Nadmiar estrogenów – objawy i przyczyny nadmiaru u kobiet i mężczyzn

Redakcja Diagnostyki


Udostępnij

Równowaga hormonalna organizmu, niezależnie od tego, których tkanek i narządów dotyczy, jest niezbędna dla utrzymania naszego zdrowia i samopoczucia w dobrej kondycji. Nie inaczej jest w przypadku hormonów płciowych, do których zaliczamy także estrogeny. Estrogeny występują u obu płci, choć efekt ich działania jest silniej widoczny organizmie kobiety. Kobieta wyraźniej niż mężczyzna może u siebie obserwować objawy nadmiaru estrogenów. Czym może skutkować nadmiar estrogenów w organizmie? Dowiesz się z tego artykułu.   

Nadmiar estrogenów

Estrogen czy estrogeny? Czym jest? Czym są?

Estrogen to zbiorcza nazwa trzech głównych typów hormonów, niezbędnych do prawidłowego działania układu rozrodczego kobiet i mężczyzn. Tak jak inne hormony płciowe, mają one budowę steroidową (strukturę steranu), a ich prekursorem jest cholesterol. Estrogen reguluje również takie cechy jak stężenie cholesterolu w organizmie, wytrzymałość kości, a także wpływa na nastrój. U kobiet reguluje dodatkowo dojrzewanie układu płciowego w wieku nastoletnim, wpływa na cykl miesiączkowy, przebieg ciąży oraz procesy menopauzy.

Jak już wspomniano, wyróżnia się trzy główne typy estrogenu:

  • Estron (E1) – najważniejszy rodzaj estrogenu u mężczyzn oraz kobiet w okresie pomenopauzalnym. Jajniki, łożysko i jądra, a także tkanka tłuszczowa mają zdolność do wytwarzania estronu z hormonów, takich jak androstendion i inne androgeny.
  • Estradiol (E2) – najlepiej znany i najczęściej oznaczany w diagnostyce laboratoryjnej typ estrogenu, będący zarazem jego najsilniej działającą postacią. Jego stężenia są szczególnie wysokie u kobiet w wieku rozrodczym. Estradiol jest wskaźnikiem prawidłowej funkcji jajników. 
  • Estriol (E3) – jest wytwarzany głównie przez łożysko, a szczyt jego stężenia przypada na okres ciąży – rośnie we krwi kobiety wraz z przyrostem masy płodu.
e-pakiet badań hormonalnych dla mężczyzn

Estrogen – na co jeszcze wpływa?

Zmiany w poziomie estrogenu wpływają nie tylko na układ rozrodczy człowieka, ale również na takie tkanki i narządy jak skóra czy wytwory naskórka (przede wszystkim włosy), a także kości, mięśnie i mózg. Istotny wpływ tego hormonu jest również zauważalny w tkance gruczołowej i tłuszczowej budującej piersi. Dotyczy to również mężczyzn, u których śladowe zazwyczaj ilości tkanek piersi mogą zwiększyć się pod wpływem nadmiaru estrogenów. 

📌 Przeczytaj: Ginekomastia – co to jest? Czy można wykonać operację? 

Nadmiar estrogenów – przyczyny

Przyczyny nadmiaru estrogenów mogą być różne. W niektórych przypadkach są one uzależnione od płci, choć wiele z nich może dotyczyć zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Nadprodukcja estrogenu, a także zmiany w jego wydzielaniu czy usuwaniu z organizmu, mogą prowadzić do zaburzenia równowagi hormonalnej. W przypadku kobiet, gdy stężenia estrogenu we krwi są wysokie przy równoczesnych niskich poziomach innego hormonu płciowego, progesteronu, mówimy o tzw. dominacji estrogenu. Czynnikami przyczyniającymi się do nadmiaru estrogenów mogą być:

  • Otyłość: duże ilości tkanki tłuszczowej u osób otyłych mogą podwyższać poziom estrogenu z uwagi na zdolność tej tkanki do jego wytwarzania.
  • Stres: przewlekły stres zwiększa stężenie tzw. hormonu stresu – kortyzolu – we krwi i ślinie. Kortyzol powoduje silne obniżanie we krwi poziomu progesteronu, co skutkuje z kolei zwiększonym wytwarzaniem estrogenów.
  • Wysokie spożycie alkoholu: powoduje zwiększenie stężenia przede wszystkim estradiolu, z równoczesnym zmniejszeniem zdolności organizmu do degradacji estrogenów.
  • Narażenie na niektóre substancje chemiczne: pewne związki chemiczne, takie jak ftalany czy bisfenol A (BPA) mają budowę zbliżoną do estrogenów i podobnie do nich mogą wpływać na organizm, jeśli zostaną wchłonięte. BPA i ftalany są obecne w niektórych plastikach i niskiej jakości kosmetykach.
  • Niektóre leki: leki podwyższające poziom estrogenu, zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio, hamując wytwarzanie progesteronu. Nadmiar estrogenów jest charakterystyczny dla mężczyzn stosujących zastrzyki z testosteronu celem przyspieszenia przyrostu masy mięśniowej po treningach kulturystycznych. Po przekroczeniu przez organizm zdolności do wykorzystania testosteronu, jego nadmiar może być przekształcany do estrogenu czy prolaktyny.
  • Niektóre choroby: choroby, takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS), endometrioza, mięśniaki macicy czy nowotwory, mogą przebiegać z dominacją estrogenową. Podobny efekt w organizmie może wywierać insulinooporność.
  • Nowotwory: w nielicznych przypadkach, guzy kory i rdzenia nadnerczy mogą wytwarzać żeńskie hormony płciowe. Stan ten charakteryzowany jest przez nadmiar estrogenów u mężczyzn i u dzieci, wywołując ginekomastię (powiększenie piersi). Guzy mogą być zarówno łagodne, jak i złośliwe. 
  • Nadmiar estrogenów a rak: Utrzymujący się, nieprawidłowy, nadmiar estrogenów po menopauzie (przede wszystkim estronu) może powodować przerost endometrium macicy, krwawienia z macicy, a także zwiększa ryzyko rozwoju raka trzonu macicy.
  • Czynniki genetyczne: nadmierna aktywność niektórych genów może prowadzić do nadprodukcji enzymów, biorących udział w wytwarzaniu estrogenu, co skutkuje jego nadmiarem. Może to dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
pakiet badań hormonalnych dla kobiet

Objawy nadmiaru estrogenów

Wysoki estrogen, zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn może być przyczyną dokuczliwych dolegliwości.

U kobiet można wymienić takie objawy, jak:

  • zwiększenie masy ciała,
  • obfite lub skąpe miesiączki,
  • nasilenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
  • zmęczenie,
  • powstawanie mięśniaków macicy,
  • powstawanie torbieli w tkance piersi,
  • obniżone libido,
  • obniżenie nastroju, niepokój,
  • nasilona utrata włosów,
  • problemy ze snem.

U mężczyzn wymienić można:

  • powiększenie piersi (ginekomastia),
  • zaburzenia erekcji,
  • bezpłodność,
  • zwiększone ryzyko występowania depresji.

Długotrwałe narażenie na wysokie stężenia estrogenu może prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak nadciśnienie tętnicze, zwiększone ryzyko powstawania zakrzepów, rak piersi czy rak szyjki macicy. 

Nadmiar estrogenu – leczenie

Na podstawie badań laboratoryjnych i/lub specyficznych objawów, lekarz zleca odpowiednie postępowanie dietetyczne i/lub leczenie, mające na celu zredukowanie stężenia estrogenu we krwi. Jakie postępowanie może nam pomóc je obniżyć?

  • zwiększenie spożycia warzyw, zwłaszcza takich jak brokuły czy jarmuż,
  • zwiększenie spożycia kwasów omega-3 w diecie lub w postaci suplementu,
  • utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
  • ograniczenie stresu,
  • ograniczenie lub abstynencja od alkoholu,
  • unikanie produktów zawierających BPA i ftalany.

Jeśli przyczyną wysokiego poziomu estrogenu wydają się być przyjmowane leki, lekarz może zalecić zmianę dotychczasowej terapii lub ograniczenie przyjmowanej dawki.

Terapia farmakologiczna nadmiaru estrogenów opiera się o leki takie jak inhibitory aromatazy, czy syntetyczny LHRH (hormon uwalniający hormon luteinizujacy). W skrajnych przypadkach, jeśli w rodzinie występowały przypadki nowotworów hormonozależnych, konieczne może być operacyjne usunięcie jajników.

Podsumowanie – FAQ

  1. Jakie są najczęstsze objawy nadmiaru estrogenów?

Najczęstsze objawy nadmiaru estrogenów to zwiększenie masy ciała, zaburzenia miesiączkowania, czy ginekomastia u mężczyzn.

  1. Co może powodować niski poziom progesteronu i wysoki poziom estrogenów?

Najczęściej, przyczyną niskiego poziomu progesteronu i wysokiego poziomu estrogenów jest proces starzenia się komórek jajowych u kobiet po 35 r.ż.

  1. O czym świadczy nadmiar estrogenów po menopauzie?

Najczęściej, nadmiar estrogenów po menopauzie jest związany z silną otyłością czy przyjmowaniem niektórych leków, znacznie rzadziej – procesem nowotworowym.

  1. Czy wysoki testosteron i estradiol u mężczyzn jest oznaką choroby?

Wysoki testosteron i estradiol u mężczyzn są najczęściej spowodowane przyjmowaniem zastrzyków z testosteronem, rzadziej – występowaniem guza nowotworowego, wytwarzającego testosteron.

  1. Co powoduje wysoki estrogen u kobiet?

Poziom estrogenu u kobiet zmienia się w zależności od etapu cyklu miesiączkowego czy ciąży. Jednak wiele czynników, takich jak otyłość, spożycie alkoholu czy czynniki genetyczne może zwiększać stężenie estrogenu.

Bibliografia

  • Integrative Medicine. 4th ed. Warshowsky A. Uterine Fibroids. In: Rakel D, ed. Philadelphia: Elsevier Saunders; 2018:578-591.
  • Estrogen hydroxylation the good and bad. Sepkovic DW, Bradlow HL. Ann N Y Acad Sci. 2009; 1155:57-67.
  • Menopauza - fakty i kontrowersje [Menopause - facts and controversies]. Pertyński T, Stachowiak G. Endokrynol Pol. 2006 ;57:525-34. Polish. PMID: 17133318.