Krztusiec w ciąży – jakie są zagrożenia?

Krztusiec jest chorobą zakaźną, wywołaną przez pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Pomimo dostępności szczepionki przeciwko krztuścowi ilość przypadków tej choroby w Polsce niepokojąco wzrasta. Na zachorowanie narażone są również kobiety spodziewające się dziecka. Czy krztusiec w trakcie ciąży stanowi zagrożenie dla matki i dziecka? Jak zapobiegać zakażeniu? Odpowiedzi na te pytania i wiele innych znajdziesz poniżej.

Krztusiec – co to za choroba i kogo dotyczy?

Krztusiec (koklusz) to choroba zakaźna dróg oddechowych, wywołana przez bakterię – pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Wydzielana przez ten patogen toksyna krztuścowa powoduje martwicę nabłonka w obrębie dróg oddechowych. Uszkodzony nabłonek i obecność gęstego śluzu silnie pobudzają odruch kaszlowy, prowadząc do wystąpienia charakterystycznych napadów silnego kaszlu, często zakończonych wymiotami. 

Przed wprowadzeniem szczepień ochronnych przeciwko krztuścowi zachorowania dotyczyły niemal wszystkich dzieci, w tym noworodków i niemowląt, dla których zakażenie jest szczególnie niebezpieczne. Choroba dotyczy jednak osób w każdym wieku, również kobiet w ciąży. Wprowadzenie szczepionki przeciwko krztuścowi znacznie ograniczyło liczbę zachorowań, a tym samym hospitalizacji i zgonów. Pierwsza dawka szczepionki jest podawana już w 2. miesiącu życia. Istnieje również możliwość zapewnienia ochrony przeciwko krztuścowi noworodkom poprzez wzmocnienie odporności kobiety w ciąży pojedynczą dawką szczepionki.

📌 Zobacz także: Jak przebiega leczenie krztuśca u dzieci i dorosłych?

Krztusiec u kobiet w ciąży – jak dochodzi do zarażenia?

Do zakażenia pałeczką krztuśca dochodzi drogą kropelkową. Patogeny unoszą się w powietrzu wraz z aerozolem powstałym w wyniku kaszlu. Odsetek zachorowań wśród nieuodpornionych domowników sięga nawet 100%. Kobiety w ciąży oraz osoby nieszczepione są szczególnie narażone na zakażenie. Najwięcej przypadków krztuśca odnotowuje się w okresie letnim.

Objawy krztuśca – kiedy podejrzewać zakażenie?

Pierwsze objawy krztuśca pojawiają się w ciągu 1–3 tygodni od zakażenia. Różnią się w zależności od okresu choroby:

• Okres nieżytowy charakteryzuje się niespecyficznymi objawami zakażenia górnych dróg oddechowych. Pacjenci zgłaszają najczęściej osłabienie, katar i gorączkę. Okres nieżytowy trwa około 1–2 tygodni. W tym czasie osoba chora jest najbardziej zakaźna.
• Okres napadowego kaszlu trwa około 4–6 tygodni. W trakcie silnego napadu kaszlu osoba chora nie nabiera powietrza i może mieć zasinioną skórę. Napad kaszlu zakończony jest głębokim wdechem, któremu może towarzyszyć charakterystyczny dźwięk „piania”. Po epizodzie kaszlu mogą wystąpić wymioty, omdlenie lub bezdech.
• W okresie zdrowienia, trwającym nawet kilka miesięcy, dochodzi do stopniowego ustępowania kaszlu.

Konsekwencją napadów duszącego kaszlu mogą być wybroczyny na twarzy i spojówkach, nietrzymanie moczu, a nawet złamania żeber. Chociaż ciężki przebieg choroby dotyczy przede wszystkim noworodków i niemowląt, kobiety w ciąży nie powinny bagatelizować objawów. W przypadku podejrzenia krztuśca konieczne jest wykonanie badań dodatkowych i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Jakie są metody diagnostyki krztuśca?

Rozpoznanie krztuśca opiera się na wynikach badań serologicznych (badanie na krztusiec, anty-toksyna (PT) (Bordetella pertussis) IgG) lub mikrobiologicznych u osoby z typowymi objawami choroby. Hodowla pałeczek krztuśca wymaga jednak czasu i wykazuje niską czułość. Metody molekularne (PCR), wykrywające materiał genetyczny pałeczek krztuśca w wymazie z gardła lub nosa, są zwykle trudno dostępne.

Czy krztusiec w ciąży jest groźny?

Zachorowanie na krztusiec w ciąży grozi wystąpieniem tych samych powikłań, co u innych osób dorosłych, w tym:

• wtórnego zapalenia płuc – najczęściej wywołanego przez Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Haemophilus influenzae lub Staphylococcus aureus;
• powikłań neurologicznych – drgawek, obrzęku mózgu, krwawienia wewnątrzczaszkowego;
• odmy opłucnowej, czyli obecności powietrza w jamie opłucnej;
• uszkodzenia przepony;
• przepukliny pępkowej lub pachwinowej.

U większości dorosłych zmagających się z krztuścem rokowanie jest dobre. W przypadku noworodków i niemowląt zachorowanie wiąże się z wysokim ryzykiem powikłań, dlatego większość maluchów musi być hospitalizowana. Mimo wdrożonego leczenia śmiertelność w grupie najmłodszych pacjentów wynosi około 2%. Szczepienie kobiet w ciąży zmniejsza ryzyko zachorowania tych najbardziej podatnych na niekorzystny przebieg choroby pacjentów.

Do czego prowadzi nieleczony krztusiec?

Nieleczony krztusiec wydłuża czas, w którym osoba chora zaraża innych. Wdrożona antybiotykoterapia nie ma wpływu na nasilenie i czas trwania objawów u osoby chorej, ale skraca okres zakaźności do kilku dni. Osoby chore powinny być izolowane przez 5 dni od rozpoczęcia przyjmowania antybiotyku.

Szczepienie przeciwko krztuścowi w trakcie ciąży

Szczepienie przeciwko krztuścowi jest zalecane wszystkim kobietom spodziewającym się dziecka (u których nie ma przeciwwskazań do podania szczepionki) między 27. a 36. tygodniem ciąży. Co istotne, dotyczy to każdej kolejnej ciąży. W przypadku zagrożenia porodem przedwczesnym lekarz może zakwalifikować przyszłą mamę do szczepienia na wcześniejszym etapie ciąży. Od niedawna szczepienie przeciwko krztuścowi kobiet w ciąży jest bezpłatne.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian