Poziom testosteronu a wiek – tabela, uwarunkowania

Testosteron jest hormonem produkowanym zarówno w organizmie kobiet jak i mężczyzn, jednak w organizmie mężczyzn jego produkcja jest zdecydowanie bardziej nasilona. To hormon odpowiadający głównie za cechy wyglądu mężczyzn, czyli niski głos, typ owłosienia, umięśnioną sylwetkę. W największym stopniu testosteron odgrywa rolę w płodności, warunkuje on bowiem poprawność procesu produkcji plemników. Czy poziom testosteronu zmienia się wraz z wiekiem? Odpowiedź znajdziesz w treści poniżej.

Testosteron – rola w organizmie kobiety i mężczyzny

W organizmie kobiety testosteron produkowany jest w jajnikach i nadnerczach.

Odpowiada za:

• utrzymanie prawidłowego poziomu libido;
• prawidłowe funkcjonowanie jajników;
• utrzymanie właściwej mineralizacji kości;
• wykazuje działanie przeciwzapalne i neuroprotekcyjne (ochronne w odniesieniu do układu nerwowego);
• wpływa na funkcje poznawcze, nastrój, reguluje pracę układu sercowo-naczyniowego.

Zbyt wysokie (↑) stężenie testosteronu w organizmie kobiety powoduje:

• nadmierne owłosienie ciała, zwłaszcza na twarzy (hirsutyzm),
• łysienie androgenowe (wypadanie włosów w centralnej okolicy głowy),
• trądzik,
• powiększenie łechtaczki,
• zmniejszoną objętość piersi,
• pogłębiony ton głosu,
• zwiększoną masę mięśniowa.

Zbyt niskie (↓) stężenie testosteronu w organizmie kobiety nie ma znaczenia z punktu widzenia medycyny. Na chwilę obecną nie stosuje się terapii testosteronem u kobiet w celu podniesienia jego stężenia we krwi.

W organizmie mężczyzny testosteron produkowany jest w jądrach i nadnerczach.

Odpowiada za:

• wykształcenie wtórnych męskich cech płciowych (obniża głos, zwiększa masę mięśniową, odpowiada za wykształcenie męskiego typu owłosienia),
• gwałtowny skok wzrostu w wieku nastoletnim,
• powiększenie penisa, moszny i jąder,
• produkcję nasienia w jądrach,
• zwiększenie libido.

Zbyt wysokie (↑) stężenie testosteronu w organizmie mężczyzny powoduje:

• zaburzenia lipidowe zwiększające ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
• bezdech senny, problemy ze snem,
• niepłodność,
• zaburzenia erekcji,
• przetłuszczanie się skóry i włosów,
• trądzik,
• irytację i wzrost agresji,
• trudności w oddawaniu moczu (przerost prostaty).

Zbyt niskie (↓) stężenie testosteronu w organizmie mężczyzny powoduje:

• spadek motywacji i chęci do wykonywania codziennych aktywności,
• spadek libido,
• przybieranie na wadze,
• zmęczenie,
• zmiany osteoporotyczne kości,
• niepłodność,
• depresję,
• ubytek masy mięśniowej.

Poziom testosterony a wiek – tabela

Poziom testosteronu zbadano u kobiet i mężczyzn, także u dzieci na różnym etapie rozwojowym. Wykorzystano metodę pomiarową – wysokosprawną chromatografię cieczową (Quantitative High Performance Liquid Chromatography-Tandem Mass Spectrometry). Zakresy referencyjne stężenia testosteronu we krwi przedstawiono w poniższej tabelce.

Wiek	Kobieta	Mężczyzna
Wcześniak (urodzony 26-28 tc.)	5-16 ng/dl (0,17-0,55 nmol/l)	59-125 ng/dl (2,05-4,33 nmol/l)
Wcześniak (urodzony 31-35 tc.)	5-22 ng/dl (0,17-0,76 nmol/l)	37-198 ng/dl (1,29-6,87 nmol/l)
Noworodek	20-64 ng/dl (0,69-2,22 nmol/l)	75-400 ng/dl (2,60-13,88 nmol/l)
Niemowlak 1-5 miesiąc	<20 ng/dl (<0,69 nmol/l)	14-363 ng/dl (0,48-12,59 nmol/l)
Dziecko 6-24 miesiące	<9 ng/dl (<0,31 nmol/l)	<37 ng/dl (<1,29 nmol/l)
Dziecko 2-3 lata	<20 ng/dl (<0,69 nmol/l)	<15 ng/dl (<0,52 nmol/l)
Dziecko 4-5 lat	<30 ng/dl (<1,04 nmol/l)	<19 ng/dl (<0,65 nmol/l)
Dziecko 6-7 lat	<7 ng/dl (<0,24 nmol/l)	<13 ng/dl (<0,45 nmol/l)
Dziecko 8-9 lat	1-11 ng/dl (0,03-0,38 nmol/l)	2-8 ng/dl (0,069-0,27 nmol/l)
Dziecko 10-11 lat	3-32 ng/dl (0,10-1,11 nmol/l)	2-165 ng/dl (0,069-5,72 nmol/l)
Nastolatek 12-13 lat	6-50 ng/dl (0,20-1,73 nmol/l)	3-619 ng/dl (0,10-21,47 nmol/l)
Nastolatek 14-15 lat	6-52 ng/dl (0,20-1,80 nmol/l)	31-733 ng/ml (1,07-25,43 nmol/l)
Nastolatek 16-17 lat	9-58 ng/dl (0,31-2,01 nmol/l)	158-826 ng/ml (5,48-28,66 nmol/l)
I stadium dojrzewania w skali Tanner’a	2-17 ng/dl (0,069-0,59 nmol/l)	2-15 ng/ml (0,069-0,52 nmol/l)
II stadium dojrzewania w skali Tanner’a	5-40 ng/dl (0,17-1,39 nmol/l)	3-303 ng/ml (0,10-29,52 nmol/l)
III stadium dojrzewania w skali Tanner’a	10-63 ng/dl (0,35-2,18 nmol/l)	10-851 ng/ml (0,34-29,52 nmol/l)
IV-V stadium dojrzewania w skali Tanner’a	11-62 ng/dl (0,38-2,15 nmol/l)	162-847 ng/ml (5,62-29,39 nmol/l)
18-39 lat	9-55 ng/dl (0,31-1,90 nmol/l)	300-1080 ng/dl (10,41-37,47 nmol/l)
40-59 lat	9-55 ng/dl (0,31-1,90 nmol/l)	300-890 ng/ml (10,41-30-88 nmol/l)
≥60 lat	5-32 ng/dl (0,17-1,11 nmol/l)	300-720 ng/ml (10,41-24,98 nmol/l)
Okres premenopauzalny >18 lat	9-55 ng/dl (0,31-1,90 nmol/l)	Nie dotyczy
Okres pomenopauzalny	5-32 ng/dl (0,17-1,11 nmol/l)	Nie dotyczy

Ważna uwaga: w przypadku badań wykonywanych inną metodą, zakresy referencyjne dla stężenia testosteronu we krwi mogą się różnić.

Poniżej przedstawiono zakresy referencyjne dla stężenia testosteronu we krwi oznaczanego metodą chemiluminescencji (CMIA) ma aparacie Alinity I, Abbot.

Wiek	Kobieta	Mężczyzna
4 dni do 6 miesięcy	–	<9-299 ng/dl (<0,31-10,37 nmol/l)
4 dni do 9 lat	<1,2-62 ng/dl (<0,04-2,15 nmol/l)	–
6 miesięcy do 9 lat	–	BD*-36 ng/dl (BD-1,25 nmol/l)
9 – <11 lat	–	BD-23 ng/dl (BD-0,80 nmol/l)
9 – <13 lat	BD-28,2 ng/dl (BD-0,98 nmol/l)	–
11 – <14 lat	–	BD-444 ng/dl (BD-15,40 nmol/l)
13 – <15 lat	10,4-44,4 ng/dl (0,36-1,54 nmol/l)	–
14 – <16 lat	–	36-632 ng/dl (1,25-21,93 nmol/l)
15 – <19 lat	14,1-49 ng/dl (0,49-1,70 nmol/l)	–
16 – <19 lat	–	148-794 ng/dl (5,13-27,55 nmol/l)
I stadium dojrzewania w skali Tanner’a	BD-17 ng/dl (BD-1 nmol/l)	BD-18 ng/dl (BD-1 nmol/l)
II stadium dojrzewania w skali Tanner’a	BD-20 ng/dl (BD-1 nmol/l)	BD-25 ng/dl (BD-1 nmol/l)
III stadium dojrzewania w skali Tanner’a	BD-42 ng/dl (BD-1 nmol/l)	BD-543 ng/dl (BD-19 nmol/l)
IV stadium dojrzewania w skali Tanner’a	9-42 ng/dl (0-1 nmol/l)	9-636 ng/dl (0-22 nmol/l)
V stadium dojrzewania w skali Tanner’a	4-50 ng/ml (0-2 nmol/l)	100-760 ng/dl (3-26 nmol/l)
19-49 lat	13,84-53,35 ng/dl (0,48-1,85 nmol/l)	240,2-870,68 ng/dl (8,34-30,21 nmol/l)
>50 lat	12,40-35,76 ng/dl (0,43-1,24 nmol/l)	220,9-715,8 ng/dl (7,67-24,83 nmol/l)

*BD – brak danych

Zawsze należy odnosić swój wynik do wartości referencyjnych znajdujących się obok wyniku. Ze względu na różne metody oznaczeń w obrębie różnych laboratoriów warto wykonywać badania zawsze w jednym miejscu, ponieważ wyniki badań wykonywane w obrębie różnych technologii są nieporównywalne (szczególnie dotyczy to oznaczeń immunochemicznych, m.in. metody CMIA).

Stężenie testosteronu może być wyrażane w różnych jednostkach.

1. Żeby przeliczyć wynik testosteronu uzyskany w ng/dl na nmol/l należy wykorzystać wzór: ng/dl x 0.0347 = nmol/l;
2. W odwrotnej sytuacji stosujemy przelicznik: nmol/l x 28.8 = ng/dl;
3. W przypadku stężenia wyrażonego w nmol/l i przeliczeniu na ng/ml, obowiązuje wzór: nmol/l x 0.288 = ng/ml;

Kiedy chcemy przeliczyć ng/ml na nmol/l trzeba zastosować wzór: ng/ml x 3.47 = nmol/l.

Testosteron – od jakiego wieku badać?

Badanie stężenia testosteronu nie powinno być uzależnione od wieku pacjenta, a od rozpoznania pewnego rodzaju zaburzeń, które mogą wynikać z nieprawidłowości w jego wydzielaniu. U dzieci badanie stężenia testosteronu wykonuje się m.in., kiedy występują anomalie w procesie dojrzewania płciowego (przyspieszenie lub opóźnienie dojrzewania). Ponadto wszystkie wymienione wcześniej objawy (np. hirsutyzm u kobiet, zaburzenie erekcji u mężczyzn) powinny skłaniać do oznaczenia stężenia testosteronu.

Testosteron a skala Tanner’a

Skala Tanner’a wykorzystywana jest do oceny stopnia dojrzewania dziewcząt i chłopców. Na jej podstawie etap dojrzewania dziecka przyporządkowany zostaje do określonego stadium – od I do V. U dziewcząt bierze się pod uwagę uwypuklenie brodawki sutkowej, uniesienie piersi, zmiany w obrębie otoczki brodawki, typ owłosienia łonowego (od braku owłosienia, przez coraz ciemniejsze, grubsze i skręcone włosy występujące w określonej lokalizacji), typ owłosienia pachowego, stopień przyrostu w skali roku (ilość cm/rok), oraz wiek. U chłopców do właściwego stadium dojrzewania przyporządkowuje wielkość jąder, rozwój zewnętrznych narządów płciowych (wygląd moszny i prącia), owłosienie łonowe, owłosienie pachowe, stopień przyrostu w skali roku (ilość cm/rok), oraz wiek. Skalą Tanner’a posługują się głównie pediatrzy i endokrynolodzy, którzy na jej podstawie diagnozują zaburzenia w procesie dojrzewania. Odwołując się do wcześniej przedstawionej tabelki z zakresami referencyjnymi dla testosteronu, łatwo zauważyć, że szczególnie istotne przyrosty stężenia testosteronu obserwowane są w obrębie płci męskiej, co tylko potwierdza ogromny wpływ testosteronu na kształtowanie sylwetki mężczyzny i dojrzewanie płciowe. 

Testosteron – przygotowanie do badania

Na pobranie krwi na badanie testosteronu należy zgłosić się w godzinach porannych, nie trzeba zachowywać wstrzemięźliwości od posiłków. Badanie nie powinno być wykonywane po wysiłku fizycznym; optymalny czas, który powinien dzielić pobranie krwi od wysiłku to 24 – 72 godziny. Ważne jest również, że jeżeli monitorujemy poziom stężenia testosteronu we krwi, badania należy wykonywać w obrębie jednego laboratorium, wówczas do wykonania badania wykorzystywana jest jedna metoda, a porównywanie w ten sposób uzyskanych wyników ma największy sens.

Dr n.med. Beata Skowron