Neurofibromatoza typ 1 – przyczyny, objawy, diagnostyka

Neurofibromatoza, inaczej nerwiakowłókniakowatość, to rzadka choroba genetyczna, której przyczyną jest mutacja genów NF1 lub NF2 w zależności od typu schorzenia. Najbardziej charakterystyczne objawy neurofibromatozy to występujące na ciele łagodne guzki, które z czasem mogą przekształcić się w nowotwory złośliwe. O tym, czym dokładnie jest neurofibromatoza, jakie jej typy wyróżniamy, przeczytasz w poniższym artykule. Dowiesz się również, jak objawia się ta choroba, w jaki sposób można ją odziedziczyć oraz jakie są sposoby, by ją zdiagnozować i leczyć.

Czym jest neurofibromatoza i jakie jej typy wyróżniamy?

Neurofibromatoza to choroba o podłożu genetycznym należąca do grupy fakomatoz. Powoduje wystąpienie zmian skórnych, zwiększając ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych. Dodatkowo choroba ma wpływ na układ nerwowy, kostny i oczy. 

Specjaliści wyróżniają dwa typy neurofibromatozy: nerwiakowłókniakowatość typu I i typu II. Wywołane są one uszkodzeniem w odmiennych genach oraz dziedziczone są w sposób autosomalny dominujący. 

Neurofibromatoza typu I zwana jest chorobą von Recklinghausena. Jej przyczyną jest uszkodzenie genu NF1, kodującego białko o nazwie neurofibromina. Gen ten zlokalizowany jest na chromosomie 17. Mutacja genu NF1, należącego do grupy genów supresorowych, powoduje utratę kontroli nad nowotworzeniem, co tłumaczy zwiększone ryzyko transformacji nowotworowej (przekształcenia komórek prawidłowych w komórki nowotworowe) u pacjentów cierpiących z powodu neurofibromatozy typu I.

Neurofibromatoza typu II związana jest z uszkodzeniem genu NF2 zlokalizowanego na chromosomie 22. Mutacja genu NF2 powoduje nieprawidłowe wydzielanie białka o nazwie merlina, biorącego udział w komunikacji zewnątrzkomórkowej.

Aby odróżnić od siebie te dwa typy schorzeń, należy wykonać badanie Neurofibromatoza typu I, II i zespół Legiusa.

W jaki sposób objawia się neurofibromatoza typu I?

Neurofibromatoza typu I występuje u 1 na 3000 żywo urodzonych dzieci, z kolei nerwiakowłókniakowatość typu II dotyka 1 na 200000 noworodków.

Do głównych objawów neurofibromatozy typu I należą:

• występowanie łagodnych guzków (nerwiaków lub nerwiakowłókniaków), które z czasem mogą nabrać cech nowotworu złośliwego;
• zmiany skórne wyglądem przypominające piegi, ale zlokalizowane w miejscach osłoniętych od słońca;
• występowanie plam café au lait, czyli inaczej przebarwień skórnych różnej wielkości i różnego kształtu o kolorze kawy z mlekiem;
• występowanie guzków Lischa zlokalizowanych na siatkówce oka;
• bóle głowy;
• glejak nerwu wzrokowego.

Dodatkowo osoby cierpiące z powodu neurofibromatozy typu I charakteryzują się:

• niskim wzrostem;
• nieprawidłowym widzeniem;
• nadciśnieniem tętniczym;
• występowaniem skoliozy;
• występowaniem zaburzeń poznawczych;
• niepełnosprawnością intelektualną;
• deformacjami kostnymi;
• trudnościami w przyswajaniu nowych umiejętności;
• występowaniem napadów padaczkowych;
• występowaniem trudności w poruszaniu się.

Czy neurofibromatoza jest dziedziczna?

Zarówno neurofibromatoza typu I, jak i II to choroby dziedziczne, które powstają na skutek uszkodzenia w materiale genetycznym. Oznacza to, że jeśli któryś z rodziców cierpi z powodu neurofibromatozy, istnieje prawdopodobieństwo przekazania jej dziecku. 

W jaki sposób można odziedziczyć neurofibromatozę typu I?

Neurofibromatoza typu I to schorzenie, które jest dziedziczone w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to, że do ujawnienia się objawów chorobowych wystarczy odziedziczenie jednej kopii genu NF1 od chorego rodzica i występuje 50-procentowe ryzyko przekazania go dziecku. 

Warto również nadmienić, że neurofibromatoza typu I może rozwinąć się u dziecka w wyniku spontanicznych mutacji, zwanych mutacjami de novo. Takie przypadki nie są dziedziczone, ponieważ do uszkodzenia w genach dochodzi w komórce jajowej, plemniku lub podczas pierwszych podziałów zygoty.

Jak można zdiagnozować neurofibromatozę typu I?

Diagnostyka neurofibromatozy zależy od typu schorzenia. Podejrzenie choroby von Recklinghausena jest zwykle wysnuwane na podstawie bardzo charakterystycznych objawów klinicznych. Diagnostyka powinna obejmować wnikliwy wywiad kliniczny, rezonans magnetyczny i badania okulistyczne pod kątem obecności zmian nowotworowych. Warto ją również rozszerzyć o badanie na dziedziczne guzy chromochłonne.

Rozpoznanie neurofibromatozy typu I jest możliwe na podstawie badań genetycznych test MLPA na nerwiakowłókniakowatość typu 1. Do tego typu analizy potrzebna jest próbka krwi pobrana z żyły łokciowej pacjenta. Z niej izoluje metodami laboratoryjnymi materiał genetyczny.

Aby prawidłowo rozpoznać choroby genetyczne, wskazana jest konsultacja z lekarzem specjalistą genetyki klinicznej.

Neurofibromatoza typu I – jak wygląda jej leczenie?

Nerwiakowłókniakowatość typu I to choroba, która powstaje w wyniku uszkodzenia w materiale genetycznym. Przyczynowe leczenie jej jest więc niemożliwe. Wczesne rozpoznanie schorzenia umożliwia zastosowanie leczenia objawowego i poprawę komfortu życia chorego.

Utrudniające normalne funkcjonowanie, nieestetyczne zmiany skórne leczone są chirurgicznie. Pacjenci cierpiący na neurofibromatozę wymagają ciągłej opieki specjalistów z wielu dziedzin medycyny i monitorowania pod kątem obecności chorób onkologicznych. Charakteryzują się oni bowiem większym ryzykiem rozwoju nowotworów złośliwych.

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian