22 czerwca 2022 - Przeczytasz w 5 min

Co zrobić, gdy pojawia się problem z zajściem w ciążę?

Niepłodność stanowi poważny problem medyczny, społeczny, psychologiczny, ekonomiczny i demograficzny. Przyczyny problemów z zajściem w ciążę są niezwykle złożone. Niepłodność może pojawić się w przebiegu chorób metabolicznych, zaburzeń hormonalnych czy wynikać z nieprawidłowej budowy układu rodnego jednego lub obojga partnerów. Dotyczy par, które starają się zarówno o pierwsze, jak i o kolejne dziecko. Dowiedz się, co możesz zrobić, jeżeli zmagasz się z problemem z zajściem w ciążę.

problem z zajściem w ciążę

Czym jest niepłodność?

Niepłodność jest problemem, który dotyczy zarówno zdrowia konkretnych osób, jak i polityki społecznej czy demograficznej kraju. Prawdopodobnie zmaga się z nią nawet około miliona par w Polsce. Większość z nich jednak nie zgłasza się do specjalistycznych ośrodków, które przeprowadzają kompleksowe badania i zajmują się leczeniem zaburzeń płodności. Według definicji stworzonej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) niepłodność to niemożność uzyskania ciąży przez 12 miesięcy. Jeżeli para podejmuje w tym okresie regularne stosunki płciowe 2–4 razy w tygodniu bez stosowania metod antykoncepcyjnych, a mimo to nie udaje się osiągnąć oczekiwanych rezultatów, zaleca się konsultację w specjalistycznym ośrodku celem podjęcia diagnostyki i leczenia.

Jakie mogą być przyczyny problemów z zajściem w ciążę?

Diagnostyka trudności z zajściem w ciążę obejmuje badania stanu zdrowia zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Problem niepłodności może bowiem dotyczyć obojga partnerów lub jednego z nich.

W mniej więcej połowie przypadków trudności z zajściem w ciążę wynikają ze stanu zdrowia kobiety. Wśród najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet wymienia się:

  • zaburzenia owulacji, czyli jajeczkowania, które występują np. w przebiegu chorób endokrynologicznych, takich jak niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa, wrodzonych zespołów genetycznych, jadłowstrętu psychicznego (anorexia nervosa), bulimii oraz przy nadmiernym stresie i wysiłku fizycznym. Nieprawidłowe cykle miesięczne pojawiają się także, gdy kobieta choruje na zespół policystycznych jajników (PCOS);
  • przedwczesną niewydolność jajników, która powoduje utratę aktywności jajnika przed 40. rokiem życia;
  • endometriozę, czyli rozrost błony śluzowej macicy poza jamą macicy;

Dokładne zbadanie mężczyzny pozwala na wykrycie chorób lub wad prowadzących do niepłodności. Do najczęstszych zaburzeń, które mogą zakłócać działanie układu rozrodczego u mężczyzny, należą:

  • przyczyny przedjądrowe, np. zaburzenia wydzielania lub funkcji hormonów, w tym gonadotropin przysadkowych, hormonów steroidowych i tarczycowych, a także niektóre czynniki środowiskowe i nieodpowiedni tryb życia;
  • przyczyny jądrowe, np. wrodzone lub nabyte nieprawidłowości w budowie jądra, wnętrostwo, zapalenie jąder, urazy mechaniczne gonad, skręt powrózka nasiennego i długotrwałe niedokrwienie narządów płciowych;
  • przyczyny pozajądrowe, m.in. niedrożność dróg wyprowadzających nasienie, niedorozwój najądrzy i nasieniowodów, zapalenie najądrzy, stercza oraz pęcherzyków nasiennych, urazy mechaniczne wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych, podwiązanie nasieniowodów;
  • zaburzenia seksualne, np. brak wzwodu, brak wytrysku, wytrysk wsteczny i nieprawidłowa budowa prącia, która uniemożliwia współżycie płciowe.

Niepłodność niewyjaśnionego pochodzenia, czyli nieokreślona, to niemożność zajścia w ciążę mimo regularnego współżycia przez rok. Rutynowe badania diagnostyczne nie wykazują jednak przyczyny tego stanu. Niepłodność może wynikać m.in. z nieprawidłowej budowy lub czynności komórek rozrodczych i zarodków, dyskretnych wad anatomicznych układu rozrodczego czy zaburzeń implantacji w macicy. Choć trudno je wykazać w badaniach, zwykle są przyczyną niepowodzeń położniczych. Z tego powodu problemy z zajściem w ciążę mogą występować częściej u kobiet, które mają za sobą poronienia.

Jakie badania należy wykonać, gdy pojawia się problem z zajściem w ciążę?

Decyzja o rozpoczęciu diagnostyki i leczenia niepłodności zależy m.in. od czasu, w jakim para starała się o ciążę, wieku kobiety, przebiegu jej cykli miesięcznych, historii operacji, a zwłaszcza w obrębie miednicy oraz wielkości rezerwy jajnikowej. Ważne są także oczekiwania partnerów, na przykład to, ile planują mieć dzieci i w jakim czasie.

W przypadku pacjentek młodych (poniżej 35. roku życia) bez obciążeń w wywiadzie, należy przeprowadzić badania w kierunku niepłodności po roku regularnego współżycia. U kobiet po 35. roku życia diagnostyka powinna zostać wdrożona po 6 miesiącach starań, natomiast po 40. roku życia natychmiast, gdy para zadeklaruje plany prokreacyjne.

Jakie badania powinny wykonać kobiety?

Poszukiwanie przyczyn trudności z zajściem w ciążę powinno być zorganizowanym procesem, który pozwoli zdiagnozować i rozwiązać problem pary. W przypadku kobiety obejmuje:

  • dokładnie zebrany wywiad lekarski, czyli badanie podmiotowe, które zawiera pytania o częstość i regularność krwawień miesięcznych, jajeczkowania i współżycia;
  • badanie przedmiotowe wraz z badaniem ginekologicznym;
  • badania poziomu hormonów w organizmie, np. stężenia żeńskich hormonów płciowych – hormonu folikulotropowego (FSH), hormonu luteinizującego (LH), estradiolu, hormonów osi tarczycowej, przede wszystkim tyreotropiny (TSH), i innych, m.in. testosteronu i prolaktyny;
  • badania obrazowe, które pomagają ocenić budowę anatomiczną narządu rodnego, a przede wszystkim strukturę jajników i macicy oraz drożność jajowodów, jak: ultrasonografia, ultrasonografia 3D, histerosalpingografia (HSG) i kontrastowa/żelowa histerosalpingosonografia (HyCoSy/HyFoSy).

Przy podejrzeniu nieprawidłowości w budowie wewnętrznych narządów płciowych diagnostyka może zostać poszerzona o dokładniejsze, ale też bardziej inwazyjne metody obrazowania, np. laparoskopię lub histeroskopię.

Dobór testów i leczenie jest uzależnione od wieku, dolegliwości oraz historii medycznej pacjentki. Z tego powodu o indywidualnym sposobie postępowania decyduje zespół, który się nią opiekuje.

Jakie badania powinni wykonać mężczyźni?

Równolegle do diagnostyki stanu zdrowia kobiety badaniom powinien zostać poddany jej partner. W przypadku około połowy par za ograniczenie płodności odpowiada bowiem właśnie czynnik męski. Postępowanie w przypadku mężczyzny, u którego występują problemy z płodnością, obejmuje:

  • zebranie wywiadu lekarskiego, który zawiera pytania o zaburzenia rozrodu;
  • badanie przedmiotowe i badanie seminologiczne, czyli ocenę nasienia.

Badanie nasienia jest wykonywane po 2–7 dniach wstrzymywania się od aktywności seksualnej. Według WHO wartości referencyjne wynoszą:

  • liczebność plemników: ≥ 15 mln/ml lub ≥ 39 mln w ejakulacie;
  • żywotność plemników: ≥ 58% żywych plemników;
  • ruchliwość plemników: ≥ 32% plemników o ruchu postępowym;
  • morfologia plemników: ≥ 4% plemników o prawidłowej budowie;
  • pH: ≥ 7,2;
  • objętość ejakulatu: ≥ 1,5 ml.

Jeżeli wyniki badania odbiegają od normy, należy je powtórzyć po co najmniej miesiącu. Potwierdzenie nieprawidłowości wskazuje, że warto pogłębić diagnostykę, np. o badanie poziomu stężenia hormonów, w tym gonadotropin przysadkowych, hormonów steroidowych i tarczycowych oraz kontrolę za pomocą USG.

Jak wygląda postępowanie przy problemach z zajściem w ciążę?

Diagnostyka i leczenie niepłodności wymaga szerokiego podejścia do problemu z jakim mierzy się para. Z tego powodu w proces powinni być zaangażowani specjaliści z różnych dziedzin, w tym ginekologii, endokrynologii, genetyki oraz psychologii. Zadaniem zespołu medycznego jest doprowadzenie do uzyskania prawidłowej ciąży i urodzenia zdrowego dziecka.

Najczęściej wstępną diagnostykę pary przeprowadza ginekolog położnik. Warto zdecydować się na konsultację u lekarza, który ma dodatkowo specjalizację z endokrynologii ginekologicznej i doświadczenie w leczeniu niepłodności. W dalszych etapach diagnostyki i leczenia pacjenci mogą być kierowani na odpowiednie konsultacje w zależności od stanu zdrowia i problemu, z jakim się zgłaszają, m.in. do chirurga lub ośrodków, które specjalizują się w przeprowadzaniu zabiegów inseminacji domacicznej lub zapłodnienia pozaustrojowego.

Para, która mierzy się z problemem z zajściem w ciążę, jest narażona na stres, dodatkowo utrudniający proces leczniczy. W takich sytuacjach należy rozważyć konsultację psychologiczną.

Ważnym elementem leczenia niepłodności jest wprowadzenie zdrowego trybu życia w przypadku obojga partnerów. W szczególności powinni oni starać się wyeliminować szkodliwe czynniki, które mogą zakłócać równowagę organizmu, takie jak: niewłaściwa dieta, palenie papierosów, nadmierne picie alkoholu czy korzystanie z innych używek.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. A. Czyżyk, R. Kurzawa, Komentarz do rekomendacji Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników „Diagnostyka i leczenie niepłodności”. Część I: Diagnostyka wstępna, https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/inne/206721,diagnostyka-i-leczenie-nieplodnosci, dostęp: 22.05.2022 r.
  2. K. Łukaszuk i in., Diagnostyka i leczenie niepłodności — rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP), „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2018, t. 3, nr 3, s. 112–140.
  3. W. Kuczyński i in., Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności – skrót, Ginekologia Polska” 2012, nr 83, s. 149–154.
Powiązane pakiety

Niepłodność męska (CFTR, AZF), panel badań genetycznych
Zestaw badań oferowanych w ramach pakietu obejmuje analizę regionu AZF chromosomu Y oraz 7 mutacji w genie CFTR:  F508del, R117H, CFTRdel2,3, G550D, G542X, IVS8-T + (TG)n, D1152H. Badania te, wraz z badaniem cytogenetycznym kariotypu (którego ten pakiet nie obejmuje), zalecane są przez Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu i Embriologii w procesie diagnozy przyczyn niepłodności męskiej. W regionie AZF chromosomu Y zlokalizowane są geny kodujące białka zaangażowane w spermatogenezę, czyli produkcję plemników. Brak jednego z tych genów lub mutacja w jego regionie może prowadzić do zmniejszenia liczebności plemników, a nawet całkowitego ich braku. Mutacje w obszarze genu CFTR mogą prowadzić do zmniejszenia liczby lub braku plemników w ejakulacie, a także do obustronnego braku/niedrożności przewodów nasiennych (CBAVD). Badanie w kierunku genetycznej przyczyny niepłodności męskiej jest bardzo ważne dla wszystkich par starających się o dziecko- pomaga ono ustalić przyczynę niepłodności, jak również określić czy możliwe będzie pozyskanie plemników na drodze biopsji jądra. Wykonanie badania jest konieczne w przypadku planowania zabiegu pozaustrojowego zapłodnienia technikami ICSI/IMSI. Badanie jest rekomendowane przede wszystkim: w ramach diagnostyki w kierunku genetycznej przyczyny niepłodności męskiej dla mężczyzn ze stwierdzoną azoospermią (brakiem plemników w ejakulacie) lub oligozoospermią (obniżoną liczbą plemników) dla mężczyzn przygotowujących się do zabiegu wspomaganego rozrodu i/lub biopsji jądra dla mężczyzn ze stwierdzoną niedrożnością nasieniowodów lub wrodzoną obustronną aplazją (brakiem) nasieniowodów dla wszystkich mężczyzn, w rodzinie których występowały przypadki mukowiscydozy.

Parento Maksimum - badanie dla par planujących ciążę (kobieta)
Ponad 80% dzieci z zaburzeniami genetycznymi to dzieci osób, które nie mają historii zachorowań w rodzinie, ani nie wykazują objawów choroby. Większość z nas jest nosicielami kilku recesywnych chorób genetycznych, nie zdając sobie z tego sprawy. Jeżeli oboje rodzice są nosicielami patogennego wariantu w tym samym genie, istnieje aż 25% ryzyko, że ich dziecko będzie dotknięte chorobą recesywną.   Test Parento to niezwykle precyzyjne i nowoczesne badanie genetyczne, pozwalające na sprawdzenie, czy osoby planujące potomstwo są obciążone nosicielstwem chorób genetycznych, które mogą zostać przekazane dziecku. Wykonanie badania Parento zapewnia spokój już na etapie planowania ciąży i jest rekomendowane dla wszystkich przyszłych rodziców.   W ramach panelu Parento Maximum, za pomocą technologii sekwencjonowania następnej generacji (ang. Next Generation Sequencing - NGS) oraz klasycznych metod diagnostyki genetycznej, analizowane jest ponad 1700 genów, które pełnią kluczową rolę w dziedziczeniu ponad 1300 chorób. Pomyślny wynik testu zmniejsza ryzyko wystąpienia u dziecka choroby genetycznej do mniej niż 1 na kilka milionów.   Panel Parento Maximum jest najszerszym badaniem genetycznym dla osób planujących ciążę. Zakres badania obejmuje m. in.: rdzeniowy zanik mięśni (SMA), mukowiscydozę, głuchotę wrodzoną, wrodzoną ślepotę Lebera, wrodzony przerost nadnerczy (WPN), fenyloketonurię, zespół łamliwego chromosomu X, mukopolisacharydozę, ciężki złożony niedobór odporności, wrodzoną łamliwość kości, padaczkę, rybią łuskę, pęcherzowe oddzielanie się naskórka, porfirię. Badanie Parento Maximum zawiera także dodatkową analizę FRAX, SMA i WPN za pomocą metod innych niż NGS. Badanie Parento jest rekomendowane przede wszystkim dla: wszystkich osób świadomie planujących powiększenie rodziny par z problemami prokreacyjnymi, korzystających z procedury wspomaganego rozrodu osób, w rodzinie których wystąpiły choroby uwarunkowane genetycznie lub o niewiadomym pochodzeniu osób, w rodzinie których doszło do nagłych zgonów w wieku dziecięcym osób spokrewnionych, planujących założenie rodziny.     Materiałem do badania jest próbka krwi, pobierana w wybranym przez pacjenta punkcie pobrań Diagnostyki. W ramach uiszczonej ceny za Badanie, Pacjent ma prawo do wykonania konsultacji online z lekarzem genetykiem, w przypadku nieprawidłowego wyniku badania. W celu omówienia wyniku badania ze specjalistą genetyki klinicznej, należy wcześniej skontaktować się z Doradcą Pacjenta: kontakt@nowagenetyka.pl, tel.: 695 235 299.