Nadczynność jąder – co warto wiedzieć?

Jądra są bardzo ważnym narządem układu rozrodczego oraz endokrynnego. Ich nadczynność związana jest z produkcją nadmiernej ilości androgenów, głównie testosteronu. Taka sytuacja może wystąpić zarówno u chłopców, jak i u dorosłych mężczyzn. Schorzenie znacząco wpływa na funkcjonowanie organizmu, prowadząc do charakterystycznych objawów i problemów zdrowotnych.

Jądra – rola w organizmie

Jądra to parzysty, męski narząd rozrodczy, zlokalizowany w mosznie poza jamą brzuszną. Zbudowane są między innymi z długich i cienkich kanalików nasiennych, w których (w procesie spermatogenezy) wytwarzane są plemniki, czyli męskie komórki rozrodcze, niezbędne do zapłodnienia. Pomiędzy kanalikami znajdują się komórki Leydiga, wytwarzające androgeny, do których należy między innymi testosteron – najważniejszy męski hormon płciowy. Testosteron wpływa na rozwój cech płciowych, takich jak głęboki głos, owłosienie ciała czy rozwój masy mięśniowej. Ma także duże znaczenie w utrzymaniu prawidłowego popędu seksualnego oraz dobrej kondycji psychicznej. Stymuluje również układ odpornościowy oraz powoduje zmniejszenie kumulacji tkanki tłuszczowej.

Warto zaznaczyć, że aktywność hormonalna jąder jest kontrolowana przez hormony gonadotropowe. Są one wytwarzane przez przysadkę: gruczoł dokrewny ściśle

funkcjonalnie związany z częścią mózgu – podwzgórzem. Należą do nich:

• LH (lutropina) – wpływająca na komórki jąder odpowiedzialne m.in. za produkcję testosteronu,
• FSH (folikulotropina) – wspierająca proces tworzenia plemników.

Pracę przysadki kontroluje część mózgu – , wspomniane podwzgórze, które produkuje hormon GnRH (gonadoliberynę), pobudzający przysadkę do wydzielania LH i FSH. Cały ten układ – podwzgórze, przysadka, jądra – działa jak system naczyń połączonych. Gdy poziom hormonów (np. testosteronu) w organizmie jest zbyt wysoki, podwzgórze i przysadka „dostają sygnał”, żeby ograniczyć produkcję GnRH, LH i FSH. To mechanizm zwany ujemnym sprzężeniem zwrotnym, utrzymuje  równowagę hormonalną w organizmie.

Nadczynność jąder – co to znaczy?

Nadczynność jąder to stan, w którym jądra produkują zbyt dużą ilość męskich hormonów płciowych, głównie testosteronu. Schorzenie może występować zarówno u chłopców przed okresem pokwitania, jak i u dorosłych mężczyzn (najczęściej po 50. roku życia). Nadczynność jąder jest zjawiskiem rzadkim. Najczęściej wywołana jest guzowatym rozrostem tkanki gruczołowej jądra.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/rak-jader-objawy-badania-jak-wyglada-guz-jadra/

Nadczynność jąder – objawy

Objawy nadczynności jąder zależą od wieku chorego i poziomu hormonów płciowych, głównie testosteronu. U dzieci, schorzenie powoduje przedwczesne dojrzewanie płciowe, czyli pojawienie się cech typowych dla dorosłych mężczyzn – zjawisko to występuje nawet przed ukończeniem 9. roku życia. U chłopców mogą pojawić się:

• przedwczesny, nadmierny rozwój narządów płciowych,
• owłosienie łonowe i pachowe,
• jednostronne powiększenie jądra,
• trądzik,
• przedwczesny rozwój drugorzędowych cech płciowych (moszny, prącia, nasieniowodów),
• zmiany nastroju, drażliwość lub agresja,
• nieproporcjonalny rozrost klatki piersiowej,
• szybki wzrost ciała i przyspieszony rozwój mięśni,
• obniżenie głosu.

W przypadku dorosłych, objawy nadczynności jąder mogą obejmować:

• zwiększony popęd seksualny (libido),
• jednostronne powiększenie jądra,
• nadmierny rozwój mięśni,
• nadmierne owłosienie ciała,
• trądzik i tłusta skóra,
• przerzedzenie włosów na głowie (łysienie typu męskiego),
• zwiększoną agresję, drażliwość, a czasem nawet wahania nastroju,
• insulinooporność,
• problemy ze snem, przewlekłe zmęczenie,
• zaburzenia płodności (nadmiar testosteronu może obniżać jakość nasienia).

Nadczynność jąder – badania

Objawy mogące świadczyć o nadczynności jąder wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. W trakcie wizyty, specjalista w pierwszej kolejności przeprowadza wywiad na temat dolegliwości. Następnie dokonuje oceny cech fizycznych pacjenta (rozwój mięśni, owłosienie, trądzik), które mogą być objawem schorzenia.  W diagnostyce nadczynności jąder bardzo istotne są badania laboratoryjne, takie jak np. stężenie hormonów: testosteronu, dehydroepiandrosteronu (DHEA), LH, FSH. Pomocne są również badania związane z funkcjonowaniem wątroby i nerek – ich wynik pozwala na  wykluczenie innych przyczyn mogących powodować zwiększony poziom stężenia męskich hormonów.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/usg-jader-kiedy-wykonac/

W przypadku podejrzenia nadczynności jąder, konieczne jest wykonanie badań obrazowych jąder. W pierwszej kolejności zwykle przeprowadzane jest badanie ultrasonograficzne, które pozwala na wykrycie guzów lub cyst mogących wpływać na rozwój schorzenia. Bywa, że lekarz zleca również wykonanie tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego jąder lub innych narządów (np. mózgu), których nieprawidłowości strukturalne czasami prowadzą do nadmiernej produkcji androgenów.

Nadczynność jąder – leczenie

Leczenie nadczynności jąder zależy od przyczyny, wieku chorego i objawów klinicznych.

Jedną z form leczenia jest farmakoterapia oparta na inhibitorach produkcji androgenów, preparatach zmniejszających produkcję, a w konsekwencji stężenie w surowicy męskich hormonów płciowych.

W przypadku nadczynności hormonalnej jąder spowodowanej przez zmianę strukturalną w narządzie, czasami konieczne jest jej chirurgiczne usunięcie – najczęściej poprzez orchidektomię (usunięcie chorego jądra). Lekarz może również zadecydować o naświetlaniu zmiany aby zapobiec jej zezłośliwieniu.

Nadczynność jąder – zapobieganie

Tak naprawdę w większości przypadków nie da się w pełni zapobiec nadczynności jąder. Warto jednak przeprowadzać regularne badania lekarskie oraz obserwować własne ciało, aby szybko wykryć nieprawidłowości (w przypadku dzieci, czujność powinni zachować również opiekunowie). Należy wyeliminować kontakt z substancjami zakłócającymi gospodarkę hormonalną. Istotny jest zdrowy styl życia: unikanie otyłości i nadmiernego stresu, które mogą zaburzać oś podwzgórze–przysadka–jądra, odpowiadającą między innymi za prawidłową pracę układu rozrodczego.