Jakie mogą być przyczyny bólu brzucha po jedzeniu?

Ból brzucha po jedzeniu to stosunkowo często zgłaszana dolegliwość. Może mieć wiele przyczyn. Zazwyczaj spowodowany jest niestrawnością, ale należy też do objawów alergii bądź nietolerancji pokarmowej czy chorób przewodu pokarmowego. Sprawdź, jakim schorzeniom towarzyszyć może ból brzucha po jedzeniu i czy zawsze jest on przejawem zaburzeń w stanie zdrowia.

Ból brzucha po jedzeniu – niestrawność

Ból brzucha po jedzeniu to typowy objaw niestrawności, określanej także nazwą „dyspepsja”. To zespół objawów, które mogą mieć podłoże czynnościowe lub organiczne – wynikać z innej choroby. W pierwszym przypadku niestrawność to często konsekwencja diety. Pojawia się w wyniku spożycia ostrych, obfitych, tłustych, ciężkostrawnych czy nieświeżych posiłków. Niestrawność czynnościowa może być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków, alkoholu czy nikotyny. Z kolei niestrawność organiczna (tzw. wtórna) rozwija się m.in. w przebiegu wrzodów żołądka/dwunastnicy, zapalenia trzustki czy choroby nowotworowej żołądka.

Poza bólem brzucha po jedzeniu, niestrawności towarzyszyć mogą następujące objawy:

• uczucie pieczenia w nadbrzuszu,
• uczucie pełności po posiłku,
• odbijanie,
• nudności i wymioty,
• zgaga,
• wczesne uczucie sytości.

Ból brzucha po jedzeniu – zespół jelita drażliwego

Kolejną możliwą przyczyną bólu brzucha po jedzeniu są choroby jelit, w tym zwłaszcza zespół jelita drażliwego, który uważany jest za jedną z częstszych przypadłości gastrologicznych. To przewlekła, idiopatyczna choroba o charakterze czynnościowym. Nie jest znana pierwotna przyczyna zespołu jelita drażliwego. Czynnikami predysponującymi do jego wystąpienia są m.in.: przebyta infekcja jelitowa, niska zawartość błonnika w diecie, zaburzenia psychiczne, zaburzenia motoryczne w wyniku przyjmowania niektórych leków, nadmierny rozrost mikrobiomu jelitowego SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth).

Chorobie towarzyszy ból brzucha po jedzeniu. Ból jest skurczowy, ostry, umiejscawia się głównie w okolicy podbrzusza i lewego dołu biodrowego, łagodnieje po oddaniu gazów/wypróżnieniu. Poza bólem brzucha po jedzeniu, objawami pojawiającymi się w zespole jelita drażliwego są:

• biegunka/zaparcie,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• nudności i wymioty,
• wzdęcie,
• odbijanie i gazy,
• zgaga,
• częstomocz,
• przelewanie w brzuchu,
• bóle głowy,
• uczucie zmęczenia.

Ból brzucha po jedzeniu – refluks i inne choroby układu pokarmowego

Ból brzucha po jedzeniu może towarzyszyć chorobie wrzodowej. Dolegliwości pojawiają się z reguły 1–3 godziny po posiłku. Wrzody, czyli ubytki w błonie śluzowej, rozwijają się przeważnie w dwunastnicy, rzadziej w żołądku. Najczęściej do ich powstania prowadzi zakażenie bakterią Helicobacter pylori i przewlekłe przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Objawami współwystępującymi w przebiegu różnych chorób z bólem brzucha po jedzeniu są: wymioty, nudności, pieczenie za mostkiem, spadek masy ciała, wzdęcia, zaparcia na przemian z biegunkami, brak apetytu, niesmak w ustach, gorzkie/kwaśne odbijanie.

Ból brzucha po jedzeniu to jeden z objawów refluksu. Choroba refluksowa polega na cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, do czego dochodzi w wyniku zaburzenia funkcjonowania zwieracza dolnego przełyku. Objawami towarzyszącymi chorobie refluksowej są: piekący ból w nadbrzuszu po posiłku (głównie obfitym, słodkim lub kwaśnym), nudności, wymioty, ból gardła, chrypka, gorycz lub kwasota w jamie ustnej.

Nawracające, poposiłkowe bóle brzucha mogą być objawem chorób pęcherzyka żółciowego – kamicy żółciowej czy zapalenia. Dolegliwości umiejscowione są w prawym podżebrzu i promieniują do łopatki i barku. Ból ma charakter kolkowy. Do kamicy żółciowej prowadzą przeważnie: wzmożona produkcja cholesterolu, zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych w jelitach, zastój żółci. Z kolei zapalenie pęcherzyka rozwija się głównie na skutek zatamowania obiegu żółci i niedostatecznego ukrwienia ścian pęcherzyka.

Ból brzucha po jedzeniu i biegunka – objawy zatrucia

Kolejną z możliwych przyczyn bólu brzucha i biegunki po jedzeniu są zatrucia pokarmowe. Stanowią one efekt przyjęcia z pokarmem toksyn lub drobnoustrojów. Objawami towarzyszącymi zatruciom są m.in.: wymioty, nudności, wzdęcia, brak apetytu, gorączka, dreszcze, osłabienie. Najczęściej do zatrucia pokarmowego prowadzą bakterie rodzaju Campylobacter, które występują w drobiu, rzadziej w innych gatunkach mięsa czy w niepasteryzowanym mleku. Pierwsze objawy chorobowe pojawiają się po 2–4 dniach. Salmonella to następny powszechny czynnik sprawczy zatrucia pokarmowego i bólu brzucha po jedzeniu. Bakterie z tego rodzaju spotkać można w mięsie, mleku i jego przetworach, jajach, owocach morza. Groźne są zatrucia pokarmowe wywołane przez jad kiełbasiany wytwarzany przez Clostridium botulinum. Ta beztlenowa bakteria (laseczka jadu kiełbasianego) może znajdować się np. w konserwach, przetworach, miodzie. Objawy chorobowe, w tym ból brzucha, pojawiają się szybko po zatruciu gronkowcem złocistym. Bakteria ta bywa spożyta m.in. ze słodkimi kremami, z ciastkami, lodami, majonezem. Inne dość częste przyczyny zatruć to m.in.: Bacillus cereus, Yersinia, Listeria monocytogenes, Escherichia coli.

Ból brzucha po jedzeniu – alergia i nietolerancja

Ból brzucha po posiłku to typowy objaw alergii i nietolerancji pokarmowych. Stany te bywają ze sobą mylone lub są utożsamiane. Nietolerancja pokarmowa polega na braku lub niedoborze enzymów, które rozkładają określone substancje. Do częstszych należy nietolerancja laktozy, histaminy czy glutenu. Towarzyszą jej: ból brzucha, biegunka, nudności, wzdęcia, nadmierne wytwarzanie gazów jelitowych, zaparcia i inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Z kolei alergia pokarmowa to nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu odpornościowego na spożycie danego składnika. Do najczęściej uczulających pokarmów należą: białka mleka krowiego, jaja oraz pszenicy, ryby, owoce morza, orzechy, pomidory, seler, przyprawy. Ból brzucha po jedzeniu, biegunka, wzdęcia, gazy, zmiany skórne (np. egzema, pokrzywka, świąd skóry), zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, kaszel, nieżyt nosa, duszność, problemy z oddychaniem, ból głowy – to objawy pojawiające się m.in. w przebiegu alergii pokarmowej. Ich nasilenie zależy od skali alergii.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. J. Górnicka, Choroby układu pokarmowego, AWM, Raszyn 2019.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
3. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.