Karagen – czy E407 jest szkodliwy?

Karagen to substancja szeroko wykorzystywana między innymi w przemyśle spożywczym, pełniąca funkcję zagęszczacza, stabilizatora i emulgatora. Choć jej oznaczenie symbolem „E407” może budzić u niektórych konsumentów niepokój, nie ma ku temu podstaw – karagen został dokładnie przebadany i uznany przez międzynarodowe instytucje (takie jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności czy Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) za bezpieczny w typowych dawkach stosowanych w żywności.

Karagen – co to jest?

Karagen, zwany inaczej mchem irlandzkim czy mchem karagenowym, jest naturalnym polisacharydem (węglowodanem), polimerem złożonym z cząsteczek cukrów prostych. Otrzymuje się go w procesie ekstrakcji wodnej lub wodno-alkalicznej z niektórych gatunków czerwonych alg karagenowatych, takich jak np. jak chrząstnica kędzierzawa czy krasnorosty. W pierwszej kolejności są one suszone, oczyszczane z piasku, soli i innych zanieczyszczeń. Powstały w wyniku obróbki cieplnej płyn jest filtrowany – wytrącony z rozworu karagen suszy się i mieli na proszek.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/acesulfam-e-950-co-to-jest-czy-acesulfam-k-jest-bezpieczny/

Karagen był pierwotnie pozyskiwany wyłącznie z dziko rosnących alg morskich zbieranych z naturalnych siedlisk. Z czasem jednak ich zasoby zaczęły się wyczerpywać, co doprowadziło do rozpoczęcia kontrolowanej uprawy tych glonów na potrzeby produkcji przemysłowej. W 2024 roku wartość globalnego rynku karagenu wyniosła 1,03 miliarda USD – największy udział w rynku mają kraje Azji oraz Pacyfiku (głównie Filipiny i Malezja).

Wodorosty zawierające karagen były wykorzystywane już w starożytności, m.in. w Azji i Irlandii, gdzie stosowano je jako składnik o właściwościach żelujących, wykorzystywany do przygotowania posiłków. Jednak przemysłowe zastosowanie karagenu rozpoczęło się dopiero w latach 30. XX wieku, a jego znaczenie gwałtownie wzrosło podczas II wojny światowej, kiedy poszukiwano alternatyw dla trudno dostępnych żelujących substancji. Od tego momentu niezdegradowany, natywny karagen stał się szeroko stosowanym dodatkiem w wielu gałęziach przemysłu, zwłaszcza spożywczym, dzięki swoim unikalnym właściwościom stabilizującym i zagęszczającym.

Karagen – gdzie występuje?

Jak wspomniano wcześniej, karagen to substancja powszechnie wykorzystywana w przemyśle spożywczym jako zagęszczacz, stabilizator i środek żelujący. Stabilizuje strukturę mieszaniny, zapobiegając jej rozdzielaniu się i zapewniając jednolitą konsystencję. E407 umożliwia trwałe połączenie składników, które normalnie się nie łączą, takich jak np. woda i tłuszcz. Karagen w produktach przeznaczonych do spożycia jest jedynie wypełniaczem, nie wnosi żadnej wartości spożywczej.

 Karagen można znaleźć w produktach mlecznych, takich jak np.:

• nadzienia mleczne,
• bita śmietana,
• napoje mleczne (shakery), napoje migdałowe, kokosowe, ryżowe, konopne,
• lody, sorbety,
• budynie,
• jogurty, kefiry,
• modyfikowane, skondensowane, pasteryzowane mleko (czekoladowe, sojowe),
• śmietanka UHT,
• sery (krojone, w blokach, śmietankowe, topione).

Dodatkowo karagen znajduje się w dżemach, marmoladach, galaretkach, gotowych sosach sałatkowych, ketchupach, majonezach, margarynach o ograniczonej kaloryczności, napojach owocowych itp. W połączeniu z innymi substancjami wiążącymi, wykorzystywany jest w produkcji karmy dla zwierząt domowych.

Karagen znajduje również zastosowanie w przetwórstwie mięsnym, gdzie poprawia soczystość wyrobów, ograniczając wyciek soku komórkowego podczas przechowywania i obróbki cieplnej. Dodatkowo, produkty wzbogacone o E407 łatwiej się kroi. Karagen może częściowo zastępować tłuszcz w recepturach, wpływając korzystnie na strukturę i obniżając kaloryczność produktów mięsnych. Można go znaleźć np. w konserwach turystycznych, pasztetach, wędlinach czy mięsie paczkowanym (w salami, kiełbasie, szynce, boczku).

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/aspartam-e-951-co-to-jest-czy-szkodzi/

Karageny są wykorzystywane również w przemyśle piekarskim i cukierniczym ze względu na ich zdolność do modyfikowania tekstury ciasta. Dodane do wypieków (ciast, muffin, drożdżówek), pełnią funkcję polepszacza, przyczyniając się do uzyskania lepszej struktury i kształtu pieczywa.

Karagen znajduje zastosowanie nie tylko w branży spożywczej, lecz również w innych sektorach przemysłu. W kosmetyce wykorzystywany jest jako składnik o właściwościach zagęszczających i stabilizujących. Zgodnie z nomenklaturą Międzynarodowego Nazewnictwa Składników Kosmetyków, INCI (ang. International Nomenclature of Cosmetic Ingredients), występuje pod nazwą Sodium Carrageenan. Poprawia konsystencję szamponów, kremów czy past do zębów, zapobiegając ich rozwarstwianiu. Z kolei w farmacji pełni rolę dodatku poprawiającego trwałość i strukturę leków (np. jest składnikiem żelowych otoczek kapsułek). Z jego wykorzystaniem produkuje się również opatrunki chłonne – karagen wspomaga ich zdolność do absorpcji płynów ustrojowych, co sprzyja utrzymaniu odpowiedniego środowiska rany.

Karagen – szkodliwość

E407 dodawany do żywności nie ulega trawieniu (wraz z kałem jest całkowicie wydalany z organizmu) i przy dopuszczalnych ilościach spożycia, nie wykazuje działania toksycznego.

W myśl rozporządzenia (WE) Nr 1333/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady, karagen może być stosowany jako dodatek w różnych grupach produktów spożywczych, takich jak nabiał, mięso oraz przetwory rybne. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration, FDA) wpisała karagen na listę GRAS (ang. Generally Recognized As Safe), czyli substancji powszechnie uznanych za bezpieczne dla zdrowia. Wg Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authority, EFSA), dzienna, bezpieczna dawka wynosi 75 mg/kg masy ciała. Z kolei wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Substancji Dodatkowych do Żywności (ang. The Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives, JECFA) uznał E407 za substancję bezpieczną przy standardowym zastosowaniu i typowych dawkach, zaznaczając, że nie ma konieczności ustalania dziennego limitu spożycia karagenu.

Sam karagen nie wykazuje negatywnego wpływu na zdrowie, jednak często występuje w produktach wysokoprzetworzonych, które mają niską wartość odżywczą. Dlatego warto ograniczać ich spożycie – nie ze względu na obecność E407, lecz na ogólny skład i jakość żywności, w której się znajduje. Zawsze warto czytać etykiety i świadomie wybierać produkty o prostym, zrozumiałym składzie.

Karagen a rak i inne choroby nowotworowe

Przez wiele lat E407 badany był wpływ karagenu na zdrowie człowieka, w tym możliwy związek z rozwojem nowotworów. Należy podkreślić, że karagen stosowany w przemyśle spożywczym nie ma działania kancerogennego – w 2018 roku EFSA opublikował dokument, w którym uznano, że brakuje dowodów na rakotwórcze i genotoksyczne działanie karagenu spożywczego. Dodatkowo, Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (ang. International Agency for Research on Cancer, IARC) klasyfikuje karagen niezdegradowany, używany w żywności, jako substancję z grupy 3 (klasyfikacja IARC oceniająca potencjał rakotwórczy różnych czynników) – co oznacza, że E407 nie można traktować jako substancji rakotwórczej u ludzi ze względu na brak wystarczających danych.

Niektóre badania eksperymentalne na zwierzętach sugerują, że karagen, w połączeniu z innymi substancjami o działaniu rakotwórczym, może zwiększać ryzyko rozwoju zmian nowotworowych w jelicie grubym. Należy jednak podkreślić, że doświadczenia w tym zakresie przeprowadzano głównie na zwierzętach, z zastosowaniem bardzo wysokich dawek karagenu — znacznie przewyższających poziomy możliwe do osiągnięcia w diecie człowieka.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że wiele doniesień dotyczących szkodliwości karagenu odnosi się w rzeczywistości do poligeenanu — zdegradowanej formy karagenu o niskiej masie cząsteczkowej. Poligeenan nie jest dopuszczony do stosowania w żywności, a to właśnie on wykazuje działanie cytotoksyczne i prozapalne w badaniach na zwierzętach.

Dodatki do żywności – co kryje się pod symbolami E?

Dodatki do żywności oznaczone symbolem „E” to substancje, które poprawiają smak, zapach, wygląd, przedłużają trwałość lub wpływają na konsystencję produktów. Wśród nich znajdują się m.in. konserwanty, barwniki, emulgatory, wzmacniacze smaku czy substancje słodzące. Choć wszystkie dopuszczone do użytku dodatki zostały przebadane i uznane za bezpieczne w określonych ilościach, ich obecność często wskazuje na wysoki stopień przetworzenia produktu. Niektóre z nich pochodzą z naturalnych źródeł (tak jak karagen oznaczany symbolem E407), inne są syntetyczne lub przekształcane chemicznie. Nadmiar żywności bogatej w dodatki może jednak wpływać niekorzystnie na zdrowie, zwłaszcza przy długotrwałym spożyciu. Dlatego warto czytać etykiety i wybierać produkty o krótkim, zrozumiałym składzie. Świadome zakupy pomagają unikać niepotrzebnych dodatków i wspierają zdrową, dobrze zbilansowaną dietę.