Nadmierne pragnienie – jakie choroby może oznaczać?

Nadmierne pragnienie, czyli polidypsja, jest niepokojącym objawem, który może wystąpić zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Przyjmowaniu nadmiernej ilości płynów towarzyszy oddawanie dużej ilości moczu, co często wpływa negatywnie na jakość życia. Dowiedz się, czego objawem jest ciągłe pragnienie i jakie badania warto wykonać w przypadku polidypsji.

O czym świadczy bardzo duże pragnienie?

Polidypsja to nadmierne pragnienie, prowadzące do przyjmowania dużej ilości płynów. Zwykle towarzyszy jej wielomocz (poliuria), czyli oddawanie moczu w ilości przekraczającej 2,5 litra na dobę. Objawów tych nie należy bagatelizować, mogą bowiem prowadzić do wystąpienia zaburzeń elektrolitowych, uszkodzenia narządów, a w skrajnych wypadkach nawet do śmierci.

Do przyczyn nadmiernego pragnienia należą:

• cukrzyca,
• moczówka prosta (centralna i nerkowa),
• polidypsja pierwotna (psychogenna),
• choroby podwzgórza,
• stosowanie wybranych leków (moczopędnych, cholinolitycznych, przeciwpsychotycznych, przeciwdrgawkowych).

Wzmożone pragnienie może być również konsekwencją nadmiernej utraty płynów w przebiegu gorączki, wymiotów czy biegunki. Ma wówczas zwykle charakter przejściowy. W przypadku długotrwałego utrzymywania się polidypsji konieczny jest jednak kontakt z lekarzem.

Nadmierne pragnienie a cukrzyca

Cukrzyca to choroba metaboliczna, charakteryzująca się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi (glikemii). Gdy glikemia przekroczy wartość 180 mg/dl, cewki nerkowe nie są w stanie wychwycić nadmiaru glukozy z moczu pierwotnego. Wysokie stężenie tej substancji w cewkach nerkowych prowadzi do biernego transportu wody do moczu i wystąpienia tzw. diurezy osmotycznej. Efektem tego jest wielomocz, odwodnienie i uczucie nadmiernego pragnienia. Osoba zmagająca się z cukrzycą może doświadczać też innych objawów, w tym: zmniejszenia masy ciała, częstomoczu i nykturii (potrzeby oddawania moczu w godzinach nocnych). Nadmierne pragnienie w ciąży może wskazywać na cukrzycę ciążową i wymaga pogłębienia diagnostyki.

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na kwasicę ketonową, czyli ostre powikłanie cukrzycy. Wiąże się ona z zaburzeniami wodno-elektrolitowymi i równowagi kwasowo-zasadowej, które nieleczone, stanowią zagrożenie dla życia. W kwasicy ketonowej nadmiernemu pragnieniu i poliurii mogą towarzyszyć również: nudności, wymioty, nadmierna senność i zmęczenie, owocowy zapach z ust i zaburzenia oddychania.

Przeczytaj również: Insulinooporność – co to znaczy być opornym na insulinę? Przyczyny, objawy i leczenie.

Moczówka prosta – co to za choroba?

Moczówka prosta to wrodzona lub nabyta choroba, której głównymi objawami są oddawanie dużej ilości moczu (>50 ml/kg/dobę) i nadmierne pragnienie. Bywa, że osoby zmagające się z tym schorzeniem przyjmują w ciągu doby nawet 20 litrów płynów. Wyróżnia się dwie postaci moczówki prostej:

• moczówka prosta centralna – spowodowana jest zaburzeniem w wytwarzaniu lub wydzielaniu wazopresyny (hormonu odpowiedzialnego za wychwyt zwrotny wody w cewkach nerkowych) w ośrodkowym układzie nerwowym. Przyczyną moczówki prostej centralnej może być uszkodzenie przysadki mózgowej lub podwzgórza w wyniku urazu, choroby nowotworowej, choroby zapalnej czy zabiegu chirurgicznego tej okolicy,
• moczówka prosta nerkowa – wystąpienie objawów choroby jest konsekwencją nieprawidłowej funkcji nerek, które nie reagują na działanie wazopresyny. Schorzenie może mieć charakter wrodzony lub nabyty, np. w wyniku stosowania leków (m.in. litu), obniżenia stężenia potasu we krwi (hipokaliemii) lub podwyższenia poziomu wapnia we krwi (hiperkalcemii).

Moczówka prosta może być przyczyną nadmiernego pragnienia u dzieci i osób dorosłych. Gdy pomimo przeprowadzenia właściwej diagnostyki przyczyna choroby pozostaje nieznana, mówi się o moczówce prostej idiopatycznej.

Polidypsja psychogenna – objawy

Polidypsja psychogenna (pierwotna) jest chorobą, w której przebiegu spożywanie nadmiernej ilości płynów nie wynika z przyczyn organicznych. Po raz pierwszy została opisana u osób zmagających się ze schizofrenią, ale może wystąpić również w przebiegu innych schorzeń, np. choroby afektywnej dwubiegunowej, depresji czy zaburzeń ze spektrum autyzmu. Typowymi objawami polidypsji psychogennej są nadmierne pragnienie i wielomocz w ciągu dnia. W przeciwieństwie do moczówki prostej i cukrzycy, symptomy te nie występują w czasie nocnego spoczynku. Polidypsja psychogenna występuje zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Nadmierne pragnienie u najmłodszych pacjentów bywa sposobem na radzenie sobie ze stresem, związanym z życiem rodzinnym czy problemami w szkole. Zawsze jednak wymaga diagnostyki i różnicowania z innymi potencjalnymi przyczynami polidypsji.

Jakie badania wykonać w przypadku nadmiernego pragnienia?

Pierwszym krokiem w diagnostyce nadmiernego pragnienia jest wywiad medyczny, podczas którego lekarz zadaje pytania dotyczące charakteru objawów, przebytych chorób i przyjmowanych leków. Następnie przechodzi do badania fizykalnego, podczas którego ocenia aktualny stan zdrowia, w tym obecność cech odwodnienia. W zależności od podejrzewanej etiologii polidypsji specjalista kieruje następnie pacjenta na badania dodatkowe, które obejmują najczęściej:

• badanie ogólne moczu,
• morfologię krwi,
• stężenie sodu i potasu we krwi,
• stężenie kreatyniny, mocznika i kwasu moczowego we krwi,
• poziom glukozy we krwi na czczo lub e-Pakiet ryzyko cukrzycy,
• rezonans magnetyczny przysadki mózgowej.

W dalszym etapie diagnostyki konieczne może być wykonanie dodatkowych badań, np. testu wazopresynowego (pozwala na zróżnicowanie moczówki prostej centralnej i nerkowej). Jeżeli istnieje podejrzenie polidypsji psychogennej, niezbędna jest konsultacja z psychiatrą.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian