Laboratoryjna diagnostyka grypy: znaczenie dla leczenia i profilaktyki.

Grypa to ostra choroba zakaźna dotycząca układu oddechowego wywołana przez wirus grypy. Chociaż w potocznym znaczeniu jest to każda infekcja układu oddechowego, należy pamiętać, że wirusów, które atakują nasz organizm w sezonie przeziębieniowo-grypowym jest wiele.

Wyróżniamy dwa rodzaje infekcji grypowych: grypę sezonową (epidemiczną) będącą przyczyną zakażeń w okresie między październikiem a kwietniem, oraz grypę pandemiczną atakującą co kilka lub kilkanaście lat i mającą dużo cięższy przebieg i większą zakaźność.

Wyróżniono 3 typy wirusa: A, B i C.  Najczęściej zachorowania na grypę sezonową wywoływane są przez typ A lub B. Wirusy grupy A klasyfikujemy na podtypy na podstawie konfiguracji białek na ich powierzchni: H – hemaglutyniny i N – neuraminidazy. Grypa sezonowa jest najczęściej wywołana przez podtyp H1N1 i H3N2.

Sprawdź badanie: https://diag.pl/sklep/badania/grypa-typ-a-i-b-antygeny/

Jak można się zakazić?

Do zakażenia dochodzi wskutek kontaktu bezpośredniego z osobą zakażoną, przebywania z nią w bliskiej odległości (1,5 do 2 metrów) lub poprzez kontakt ze skażonymi przedmiotami.

Chorobą można się również zarazić od chorego ptactwa – poprzez kontakt z chorym ptakiem lub spożywanie surowego mięsa lub surowych jaj.

Okres inkubacji grypy wynosi 1-4 dni, zazwyczaj około 2 dni.

Jak długo można zarazić się grypą?

Okres zakaźności zazwyczaj rozpoczyna się dzień przed pojawieniem się objawów i trwa od 5 do 10 dni po ich wystąpieniu. U dzieci, ze względu na niedojrzały układ odpornościowy, okres zakaźności może rozpocząć się kilka dni przed objawami i trwać nawet kilkanaście dni po ich wystąpieniu. Osoby z obniżoną odpornością mogą zakażać nawet przez kilka miesięcy.

Jakie są objawy grypy?

• gorączka
• kaszel
• ból gardła
• katar
• ból głowy
• bóle mięśni, stawów
• złe samopoczucie, uczucie ogólnego rozbicia
• czasami objawy żołądkowo-jelitowe

W większości przypadków choroba ustępuje samoistnie i rzadko wymaga leczenia przeciwwirusowego.

Ile trwa grypa?

Zwykle infekcja ustępuje po 3-7 dniach, ale kaszel i osłabienie po grypie może się utrzymywać nawet przez kilka tygodni.

Utrzymująca się gorączka po grypie powyżej 3 dni, po ustąpieniu innych objawów, może świadczyć o możliwym wystąpieniu powikłań, które mogą być groźne i wymagają konsultacji lekarskiej.

Powikłania po grypie

Powikłania po grypie częściej dotykają osoby z chorobami przewlekłymi w szczególności schorzeniami dróg oddechowych, kardiologicznymi, endokrynologicznymi, niedoborami odporności, otyłością, dzieci poniżej 2 lat oraz osoby po 60 r.ż.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/jak-szybko-wyleczyc-przeziebienie/

Do powikłań należą:

• wirusowe lub bakteryjne zapalenie płuc,
• angina paciorkowcowa,
• zaostrzenie choroby przewlekłej,
• rzadkie powikłania: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie mięśni, zapalenie mięśnia sercowego, sepsa.

Przeziębienie a grypa

W przeciwieństwie do przeziębienia, grypa charakteryzuje się nagłym początkiem, szybkim narastaniem objawów oraz występowaniem wysokiej gorączki, bólów mięśni, stawów i głowy; katar zwykle jest mniej nasilony. Objawy przeziębienia poprzedzone są kilkudniowym okresem rozbicia i ogólnie złego samopoczucia. Przeziębienie nie pociąga ze sobą wystąpienia powikłań.

Jak leczyć grypę?

W większości przypadków leczenie sprowadza się do ograniczenia aktywności, odpoczynku, picia dużej ilości płynów. Można wspomagać się preparatami obniżającymi gorączkę i działającymi przeciwbólowo (paracetamol, ibuprofen). W razie konieczności można zażywać w porozumieniu z farmaceutą lub lekarzem leki przeciwkaszlowe, obkurczające śluzówkę nosa w przypadku kataru.

Leki przeciwwirusowe stosuje się u pacjentów z obniżoną odpornością lub w przypadku ciężkiego przebiegu choroby. Do tych preparatów należą: oseltamiwir, zanamiwir, peramiwir, baloksawir.

Przeciwwskazane są natomiast antybiotyki, które działają na bakterie, nie na wirusy.

Jak rozpoznaje się grypę?

Rozpoznanie opiera się na istnieniu objawów wskazujących na infekcję wirusową dróg oddechowych. Ponieważ w większości sytuacji grypa nie wymaga specjalistycznego leczenia, nie zawsze jest też konieczne potwierdzanie laboratoryjne infekcji.

Konieczne jest natomiast potwierdzenie diagnozy za pomocą badań laboratoryjnych u osób, u których pojawiły się powikłania lub u których choroba ma ciężki przebieg. Diagnostyka zalecana jest również u osób z dużym ryzykiem ciężkiego przebiegu i powikłań.

Szybką metodą diagnostyczną szybkie są testy kasetkowe RITD (rapid influenza diagnostic test), pozwalające w łatwy sposób wykryć antygeny wirusa w materiale uzyskanym z wymazu z nosa lub nosogardła. Pomimo prostoty i szybkości, testy RITD charakteryzują się ograniczoną czułością, co oznacza, że wynik ujemny nie wyklucza jednoznacznie zakażenia grypą.

Metody biologii molekularnej RT-PCR umożliwiają wykrycie materiału genetycznego wirusa grypy i charakteryzują się wysoką czułością diagnostyczną. Należy jednak pamiętać, że ich skuteczność zależy od właściwego pobrania, przechowywania i transportu próbki. Materiałem do badań molekularnych może być materiał z nosa, nosogardła, gardła, popłuczyny oskrzelowe, plwocina.

 Hodowla wirusa stanowi istotną metodę diagnostyczną, szczególnie wykorzystywaną w nadzorze epidemiologicznym. Umożliwia określenie cech antygenowych wirusa krążącego w populacji w danym sezonie, co jest kluczowe dla opracowania składu szczepionki na kolejny sezon. Metodą do wykrywania i różnicowania wirusa grypy są również testy immunofluorescencyjne wykorzystujące swoiste przeciwciała reagujące z antygenami wirusa.

Jak można zapobiegać grypie?

Podstawą profilaktyki jest unikanie dużych skupisk ludzi w sezonie grypowym, regularne mycie rąk oraz stosowanie środków dezynfekujących na bazie alkoholu. Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest coroczne szczepienie przeciwko grypie. Szczepienia szczególnie są zalecane osobom, u które istnieje duże ryzyko rozwoju powikłań i ciężkiego przebiegu:

• osoby powyżej 65 r.ż.,
• pensjonariuszom domów opieki, placówek opiekuńczych,
• osobom z chorobami przewlekłymi: układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, cukrzycą, chorobami nerek,
• osobom z niedoborami odpornościowymi,
• kobietom w ciąży,
• pracownikom usług mających kontakt z dużą ilością osób: medycznym, handlu, szkolnictwa.

Pytania i odpowiedzi

1. Dlaczego niektóre osoby ciężej przechodzą grypę mimo szczepienia?

Trzeba pamiętać, że od momentu szczepienia do wytworzenia odporności musi minąć około 2 tygodni. Jest więc to czas, gdy osoba zaszczepiona nie jest jeszcze chroniona przez przeciwciała poszczepienne. Również u osób starszych oraz o obniżonej odporności odpowiedź immunologiczna może być słabsza i może dojść do zakażenia pomimo przyjęcia szczepionki. Wirus grypy cechuje się dużą zmiennością antygenową między sezonami, dlatego należy się szczepić co roku szczepionką obowiązującą w danym sezonie

2. Czy grypa może prowadzić do zapalenia mózgu lub mięśnia sercowego?

Zapalenie mózgu i zapalenie mięśnia sercowego są rzadkimi powikłaniami grypy, występują zwykle u młodych osób i dzieci, często bez chorób współistniejących. Prowadzą one do ciężkiego przebiegu zakażenia i konieczności hospitalizacji.

3. Czy szybkie testy na grypę są w stanie wychwycić każdą mutację wirusa?

Szybkie testy cechują się stosunkowo niską czułością, to znaczy, że wynik ujemny nie zawsze oznacza brak infekcji i przy objawach wskazujących na grypę oraz zwiększonego występowania w populacji wskazane jest potwierdzenie wyniku metodą RT-PCR

Ze względu na dużą zmienność antygenową wirusa grypy, szybkie testy mogą nie być w stanie wykryć każdej odmiany wirusa. Dlatego należy ostrożnie interpretować wyniki negatywne uzyskane w tych testach.