Objawy raka płuc – wczesne oraz w dalszym stadium

Rak płuca to najczęściej występujący nowotwór złośliwy w Polsce (współczynnik zachorowalności to 52 mężczyzn i 15 kobiet na 100 000 osób). Wiele rodzajów nowotworów może atakować płuca, ale zwykle używamy terminu „rak płuc” w odniesieniu do niedrobnokomórkowego raka płuc i drobnokomórkowego raka płuc. Prawidłowo, termin rak odnosi się do nowotworów powstających z nabłonków (pochodzenia ekto- i endodermalnego), potocznie rakiem określane są nowotwory w ogóle.

Nowotwór płuc – najważniejsze informacje

Nowotwory płuc dzielimy następująco:

• Niedrobnokomórkowy rak płuc jest najczęstszym rodzajem raka płuc. Stanowi ponad 80% przypadków i obejmuje m.in. gruczolakoraka i raka płaskonabłonkowego. 
• Drobnokomórkowy rak rośnie szybciej i jest trudniejszy w leczeniu niż niedrobnokomórkowy. Często występuje jako stosunkowo mały guz płuc, który rozprzestrzenił się już na inne części ciała. 
• Inne rodzaje nowotworów płuc: wywodzą się z tkanek innych niż nabłonek i mogą powstawać w płucach lub w ich pobliżu; są nimi chłoniaki (nowotwór węzłów chłonnych), mięsaki (nowotwór kości lub tkanki miękkiej) i międzybłoniak opłucnej (rak wyściółki płuc). Są leczone w różny sposób i zwykle nie są określane jako rak płuc.

Chociaż istnieje wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko raka płuc, palenie wszelkich wyrobów tytoniowych: papierosów, cygar i fajek, jest największym pojedynczym czynnikiem ryzyka. Eksperci szacują, że 80% zgonów z powodu raka płuc jest związanych z paleniem.

Inne czynniki ryzyka obejmują:

• bierne palenie;
• narażenie na szkodliwe substancje, takie jak radon, azbest, uran, spaliny z silników diesla;
• przebyte wcześniej radioterapie klatki piersiowej (na przykład z powodu raka piersi lub chłoniaka);
• obciążenie rodzinne.

Jak ocenia się zaawansowanie raka płuc?

Stopień zaawansowania raka jest zwykle ustalany na podstawie wielkości pierwotnego guza, tego, jak daleko lub głęboko wnika w otaczającą tkankę oraz czy rozprzestrzenił się na węzły chłonne, lub inne narządy. Każdy typ nowotworu ma swoje własne wytyczne dotyczące oceny stopnia zaawansowania.

Wczesne rozpoznanie nowotworu zwiększa szanse na wyzdrowienie. Dlatego jeśli zgłosisz się do lekarza po raz pierwszy, gdy zauważysz poniżej opisane objawy, perspektywa skutecznego leczenia jest bliższa. Większość objawów może być spowodowana przez inne choroby niż rak płuc. Niemniej, jednak jeśli masz którykolwiek z poniżej wymienionych symptomów, jak najszybciej udaj się do lekarza, aby można było znaleźć przyczynę i w razie potrzeby rozpocząć leczenie.

Wczesne objawy raka płuc 

Rak płuc to choroba, której objawy mogą się różnić w zależności od stadium choroby i ogólnego stanu zdrowia. Pierwsze objawy raka płuc, które mogą zwrócić Twoją uwagę to:

• kaszel, który nie ustępuje lub się nasila,
• ból w klatce piersiowej, który nasila się przy głębokim oddychaniu, kaszlu lub śmiechu,
• chrypka,
• utrata apetytu,
• nieuzasadniona utrata wagi,
• zmęczenie lub osłabienie,
• infekcje, takie jak zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc, które nie ustępują lub ciągle nawracają,
• świszczący oddech,
• kaszel z krwią lub rdzawą plwociną.

Rak płuc – objawy skórne

Skóra nie jest typowo uznawana za obszar objawów raka płuc, jednak niektóre nietypowe symptomy mogą się pojawiać właśnie na niej, szczególnie w przypadku bardziej zaawansowanych stadiów choroby.

Objawy skórne mogą obejmować: 

• Zmiany barwnikowe: niektórzy chorzy z zaawansowanym rakiem płuc mogą zgłaszać nagłe zmiany w kolorze skóry: przebarwienia, plamy.
• Palce pałeczkowate, nazywane również palcami Dobosza: palce są pogrubione, zwłaszcza w ich końcowych częściach, końcówki palców mogą stać się szersze, Skóra na palcach jest czerwona, a naczynia krwionośne widoczne bardziej niż zwykle. Palce mogą być bolesne przy ucisku.
• Pęcherze lub owrzodzenia: w zaawansowanych przypadkach raka płuc mogą wystąpić owrzodzenia, lub pęcherze na skórze, zwłaszcza na obszarach narażonych na promieniowanie słoneczne.
• Zmiany paznokci: Niektórzy pacjenci z rakiem płuc mogą zauważyć zmiany w wyglądzie swoich paznokci, takie jak zmiana kształtu, koloru czy faktury.

Objawy raka płuc u wieloletniego palacza 

Wieloletnie palenie papierosów to jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju raka płuc. U osób, które palą przez długie lata, ryzyko wystąpienia tej choroby znacznie wzrasta. Objawy raka płuc u wieloletniego palacza mogą być podobne do tych u osób, które nie palą, jednak mogą się one pojawić wcześniej i być bardziej nasilone.

Typowe objawy raka płuc u wieloletniego palacza obejmują chroniczny kaszel, krwioplucie, duszność, ból w klatce piersiowej, utratę apetytu i utratę masy ciała.

Zaawansowany nowotwór płuc – objawy

Jeśli komórki raka płuc rozprzestrzeniają się (rozsieją) na inne części ciała, może to powodować:

• bóle kostne (np. ból w plecach lub biodrach),
• zmiany w układzie nerwowym (takie jak ból głowy, osłabienie lub drętwienie ramienia, lub nogi, zawroty głowy, problemy z równowagą),
• żółtaczkę,
• powiększenie węzłów chłonnych szyi. 

Niektóre nowotwory płuc mogą powodować zespoły objawów:

• Zespół Hornera: nowotwory górnej części płuc czasami nazywane są guzami Pancoasta. Zmiany te występują częściej w raku płuc niedrobnokomórkowym niż w drobnokomórkowym. Guzy Pancoasta mogą wpływać na unerwienie oka i części twarzy, powodując zespół objawów zwany zespołem Hornera, czyli opadanie górnej powieki, zmniejszenie źrenicy, zahamowanie pocenia się po tej samej stronie twarzy.
• Zespół żyły głównej górnej: to duża żyła, która transportuje krew z głowy i ramion do serca i przechodzi obok górnej części prawego płuca i węzłów chłonnych w klatce piersiowej. Nowotwory w tej okolicy mogą powodować jej ucisk, co może wywoływać cofanie się krwi, prowadząc do obrzęku twarzy, szyi, ramion i górnej części klatki piersiowej (czasami z sinoczerwoną barwą skóry), a także trudności w oddychaniu. Może również powodować bóle głowy, zawroty głowy i utraty świadomości. 
• Zespoły paranowotworowe: niektóre nowotwory płuc mogą powodować zmiany w odległych tkankach i narządach, nawet bez rozwoju przerzutów – określane jest to mianem zespołów paranowotworowych. Zespoły paranowotworowe mogą wpływać na układ nerwowy lub hormonalny i niekiedy są pierwszymi objawami raka płuc. Częściej są one związane z rakiem drobnokomórkowym. 

Oto przykłady zespołów paranowotworowych hormonalnych:

• SIADH (ang. syndrome of inappropriate antidiuretic hormone secretion), zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny, czyli hormonu antydiuretycznego. ADH, hormon antydiuretyczny, wytwarzany przez nowotwór płuca powoduje zatrzymywanie przez nerki zbyt dużej ilości wody w organizmie. Objawy SIADH mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, osłabienie mięśni lub skurcze, nudności, wymioty, bóle brzucha, zawroty głowy i dezorientację. Bez leczenia ciężkie przypadki mogą prowadzić do napadów padaczkowych i śpiączki.
• Zespół Cushinga: komórki nowotworowe wytwarzają ACTH (hormon adrenokortykotropowy), hormon, który stymuluje nadnercza do produkcji kortyzolu. Może to prowadzić do objawów, takich jak przyrost masy ciała, siniaczenie, osłabienie, ospałość i zatrzymywanie płynów. Zespół Cushinga może również objawiać się wysokim ciśnieniem krwi, a nawet cukrzycą.
• Hiperkalcemia: guz może wytwarzać parathormon, który oddziałuje na kości i nerki, zwiększając poziom wapnia we krwi. Wysoki poziom wapnia we krwi (hiperkalcemia) może powodować częste oddawanie moczu, zwiększać pragnienie, wywoływać zaparcia, nudności, wymioty, bóle brzucha, osłabienie, zmęczenie, zawroty głowy i dezorientację.

W zespole paranowotworowym neurologicznym guz może powodować, że układ odpornościowy organizmu błędnie atakuje części układu nerwowego (mózg, rdzeń kręgowy, nerwy), a nie komórki nowotworowe. Przykłady to:

• Zespół Lamberta-Eatona: w tym zespole guz powoduje atak układu odpornościowego na połączenia nerwowo-mięśniowe. Może to prowadzić do osłabienia mięśni i problemów z chodzeniem, mówieniem i połykaniem. Jednym z pierwszych objawów może być trudność we wstawaniu z pozycji siedzącej. 
• Zwyrodnienie móżdżkowe paranowotworowe: choroba może być wywołana przez wiele różnych nowotworów, w tym przez raka płuc drobnokomórkowego. Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała uszkadzające obszar mózgu zwany móżdżkiem. Prowadzi to do utraty równowagi i niestabilności w ruchu ramion i nóg, problemów ze mówieniem, połykaniem i do zaburzeń widzenia.
• Paranowotworowe zapalenie układu limbicznego mózgu: prowadzi do utraty pamięci, zmian osobowości, zmian nastroju, problemów ze snem i napadów padaczkowych.

Nietypowe objawy raka płuc

Pomimo że niektóre objawy raka płuc są częste, istnieją również nietypowe symptomy, które mogą być łatwo przeoczone lub błędnie zinterpretowane. Niektóre z tych nietypowych objawów mogą obejmować zmiany skórne i neurologiczne, jak wspomniano powyżej, a także inne objawy, takie jak: zmiana głosu, trudności z połykaniem, czy nagłe zmiany w nawykach toaletowych (częstość oddawania moczu lub stolca). W przypadku nietypowych objawów, zwłaszcza jeśli występują u osoby z wyższym ryzykiem raka płuc np. palacza tytoniu, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu dokładnej oceny i ewentualnego przeprowadzenia dalszych badań diagnostycznych. 

Dr n. med. Justyna Chlebowska-Tuz