Na czym polega wykonywane w ciąży badanie KTG?

KTG w ciąży, czyli badanie kardiotokograficzne służy ocenie czynności serca płodu, aktywności ruchowej płodu i aktywności skurczowej macicy. KTG w ciąży jest badaniem bezinwazyjnym o dużym znaczeniu diagnostycznym. Wykonywane jest zarówno w przebiegu ciąży prawidłowej jak i takiej, która obarczona jest ryzykiem przedwczesnego porodu. Na czym dokładnie polega badanie KTG i jak interpretowany jest jego wynik?

Badanie KTG w ciąży

Badanie KTG to jedno z najczęściej wykonywanych badań u ciężarnej w okresie przed porodem oraz w jego trakcie. Celem tego badania jest ocena czynności serca płodu, jego aktywności ruchowej oraz aktywności skurczowej macicy. Ocena ta dokonywana jest za pomocą urządzenia – kardiotokografu, który pomiary przedstawia w postaci kardiotokogramu (wykresu). Na taśmie skalowanego papieru uderzenia serca płodu i skurcze macicy prezentowane są w postaci krzywych, a ruchy płodu zaznaczane są w postaci punktów. Prawidłowe tętno płodu powinno mieścić się w przedziale od 110 do 150 uderzeń na minutę.

Do badania KTG nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Odbywa się ono zwykle w gabinecie zabiegowym, w którym na brzuchu leżącej ciężarnej umieszcza się 2 okrągłe sondy tzw. peloty. Pierwsza służy badaniu czynności serca płodu (sonda kardio), druga natomiast ocenia czynność skurczową macicy (sonda toko). Najczęściej badanie KTG w ciąży wykonuje się w jej ostatnich tygodniach, przed samym porodem oraz w jego trakcie. Istnieją jednak sondy, które umożliwiają odczyt czynności serca płodu i aktywności skurczowej macicy na wczesnych etapach ciąży, jeszcze przed 12 tygodniem. Rozwój technologiczny pozwolił na wprowadzenie na rynek przenośnego KTG, możliwego do użycia w warunkach domowych. Takie urządzenie polecane jest szczególnie kobietom w pierwszej ciąży, które zaniepokojone są niewielką ruchliwością dziecka, lub takim, które straciły poprzednią ciążę w wyniku wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Domowe monitorowanie czynności serca płodu znacząco obniża stres przyszłej matki, związany z obawą o stratę dziecka.

Na podstawie wyniku badania KTG, lekarz przewiduje i wnioskuje o możliwym niedotlenieniu płodu oraz podejmuje decyzję o poszerzonej diagnostyce, możliwej terapii lub ewentualnym, interwencyjnym zakończeniu ciąży, której kontynuacja mogłaby zagrażać życiu dziecka. Wprowadzenie badania KTG na stałe do opieki nad ciężarną przyczyniło się do znacznego ograniczenia liczby zgonów noworodków na całym świecie.

Ile trwa badanie KTG w ciąży?

KTG w ciąży standardowo trwa około 20 – 30 minut. Badanie może zostać wydłużone, w niektórych przypadkach ciąż okres monitorowania bywa ciągły, co oznacza, że pacjentka podlega badaniu nieustannie, nawet przez okres kilku dni. O czasie monitorowania czynności akcji serca dziecka i czynności skurczowej macicy decyduje lekarz.

KTG w ciąży – kiedy?

KTG w ciąży jest badaniem gwarantowanym w standardzie organizacyjnym opieki okołoporodowej jako badanie refundowane od 40 tygodnia ciąży. W praktyce KTG w ciąży wykonywane jest jednak zdecydowanie wcześniej. Najczęściej pacjentki, cyklicznie co kilka dni wykonują badanie KTG od 36 tygodnia ciąży, aż do momentu rozwiązania. W niektórych przypadkach ciąż – szczególnie patologicznych, KTG z użyciem specjalnie dedykowanych do zaawansowania ciąży sond, może być wykonane nawet w pierwszym trymestrze. Wskazaniem do wykonania KTG w ciąży poza zbliżającym się terminem porodu i trwającą akcją porodową jest również monitorowanie ciąży mnogiej i zagrożonej, ocena czynności serca płodu z wcześniej zdiagnozowaną wadą serca, krwawienie z dróg rodnych, doznany uraz, nadciśnienie u ciężarnej, ale także niewyczuwalne ruchy płodu po 20 tygodniu ciąży.

KTG w ciąży – w którym tygodniu?

O tym, w którym tygodniu zostanie zlecone pierwsze KTG decyduje lekarz prowadzący. Jeżeli ciąża przebiega fizjologicznie, bez towarzyszących powikłań, pierwsze badanie odbywa się w okresie okołoporodowym, czyli w 38-39 tygodniu ciąży. W przypadku sytuacji lub stanów zagrażających zdrowiu lub życiu płodu, zlecenie na wykonanie badania KTG w ciąży można otrzymać zdecydowanie wcześniej.

Czy KTG w ciąży jest konieczne?

KTG w ciąży jest badaniem gwarantowanym w opiece okołoporodowej, lecz nie jest badaniem obowiązkowym. Należy jednak pamiętać, że to proste i bezinwazyjne badanie skutecznie umożliwia wychwycenie stanów zagrożenia płodu, wynikających z nieprawidłowej czynności akcji serca. Prawidłowy zapis KTG świadczy o właściwym utlenowaniu płodu, co pośrednio oznacza prawidłowy rozwój ciąży. Odstępstwa zauważone w wyniku, dają szansę lekarzowi na szybką reakcję na zaistniałą sytuację, polegającą na poszerzeniu diagnostyki, wprowadzeniu ewentualnego leczenia poprawiającego rokowania płodu lub zakończeniu ciąży, która stanowi zagrożenie dla życia dziecka.

Jak czytać KTG w ciąży?

Ocena kardiotokogramu należy do obowiązków lekarza i położnej, czyli osób doświadczonych, które na podstawie wydruku z aparatu są w stanie wnioskować o stanie płodu i czynności skurczowej macicy. Na pewno sytuacją zagrażającą zdrowiu i życiu dziecka jest gwałtowne zwolnienie akcji serca (bradykardia) oraz jej gwałtowne przyspieszenie (tachykardia). Ponieważ na czynność akcji serca dziecka poza niebezpiecznymi dla zdrowia dziecka okolicznościami (takimi jak infekcja, wada serca) może mieć wpływ także ułożenie ciężarnej (szczególnie na plecach lub prawym boku), interpretacji wyniku badania KTG powinny dokonywać jedynie osoby kompetentne.

Bibliografia

1. Wskazania do prowadzenia ciągłego monitoringu kardiotokograficznego w trakcie porodu według PTG, NICE, FIGO, ACOG, RANZOG – próba analizy porównawczej. Rychlewicz S, Bączek G, Węgrzyn P. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (61) 2019
2. Czy komputerowa analiza zapisu KTG rozwiązuje problemy? Jakubiec – Wiśniewka K, Piskorz T, Witkowski R, Huras H, Rytlewski K. Przegląd Lekarski 2017/74/5.
3. Analiza KTG oraz badania dopplerowskiego jako podstawy decyzji pilnego ukończenia ciąży lub porodu w sytuacji zagrożenia życia płodu. Mostek K. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Medyczny, Poznań 2015. 
4. Role of Elaborate Cardiotocography (CTG) in Pregnancy Management. Khatun A, Khanam NN, Nazir F. BSMMU J Vol. 2, Issue 1, 18-24, 2009.