Ropień płuc – przyczyny, objawy i diagnostyka

Ropień płuca to dość rzadko występująca przypadłość. Rozwinąć się może w przebiegu zapalenia płuc, choroby nowotworowej płuc czy w wyniku aspiracji ciała obcego. Sprawdź, jakie objawy mogą towarzyszyć ropniowi płuc. Dowiedz się, na podstawie jakich badań stawiane jest rozpoznanie tej choroby.

Ropień płuc – co to za choroba?

Ropień płuca to, mówiąc ogólnie, jama wypełniona ropą, umiejscowiona w miąższu płuca. Ze względu na czas utrzymywania się dolegliwości, funkcjonuje podział na:

• ostry ropień płuca – objawy utrzymują się do 2 tygodni; ropień związany jest głównie z infekcją bakteryjną gatunkami tlenowymi i beztlenowymi, najczęściej Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, a u osób z obniżoną odpornością przyczyną ropnia mogą być też grzyby;
• przewlekły ropień płuca – objawy utrzymują się ponad 4-6 tygodni; ropień związany jest głównie z toczącym się procesem nowotworowym.

Przeczytaj także: Zachłystowe zapalenie płuc – objawy, leczenie, przebieg

Przyczyny powstania ropnia płuca

Do powstania ropnia płuc może przyczynić się wiele chorób układu oddechowego, ale i ogólnoustrojowych. Ze względu na przyczyny powstania ropnia na płucach powstał podział na zmiany pierwotne i wtórne. Ropień pierwotny tworzy się u osób dotychczas zdrowych, a wtórny w obecności czynników sprzyjających.

Oto główne przyczyny powstawania ropni płuc:

• pierwotne – ropień rozwija się w miąższu płuc zmienionym w przebiegu infekcyjnego zapalenia płuc;
• wtórne – ropień rozwija się jako konsekwencja nacieku nowotworowego, w przebiegu posocznicy, w przebiegu bakteryjnego zapalenia wsierdzia czy perforacji ropniaka opłucnej do miąższu płuc. Jego powstaniu sprzyjają dodatkowo: zaburzenia immunologiczne, choroby neurologiczne powodujące osłabienie odruchu kaszlowego czy problemy z połykaniem, zwężenia dróg oddechowych lub istniejące jamy w obrębie miąższu płuc (np. po przebytej gruźlicy). Ropień płuca występuje częściej w przypadku malformacji dróg oddechowych lub naczyniowych oraz wad wrodzonych dróg oddechowych (np. uchyłków, torbieli). Do powstania ropnia płuca może także dojść w wyniku aspiracji ciała obcego do oskrzeli, przedostania się treści żołądkowej do światła oskrzeli – dotyczy to głównie osób reanimowanych, cierpiących z powodu masywnych wymiotów, po płukaniu żołądka, pozbawionych odruchu kaszlowego. 

Sprawdź, czym jest odma płucna i jakie objawy jej towarzyszą.

Ropień płuc – objawy

Ropień płuc bywa pojedynczy lub mnogi. Może się rozwinąć we wszystkich obszarach płuc. Średnica ropnia ma z reguły ponad 2 cm, a jego wnętrze wypełnia ropna treść i obumarłe tkanki. Zawartość ropnia ma często bardzo nieprzyjemny, gnilny zapach, który może powodować halitozę, czyli brzydki zapach z ust.

U chorego z ropniem płuc pojawiają się: 

• gorączka, zazwyczaj wynosząca ponad 39°C,  utrzymująca się stale lub z krótkimi okresami bezgorączkowymi;
• dreszcze towarzyszące gorączce;
• produktywny kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny;
• odpluwanie plwociny podbarwionej krwią;
• ból w klatce piersiowej;
• duszności;
• nocne poty;
• ogólne osłabienie;
• brak zainteresowania otoczeniem;
• apatia, niepokój;
• bladość skóry;
• brak apetytu;
• utrata masy ciała;
• w przypadku ropnia płuca zlokalizowanego obwodowo, można niekiedy zaobserwować tkliwość i zaczerwienienie skóry.

Dolegliwości u poszczególnych chorych różnią się w zależności od indywidualnego stanu czy stopnia zaawansowania ropnia.

Objawy ropnia płuc przypominają te pojawiające się w przebiegu zapalenia płuc. Przez to obie choroby bywają ze sobą mylone. Dlatego bardzo ważna jest dokładna diagnostyka. Niepodjęcie terapii lub źle leczony ropień płuca wiąże się z ryzykiem groźnych powikłań. Może dojść do krwawienia do jamy ropnia, a tym samym do krwioplucia. 

Powikłaniem ropnia na płucu mogą być również: 

• ropnie wtórne (np. w ośrodkowym układzie nerwowym), 
• przetoka oskrzelowo-opłucnowa, 
• ropniak opłucnej, 
• posocznica, 
• wtórna skrobiawica (pozakomórkowe odkładanie się różnych rodzajów biologicznie nieaktywnego białka).

Jak diagnozuje się ropień płuc?

Rozpoznanie ropnia na płucu rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego wywiadu medycznego. Lekarz pyta m.in. o doświadczane dolegliwości (rodzaj, intensywność, czas trwania, czynniki łagodzące i nasilające), historię medyczną, występujące problemy zdrowotne, prowadzony styl życia, przyjmowane leki. Następnie odbywa się badanie przedmiotowe, w którym lekarz skupia się zwłaszcza na osłuchiwaniu klatki piersiowej (występuje odgłos bębenkowy w badaniu opukowym, szmer oskrzelowy, rzężenia drobnobańkowe) i ocenie stanu górnych dróg oddechowych. 

Pacjent kierowany jest na podstawowe badania laboratoryjne (np. na morfologię krwi, stężenie CRP, odczyn Biernackiego – OB), aby określić jego ogólny stan zdrowia. Wyniki tych badań wykazują zwykle podniesioną liczbę krwinek białych (leukocytów) oraz wzrost stężenia CRP i OB. Sugeruje to stan zapalny, jednak zmiany te są nieswoiste i nie pozwalają na rozpoznanie ropnia płuc – mogą bowiem wystąpić w przebiegu wielu innych chorób.

Lekarz zleca badania obrazowe – z wyboru jest to RTG klatki piersiowej w rzucie p-a (tylno-przednim) i bocznym, na którym widoczny jest zbiornik z charakterystycznym wypełnieniem płynem. 

Typowe cechy radiologiczne ropnia płuca we wczesnej fazie choroby to: nacieczenie miąższu płuc, z czasem martwica zmian miąższowych oraz utworzenie jamy o nieregularnym kształcie i grubych ścianach. 

Pacjentowi zlecone zostaną dalsze badania diagnostyczne – badanie płynu z jamy ciała w celu identyfikacji bakterii obecnych w płucach. Poza wartością diagnostyczną badanie to pozwala również na wybór antybiotykoterapii skierowanej na konkretne patogeny. W razie potrzeby wykonywane są dodatkowe badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa czy bronchoskopia (badanie endoskopowe dróg oddechowych). Razem z RTG metody te pozwalają na ocenę wielkości i dokładnej lokalizacji ropnia.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian