Insulinooporność – co to znaczy być opornym na insulinę? Przyczyny, objawy i leczenie

Insulinooporność, czyli zmniejszenie wrażliwości tkanek docelowych na działanie insuliny to zaburzenie metaboliczne poprzedzające rozpoznanie cukrzycy, wiążące się z otyłością, zaburzeniami lipidów prowadzącymi do miażdżycy i nadciśnienia tętniczego, zwiększające ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Główną rolę w rozwoju insulinooporności odgrywają czynniki środowiskowe, ale swój udział mogą mieć także czynniki genetyczne i współistniejące choroby.

Co to jest insulinooporność?

Insulinooporność to przypadłość związana z obniżoną wrażliwością organizmu na działanie insuliny – hormonu, który odpowiada za regulację poziomu cukru we krwi. Choć insulinooporność sama w sobie nie jest chorobą, a jedynie zaburzeniem metabolicznym, jest ona niebezpieczna, ponieważ wiąże się z ryzykiem rozwoju wielu powikłań, a ostatecznie prowadzi także do rozwoju cukrzycy typu 2. Na wystąpienie insulinooporności narażone są w dużej mierze osoby z nadwagą i otyłością, stosujące nieodpowiednią dietę i unikające aktywności fizycznej.

Insulinooporność − przyczyny

Insulinooporność pojawia się zwykle u osób predysponowanych genetycznie, przy współistnieniu takich czynników środowiskowych jak niezdrowa dieta bogata w tłuszcze i cukry proste, otyłość brzuszna oraz niewielka aktywność fizyczna. Obniżona wrażliwość na działanie insuliny, mimo jej prawidłowego lub podwyższonego stężenia we krwi, powoduje, że organizm zaczyna wytwarzać ten hormon w zbyt dużych ilościach. Hiperinsulinemia dodatkowo wzmaga apetyt i przyczynia się do dalszego wzrostu wagi. To prosta droga prowadząca do chorób układu sercowo-naczyniowego i wspomnianej cukrzycy typu 2.

Insulinooporność często jest jednym z elementów tzw. zespołu metabolicznego. Co to oznacza? U pacjenta występują ściśle powiązane ze sobą zaburzenia, t.j: zaburzenia metabolizmu cholesterolu i triglicerydów, otyłość, nadciśnienie tętnicze, a także poziom glukozy we krwi na czczo równy lub wyższy niż 100 mg/dl.

Insulinooporność – objawy

W przypadku insulinooporności, na skórze mogą pojawić się charakterystyczne zmiany, czyli acanthosis nigricans (rogowacenie ciemne). Pogrubiona i ciemniejsza skóra występuje zwykle w okolicy karku, szyi oraz pach. Czasem pojawiają się nieswoiste objawy insulinooporności, takie jak osłabienie i przewlekłe zmęczenie, napady głodu i chęć na słodkie produkty, niemożność schudnięcia, rozdrażnienie i problemy z koncentracją. Przede wszystkim zwróć jednak uwagę na styl życia (lifestyle) –  jeśli niezdrowo się odżywiasz, prowadzisz siedzący tryb życia i masz kilka kilogramów za dużo, ryzyko insulinooporności rośnie.

Do innych, istotnych objawów mogących świadczyć o insulinooporności należą: zaburzenia gospodarki węglowodanowej, podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi, zwiększenie stężenia trójglicerydów we krwi, otyłość typu androidalnego, nadciśnienie tętnicze, a także zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi.

Dlatego osoby z nadwagą oraz te, które zaobserwują u siebie powyższe objawy, powinny regularnie poddawać się badaniom krwi i pozostawać pod opieką lekarza. Ten, w razie diagnozy oporności organizmu na insulinę, wdroży odpowiednie leczenie i udzieli wskazówek dotyczących zmiany stylu życia (dieta, ruch).

Diagnostyka laboratoryjna, czyli jak rozpoznać insulinooporność?

Ocena wrażliwości na insulinę metodą HOMA (ang. Homeostatic Model Assessment) służy kontroli reakcji organizmu na insulinę. W próbce krwi badanego określane jest stężenie glukozy oraz insuliny. Następnie, na tej podstawie, przy pomocy odpowiedniego wzoru, wylicza się tzw. wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR).

Aby potwierdzić lub wykluczyć zaburzenia metabolizmu glukozy, można wykonać także test doustnego obciążenia glukozą. Pacjent po pobraniu krwi na czczo otrzymuje odpowiednią dawkę glukozy, a następnie po odpowiednim czasie ponownie ma pobieraną krew, dla określenia reakcji organizmu, mierzonej ilością i tempem wydzielenia insuliny, szybkością regulacji poziomu cukru we krwi oraz szybkością wchłaniania glukozy do tkanek.

Test obciążenia glukozą (2pkt, 75g, 2h) – przed i 2 godz. po podaniu 75 g glukozy.

Metoda klamry metabolicznej oparta jest na jednoczesnym podawaniu badanemu insuliny i glukozy w postaci kroplówki. Co istotne, ilość insuliny jest niezmienna, a ilość glukozy modyfikowana. Metoda ta uważana jest za najlepszą ze względu na potwierdzoną skuteczność w precyzyjnym określaniu stopnia insulinooporności. Dla przykładu, przy zastosowaniu metody HOMA może zdarzyć się, że w niektórych przypadkach wyniki nie będą jednoznaczne. Mimo to metoda HOMA i test obciążenia glukozą są znacznie częściej stosowane jako forma diagnostyki insulinooporności, ponieważ metoda klamry metabolicznej, ze względu na skomplikowany przebieg, jest kosztowna i wykonywana głównie przy okazji prowadzenia badań naukowych.

Leczenie

W celu obniżenia stężenia insuliny u osób z nadwagą bardzo istotne jest zredukowanie masy ciała i zmiana stylu życia. Jeśli przyjmowane leki przyczyniają się do rozwoju insulinooporności, lekarz na podstawie badań i wywiadu z pacjentem może podjąć decyzję o ich zmianie. Wrażliwość na insulinę spowodowana nadmiarem hormonów o działaniu przeciwstawnym do insuliny wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia, którego celem jest obniżenie poziomu wspomnianych hormonów.