Negatywne aspekty i konsekwencje związane z Black Week i Black Friday 

W latach 60. XX wieku, w Stanach Zjednoczonych, w piątek po Święcie Dziękczynienia (obchodzone corocznie w czwarty czwartek listopada), zaobserwowano zwiększone zainteresowanie zakupami, co uznano za początek świątecznego sezonu zakupów. Tłumne przemierzanie sklepów przez konsumentów, skłoniło handlowców do znacznego obniżania cen, co przyciągało na zakupy jeszcze większą rzeszę klientów. Ruch w mieście generowany przez promocje i wyprzedaże był bardzo duży, generował ogromne korki, co spowodowało, że to właśnie ten piątek po Święcie Dziękczynienia określono mianem czarnego piątku – „Black Friday”. Black Week z kolei to współczesne rozszerzenie tej tradycji – sprzedawcy, chcąc zwiększyć zyski, wydłużyli jednodniowe promocje na tydzień, a czasem dłużej. Obecnie wywodzące się z USA akcje sprzedażowe praktykowane są na całym świecie. Czy przynoszą nam realne korzyści?

Konsumpcjonizm i presja zakupowa

Akcje wyprzedażowe promują nadmierny konsumpcjonizm – zachęcają do kupowania rzeczy, których często nie potrzebujemy. Są atrakcyjnie wizualnie, ściągają klienta ceną, natomiast przede wszystkim oddziałują na emocje klienta (nie zawsze pozytywnie), wykorzystując mechanizmy psychologiczne. 

• Np. obniżki typu „-70%” czy „ostatnie dni promocji” tworzą poczucie wyjątkowej okazji, której boimy się stracić (->lęk-> nerwica).

• Kolory w promocjach (czerń, czerwień) mają za zadanie działać energetyzująco, wzmacniając poczucie konieczności pośpiechu i szybkiego zakupu.

„Pośpiech i wysokie tempo życia doskwierają większości społeczeństw krajów kultury zachodniej, w tym także Polski. Natłok obowiązków, zarówno zawodowych jak i rodzinnych powoduje u wielu ludzi uczucie długotrwałego zmęczenia, braku sił i energii” – fragment z artykułu Chroniczne zmęczenie – jak je pokonać? Poznaj pierwsze objawy przewlekłego zmęczenia.

Presja społeczna 

Akcje wyprzedażowe wzbudzają poczucie, że „trzeba kupić”, a presja społeczna może mieć realny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne.

• Zwiększa stres i napięcie emocjonalne. Stres uznawany jest za przyczynę wielu chorób i zaburzeń, szczególnie wówczas, gdy przeciąga się w czasie. 

• Wzbudza lęk i poczucie niedosytu, generuje negatywne uczucia – frustrację i niską samoocenę. 

• Ma realny wpływ na finanse. Kupowanie pod presją i generowanie długów to dodatkowe, niekiedy długofalowe obciążenie psychiczne.

📌 Przeczytaj: Higiena psychiczna – jakie są jej zasady i jak o nią dbać?

Czynnik ryzyka rozwoju uzależnienia od zakupów i FOMO

• FOMO (ang. fear of missing out) to lęk przed tym, co może nas ominąć (w sensie np. okazji, posiadania czegoś, czego jeszcze nie mamy). To zjawisko często opisywane w odniesieniu do śledzenia mediów społecznościowych (ktoś ma, a ja nie) i promocji, właśnie takich jak Black Week/Black Friday.

• Osoby doświadczające FOMO czują niepokój, presję i potrzebę natychmiastowego działania, co zwiększa stres i poczucie niezadowolenia. 

• Wpływ na środowisko.
  • Wzrost produkcji, transportu i opakowań generuje ogromną ilość odpadów i emisji CO₂.
  • Promuje krótkotrwałą konsumpcję – kupowanie tanich, nietrwałych rzeczy, które szybko trafiają na wysypiska.
  • Wspiera zjawisko fast fashion i niskie standardy pracy w fabrykach (wyzysk pracowników i presja w handlu). 

Jak odwrócić swoją uwagę od Black Week i Black Friday?

W trosce o swoje finanse, ale także spokój ducha, zdrowie psychiczne i fizyczne dobrze jest odwrócić swoją uwagę od wszechobecnych promocji. Jak to realnie zrobić?

Odpocznij

Odpocznij, przede wszystkim od treści, mediów, stron generujących informacje o promocjach. Nie wypatruj okazji. Czas, który spędziłbyś na kupowaniu, poświęć na relaks, ruch, medytację lub spacer, które w przeciwieństwie do zakupów obniżają poziom stresu.  

Skup się na sobie

Zamiast kupować rzeczy, zainwestuj w rozwój. Czas przeznaczony na zakupy zamień na czytanie książek, oglądanie wartościowych filmów. Nowa wiedza daje długotrwałą satysfakcję, w przeciwieństwie do chwilowej przyjemności z zakupów.

Spędź czas z bliskimi

Wspólne gotowanie, spacer, gra planszowa dają porównywalną satysfakcję do tej, która towarzyszy zakupowi kolejnej rzeczy, a wymienione aktywności nie obciążają portfela. Ponadto relacje społeczne poprawiają nastrój, wzmacniają poczucie bezpieczeństwa i redukują stres.

Przejrzyj to, co masz

Przeglądniecie zasobów naszych szaf często upewnia nas w przekonaniu, że niczego więcej nie potrzebujemy. 

Przekieruj finanse na inny cel

Wakacje… Wydają się być dobrą, ale nie jedyną alternatywą. 

W zakupowym szale warto postawić na rozwagę i zestawić ze sobą realne potrzeby z chęcią posiadania, która towarzyszy nam w okresie wyprzedaży i promocji. Być może w przeciwieństwie do tej chęci, tym razem szalę korzyści przeważy oszczędność, spokój, odpoczynek i pogoda ducha?