wzmożone pragnienie, uczucie suchości w jamie ustnej,
• objawy odwodnienia (np. sucha skóra i śluzówki, zmniejszenie napięcia i elastyczności skóry),
• osłabienie, uczucie zmęczenia i senność,
• spadek masy ciała,
• skłonność do ropnych zakażeń skóry, pogorszenie gojenia się ran,
• skłonność do infekcji układu moczowo-płciowego,
• kwasica i śpiączka ketonowa (może być pierwszą manifestacją cukrzycy typu 1. Objawia się nadmiernym pragnieniem, wielomoczem, suchością w ustach, osłabieniem i sennością, zawrotami i bólem głowy, nudnościami i wymiotami, bólem brzucha i klatki piersiowej, przyspieszonym i pogłębionym oddechem, obniżonym ciśnieniem tętniczym i przyspieszoną pracą serca, zaburzeniami świadomości aż do śpiączki).

Hiperglikemia – przyczyny

Przyczyną hiperglikemii jest defekt wydzielania i/lub działania insuliny. Wyróżnia się kilka typów cukrzycy. Cukrzyca typu 1 w większości przypadków spowodowana jest autoimmunologicznym procesem prowadzącym do zniszczenia komórek β trzustki (to one wydzielają insulinę). W rozwoju choroby o podłożu autoimmunologicznym, istotą rolę odgrywają czynniki genetyczne, ale proces niszczenia komórek trzustki zwykle zostaje zapoczątkowany przez działanie czynników środowiskowych. Cukrzyca typu 1 cechuje się bezwzględnym niedoborem insuliny.

Najczęstszą postacią cukrzycy jest jednak cukrzyca typu 2, w której decydującą rolę odgrywają czynniki środowiskowe – głównie otyłość i brak aktywności fizycznej. Cukrzyca typu 2 związana jest z narastającym upośledzeniem wydzielania insuliny wtórnym w stosunku do wzrastającej insulinooporności (czyli spadku wrażliwości tkanek na działanie insuliny). Wyróżnia się także inne typy cukrzycy, a przyczyną choroby mogą być defekty genetyczne komórek β, defekty genetyczne działania insuliny, choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki czy endokrynopatie. Hiperglikemia może być także spowodowana działaniem niektórych leków (np. glikokortykosteroidów), a w ciąży wynikać ze zmian hormonalnych.

Diagnostyka hiperglikemii

Jeśli wykazujesz objawy wskazujące na hiperglikemię, lekarz może zalecić oznaczenie glikemii przygodnej (oznaczonej o dowolnej porze, niezależnie od czasu spożycia ostatniego posiłku). Wynik powyżej 11,1 mmol/L stanowi podstawę do rozpoznania cukrzycy. W przypadku mniejszego stężenia glukozy lub braku typowych objawów, wykonuje się oznaczenie glukozy na czczo (8-14 godzin od czasu ostatniego posiłku). Takie badanie zaleca się wykonywać przesiewowo – co rok w grupach zwiększonego ryzyka i co trzy lata u wszystkich osób w wieku ≥45 lat. Prawidłowa glikemia na czczo wynosi 3,9-5,5 mmol/L. Wynik 5,6-6,9 mmol/L określa się mianem nieprawidłowej glikemii na czczo, a stężenie glukozy powyżej 7 mmol/L to cukrzyca (konieczne dwukrotne oznaczenie).

W razie nieprawidłowej glikemii na czczo, wykonuje się doustny test tolerancji glukozy czyli OGTT (ang. oral glucose tolerance test). Glikemia w 120 minutowym OGTT prawidłowo wynosi <7,8 mmol/L. Stężenie powyżej 11,1 mmol/L wskazuje na cukrzycę, a wynik pośredni – na nieprawidłową tolerancję glukozy. W diagnostyce lub monitorowaniu cukrzycy, stosuje się także inne badania pomocnicze. Należą do nich np. hemoglobina glikowana, przeciwciała przeciwwyspowe czy stężenie peptydu C w surowicy krwi. Pamiętaj, że cukrzycę rozpoznaje lekarz i nie wolno interpretować wyników „na własną rękę”. Jeśli masz niepokojące objawy lub martwisz się, że możesz mieć bezobjawową hiperglikemię- koniecznie udaj się do lekarza.

Badanie glukozy na czczo, a także test doustnej tolerancji glukozy możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Leczenie hiperglikemii

Postępowanie w hiperglikemii opiera się na kilku podstawowych filarach. Są nimi: edukacja chorego (czym jest cukrzyca, hiperglikemia poposiłkowa, hipoglikemia, monitorowanie glikemii, obsługa leków i wiele innych aspektów), niefarmakologiczne leczenie (zmiana stylu życia, dieta, aktywność fizyczna), leczenie hipoglikemizujące (insulina lub leki nieinsulinowe np. metformina), walka z czynnikami ryzyka choroby sercowo-naczyniowej (leczenie nadciśnienia tętniczego czy zaburzeń lipidowych) oraz leczenie powikłań cukrzycy.

Bibliografia:

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020 – Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik.