Jak wykryć pasożyty w przewodzie pokarmowym?

Nieproszony gość w naszym organizmie to pasożyt, dla którego jesteśmy żywicielem, żyje naszym kosztem przynosząc nam szereg dolegliwości i prowadząc do pogorszenia stanu zdrowia. Pasożyty są zróżnicowane pod względem występowania geograficznego, co istotne jest dla osób podróżujących. Mogą bytować w organizmie (m. in. w przewodzie pokarmowym, mięśniach, krwi i w wielu innych narządach) jak i na powierzchni skóry. Mają niejednokrotnie skomplikowany cykl rozwojowy i poszczególne ich formy mogą przebywać w różnych częściach naszego ciała i w różny sposób może dojść do przeniesienia zarażenia.

Objawy przez nie wywoływane przeważnie nie są zbyt charakterystyczne więc rozpoznanie często nastręcza wiele problemów.

Jak można się zarazić?

Zwykle do zarażenia dochodzi:

• drogą fekalno-oralną czyli pasożyt przedostaje się raz z zanieczyszczonym pożywieniem, wodą. W ten sposób przenosi się zarażenie tasiemcem, blastocytozą, glistą ludzką. Ta droga zarażenie obejmuje również brak odpowiedniej higieny rąk – brak mycia przed posiłkiem, po kontakcie z ludzkimi lub zwierzęcymi odchodami, kąpiel w basenach niedostatecznie zdezynfekowanych bądź w zbiornikach wodnych zanieczyszczonych ściekami.
• przez skórę – tutaj pasożyty mogą przedostawać się przez skórę np. podczas ukąszeń owadów lub podczas chodzenia boso po skażonej glebie.  Mogą bytować w skórze lub na jej powierzchni, jak ma to miejsce w przypadku świerzbu, nużycy czy wszawicy.
• przez skażone przedmioty np. ręczniki, pościel jak w przypadku owsika.
• bardzo rzadko przez transfuzję krwi czy przeszczepy narządów – np. malaria może zostać przeniesiona w trakcie transfuzji krwi czy Toxoplasma gondii może ujawnić się u osób po przeszczepie narządu.

Szczególnie łatwo o zarażenie w krajach tropikalnych i o niskich standardach higieny.

Gdzie się lokalizują?

• w przewodzie pokarmowym – np. giardioza, glistnica, owsica, tasiemczyce,
• w drogach moczowo-płciowych  – rzęsistek pochwowy,
• na skórze – np. wesz, świerzbowiec, nużeniec,
• w tkankach i narządach np. toksoplazmoza, babeszjoza, leiszmanioza, toksokaroza, włośnica, filariozy.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/qa/jakie-badania-na-pasozyty-warto-wykonac/

Jak wykrywać pasożyty?

W zależności od rodzaju i lokalizacji pasożyta materiałem do badania może być:

• kał i odcisk lub wymaz okołoodbytniczy,
• krew,
• mocz i wydzielina z dróg moczowych,
• plwocina,
• treść dwunastnicza,
• płyn mózgowo-rdzeniowy,
• wycinki tkanek lub fragmenty usuniętych chirurgicznie narządów,
• zeskrobiny skórne, rzęsy.

W diagnostyce wykorzystuje się badania w kierunku pasożytów:

• badania laboratoryjne: mikroskopowe (np. badanie mikroskopowe kału), serologiczne (obecność przeciwciał skierowanych przeciwko patogenowi), molekularne (wykorzystanie techniki PCR do wykrycia obecności patogenu),
• badania obrazowe: badanie radiologiczne (RTG), ultrasonograficzne (USG), rezonans magnetyczny (MR) lub badania endoskopowe (np. gastroskopia czy kolonoskopia).

Badania krwi na pasożyty

We krwi możemy poszukiwać zarówno samych pasożytów lub ich materiału genetycznego, ale też odpowiedzi układu odpornościowego w postaci obecności przeciwciał.

• metody mikroskopowe – w badaniu parazytologicznym krwi poszukuje się obecności pasożyta, ta metoda ma zastosowanie w malarii, babeszjozie, trypanosomatozach i filariozach. Pobranie krwi powinno odbywać się w ściśle określonym czasie, zależnym od rodzaju pasożyta, jego cyklu życiowego i jego aktywności dobowej. W rozmazie krwi ocenia się obecność, gatunek oraz liczebność pasożytów. W codziennej praktyce laboratoryjnej w Polsce rozmaz krwi nie służy do wykrywania pasożytów przewodu pokarmowego
• metody serologiczne – czyli oceniające specyficzne antygeny  lub przeciwciała obecne we krwi powstałe w odpowiedzi na infekcję pasożytniczą. Badanie przeciwciał ma znaczenie w diagnostyce toksoplazmozy, toksokarozy, giardiozy, gliście ludzkiej. Wykrywanie antygenu obecnego we krwi jest niezbędne w diagnostyce malarii.

Badania molekularne z zastosowaniem techniki PCR znajdują zastosowanie głównie w diagnostyce infekcji zarodźcem malarii lub w babeszjozie.

Nie bez znaczenia jest również badanie morfologii krwi z rozmazem, w którym można zauważyć reakcję organizmu na infekcję pasożytniczą czyli eozynofilię i bazofilię.

Sprawdź również: https://diag.pl/pacjent/qa/ile-kalu-do-badania-na-pasozyty/

Badania kału na pasożyty

Badanie kału ma na celu jego ocenę mikroskopową pod kątem obecności cyst, jaj, postaci dorosłych lub fragmentów pasożytów. Kilkukrotne wykonywanie badania zwiększa szansę wykrycia patogenu.

W przypadku poszukiwania owsików oprócz badania mikroskopowego kału, wykonuje się również wymaz okołoodbytniczy za pomocą przylepca celofanowego kilkukrotnie w 3-dniowych odstępach.

W kale możliwe jest również poszukiwanie materiału genetycznego pasożytów za pomocą technik biologii molekularnej PCR.

Stosowana jest też metoda wykrywania w kale antygenów swoistych dla patogenów met. ELISA np. Giardia lamblia.

Jak pobrać kał do badania?

Na wstępie należy się zaopatrzyć w punkcie pobrań lub w aptece w odpowiedni pojemnik z łopatką.  Nie należy pobierać materiału do własnych pojemników np. słoik po przetworach spożywczych czy po kosmetykach.

Kał należy oddać do czystego, wyparzonego naczynia, takiego jak nocnik lub basen, ale najlepiej do jednorazowego pojemnika. Nie powinno się go oddawać do muszli klozetowej. Kał nie powinien mieć kontaktu z wodą, moczem, detergentami i glebą. Należy pobrać z kilku miejsc i umieścić w pojemniku tak aby zapełniał nie więcej niż 1/3 jego pojemności ze względu na fermentację. Widoczne makroskopowo formy pasożytnicze zaleca się wyizolować i dostarczyć do laboratorium w osobnym pojemniku z niewielką ilością wody.

Wiarygodność i czułość badania zwiększa jego trzykrotne powtórzenie w odstępach 2–3 dni.

Jak długo można przechowywać kał do badania na pasożyty

Próbkę kału można przechowywać do 24 godzin w warunkach chłodniczych (w temperaturze 2–8°C). W przypadku kału biegunkowego powinien być zbadany w ciągu 60 minut ze względu na możliwą obecność pierwotniaków, które tracą zdolność ruchu oraz mogą ulec degradacji. Ta zasada obowiązuje bezwzględnie u osób powracających z krajów tropikalnych.

Badanie kału na pasożyty – jak się przygotować?

Próbki kału należy pobierać przed rozpoczęciem leczenia, aby uniknąć wpływu leków na wynik badania. Nie należy pobierać w czasie zażywania środków przeciwpasożytniczych, antybiotyków czy po przyjęciu radiologicznych środków cieniujących. Kał należy pobrać najwcześniej po 2 tygodniach od zakończenia leczenia, a w przypadku stosowania środków kontrastowych – po upływie 48 godzin.

Po powrocie z krajów tropikalnych (ale i przed wyjazdem) i podejrzeniu infekcji pasożytniczej warto skontaktować się z poradnią medycyny i chorób tropikalnych, gdzie można uzyskać wskazówki odnośnie diagnostyki i dalszego postępowania.

Jak wygląda badanie parazytologiczne kału?

Aby uwidocznić wszystkie formy pasożytów sporządza się preparaty mikroskopowe bezpośrednie z kału zawieszonego w soli fizjologicznej i podbarwionego płynem Lugola. Stosuje się również techniki zagęszczania pasożytów w metodzie dekantacji i flotacji. Niekiedy wykorzystuje się dodatkowe metody jak: hodowlę, preparaty trwale barwione.

Kiedy poszukiwać pasożytów?

Do diagnostyki w kierunku obecności pasożytów powinno nas skłonić pojawienie się objawów:

-ze strony przewodu pokarmowego: nadmierny apetyt lub jego brak, bóle brzucha, biegunki, nudności wzdęcia, zaparcia, zmiana wyglądu stolca, pasożyty widoczne w kale.

-objawy ogólne i nietypowe: przewlekłe zmęczenie, trudności w koncentracji, wahania nastroju, zmiany skórne, zaburzenia snu, objawy neurologiczne, bóle głowy.

Pytania i odpowiedzi

1. Czy pasożyty mogą zakłócać gospodarkę hormonalną organizmu?

Pasożyty mogą zaburzać gospodarkę hormonalną żywiciela. Infekcja pasożytnicza aktywuje odpowiedź immunologiczną organizmu, co wpływa na układ hormonalny. Również substancje wydzielane przez pasożyta mogą zakłócać naszą równowagę hormonalną.

2. Czy zwierzęta domowe mogą być nosicielami pasożytów niewidocznych w standardowym badaniu weterynaryjnym?

Badanie weterynaryjne na obecność pasożytów w kale u zwierząt może wykryć tylko pasożyty obecne przewód pokarmowy zwierzęcia. A pasożyty podobnie jak u ludzi mogą zasiedlać również układ oddechowy, skórę czy układ moczowy. W badaniu kału mogą one występować w zbyt małej ilości albo znajdować się w fazie cyklu rozwojowego niewykrywalnej w kale.

Warto mieć na uwadze to, że niektórymi pasożytami od swoich pupili mogą zarażać się ludzie, p. giardiozą lub glistą psią i kocią.

3. Czy dieta bogata w czosnek, pestki dyni lub zioła naprawdę pomaga w zwalczaniu pasożytów?

Jak na razie brak jest dostatecznych dowodów na skuteczność terapii naturalnych w zwalczaniu pasożytów, dlatego terapię naturalną można traktować jako wspierającą lub uzupełniającą. Nie należy natomiast stosować jej jako zamiennik farmakoterapii.