Przeczosy skórne – czym są?

Przeczosy skórne to zmiany skórne, które pojawiają się w wyniku nadmiernego drapania skóry w odpowiedzi na różne bodźce, takie jak swędzenie, podrażnienie czy ból. Przeczosy mogą być objawem wielu różnych stanów chorobowych, zarówno dermatologicznych, jak i ogólnoustrojowych. Choć same w sobie nie stanowią odrębnej jednostki chorobowej, są ważnym sygnałem, który może wskazywać na obecność innej, często bardziej złożonej patologii. Przeczosy skórne mogą występować w każdym wieku. Szczególnie pojawiają się u osób cierpiących na schorzenia związane z chronicznym świądem skóry, alergiami, chorobami zapalnymi czy infekcjami skórnymi.

Przyczyny przeczosów skórnych

Przeczosy są wynikiem nadmiernego drapania skóry, a przyczyny tego drapania mogą być bardzo różnorodne. Wśród najczęstszych przyczyn wymienia się:

Choroby dermatologiczne

• Egzema – przewlekła choroba zapalna skóry, której objawy obejmują swędzenie, zaczerwienienie oraz łuszczenie się skóry. Intensywny świąd może prowadzić do drapania, a w efekcie do powstawania przeczosów.
• Łuszczyca – schorzenie, w którym dochodzi do nadmiernej proliferacji komórek skóry, prowadzącej do powstawania czerwonych, łuszczących się plam. Podobnie jak w przypadku egzemy, towarzyszący łuszczycy świąd może być powodem drapania.
• Alergiczne reakcje skórne – alergie kontaktowe, pokarmowe, czy na leki mogą wywoływać silny świąd, który skłania pacjentów do drapania skóry.
• Świerzb – infekcja wywołana przez roztocza, której głównym objawem jest intensywny świąd, szczególnie nocą. To powoduje drapanie skóry, co skutkuje pojawieniem się przeczosów.

Choroby ogólnoustrojowe

• Cholestaza – zaburzenia w przepływie żółci, które mogą prowadzić do jej zalegania w wątrobie. Jednym z objawów cholestazy jest intensywny świąd skóry, który może prowadzić do powstawania przeczosów. Chociaż przeczosy a cholestaza mogą występować niezależnie od siebie, to świąd skóry jest jednym z objawów cholestazy, co może prowadzić do intensywnego drapania, a w efekcie do pojawienia się przeczosów na skórze. Nie są to jednak bezpośrednio związane pojęcia, lecz objawy, które mogą współistnieć w niektórych przypadkach.
• Cukrzyca – w przypadku cukrzycy dochodzi do zaburzeń w ukrwieniu skóry, co może prowadzić do suchości skóry i świądu, a w konsekwencji do drapania.
• Niewydolność nerek – przewlekła choroba nerek może prowadzić do świądu skóry, zwłaszcza w fazie schyłkowej choroby, co może prowadzić do powstawania przeczosów.

Infekcje skórne

• Grzybice skóry – infekcje wywołane przez grzyby mogą prowadzić do podrażnienia skóry, swędzenia i skłonności do drapania. Przeczosy na skórze mogą być wywołane grzybicą, zwłaszcza w miejscach intensywnego drapania.
• Bakterie – niektóre bakterie, zwłaszcza te wywołujące ropne zapalenie skóry, mogą powodować intensywny świąd, który prowadzi do przeczosów.

Inne czynniki

• Stres emocjonalny – stany lękowe, stres czy depresja mogą powodować pogorszenie stanu skóry, prowadząc do nieświadomego drapania. Jest to częsta przyczyna przeczosów u osób z zaburzeniami emocjonalnymi.
• Suchość skóry – osoby z suchą skórą są bardziej podatne na jej pękanie i świąd, co może prowadzić do powstawania przeczosów.

Objawy przeczosów skórnych

Objawy związane z przeczosami skórnymi mogą być różnorodne, w zależności od przyczyny ich powstania oraz intensywności drapania. Zmiany skórne mogą obejmować zarówno objawy bezpośrednio związane z przeczosami, jak i towarzyszące im zmiany zapalne czy infekcyjne. 

Swędzenie skóry (świąd)

Świąd jest głównym objawem, który prowadzi do powstawania przeczosów. Jest to uczucie potrzeby drapania skóry, które może mieć różne nasilenie – od łagodnego do bardzo intensywnego. Swędzenie może być miejscowe (np. w obrębie jednej części ciała) lub ogólnoustrojowe (rozprzestrzeniające się na całe ciało). W przypadku przeczosów skórnych swędzenie może być wynikiem wielu różnych stanów chorobowych, takich jak:

• alergie (kontaktowe, pokarmowe, na leki),
• choroby dermatologiczne (np. egzema, łuszczyca),
• infekcje skórne (np. świerzb, grzybice),
• choroby ogólnoustrojowe (np. cholestaza, niewydolność nerek, cukrzyca).

Świąd jest najczęstszą przyczyną drapania skóry, co prowadzi do jej uszkodzenia, tworząc przeczosy. Przeczosy skórne mogą być częstym objawem atopowego zapalenia skóry (AZS), które charakteryzuje się silnym świądem i skłonnością do drapania. Intensywne drapanie w odpowiedzi na swędzenie może prowadzić do powstawania przeczosów, które dodatkowo pogarszają stan skóry i sprzyjają infekcjom.

Uszkodzenia skóry (rany, zarysowania)

Podstawowym objawem przeczosów są uszkodzenia skóry, które powstają wskutek intensywnego drapania. Może to obejmować:

• zarysowania – często drobne, powierzchniowe rysy na skórze, które są wynikiem drapania paznokciami.
• otarcia – w miejscach, gdzie skóra jest intensywnie pocierana, mogą powstać otarcia, które mogą być bolesne i prowadzić do stanów zapalnych.
• nacięcia – w wyniku silniejszego drapania lub kontaktu z ostrymi przedmiotami, mogą powstać głębsze rany, które będą wymagały leczenia.
• zaczerwienienie skóry – w okolicy przeczosów skóra może stać się czerwona i podrażniona, co jest efektem stanu zapalnego wywołanego przez drapanie.

Te zmiany mogą być drobne, lecz w bardziej zaawansowanych przypadkach uszkodzenia skóry mogą obejmować szersze powierzchnie lub być na tyle głębokie, że prowadzą do infekcji.

Zaczerwienienie skóry (rumień)

Zaczerwienienie skóry wokół przeczosów jest wynikiem stanu zapalnego. Jest to typowy objaw, który pojawia się, gdy skóra reaguje na mechaniczne uszkodzenie. W wyniku drapania, naskórek zostaje naruszony, co może prowadzić do powstania rumienia (zwiększone ukrwienie w okolicy rany, co prowadzi do czerwonego zabarwienia skóry) lub obrzęku (w niektórych przypadkach wokół przeczosów może wystąpić delikatny obrzęk, który jest wynikiem odpowiedzi zapalnej organizmu).

Zaczerwienienie może występować w różnych odcieniach, od jasnoróżowego do intensywnie czerwonego, w zależności od stopnia zapalenia. W przypadku infekcji bakteryjnych może pojawić się także ropna wydzielina.

Rany, strupy, sączenie i krwawienie

W wyniku intensywnego drapania lub nadkażenia przeczosy mogą się pogłębiać i prowadzić do powstawania ran. Te rany mogą mieć różne formy:

• strupy – gdy przeczosy zaczynają się goić, na powierzchni uszkodzonej skóry może pojawić się strupek, który powstaje z zaschniętej krwi i płynów ustrojowych.
• sączki – czasami rany mogą sączyć się, wydzielając płyn surowiczy lub ropny, jeśli doszło do infekcji bakteryjnej.
• krwawienie – w wyniku silniejszego drapania mogą wystąpić krwawienia, zwłaszcza jeśli uszkodzenie jest głębsze. Może to prowadzić do powstawania ran otwartych, które są narażone na zakażenia.

Jeśli przeczosy są bardzo głębokie lub częste, mogą prowadzić do tworzenia się blizn. W takich przypadkach konieczne może być leczenie rany, aby zapobiec powikłaniom.

Pęcherze i nadżerki

W wyniku intensywnego drapania mogą także pojawić się:

• pęcherze – przypadku, gdy skóra jest uszkodzona w głębszych warstwach, może dojść do powstania pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym. Pęcherze mogą występować w miejscach intensywnie drapanych lub w wyniku uszkodzenia skóry przez ostre przedmioty.
• nadżerki – to powierzchniowe uszkodzenia naskórka, które mogą pojawić się w wyniku drapania. Są to wąskie, płytkie owrzodzenia skóry, które mogą być bolesne i prowadzić do infekcji.

Zwiększona wrażliwość skóry

W miejscu przeczosów skóra staje się bardziej wrażliwa na dotyk. Może pojawić się uczucie pieczenia, szczypania lub bolesności, zwłaszcza gdy skóra jest uszkodzona lub nadkażona. Ta wrażliwość może utrzymywać się przez kilka dni po drapaniu, w zależności od stopnia uszkodzenia.

Zmiany w obrębie paznokci

W przypadku osób, które drapią skórę paznokciami, mogą wystąpić także zmiany w obrębie samych paznokci, takie jak uszkodzenia paznokci, w wyniku drapania paznokcie mogą się łamać, rozdwajać lub zarysować lub infekcje paznokci. W niektórych przypadkach, jeśli przeczosy prowadzą do uszkodzenia skóry wokół paznokci, mogą pojawić się infekcje bakteryjne lub grzybicze.

Twarz i okolice ciała podatne na infekcje

Częste drapanie skóry, szczególnie w miejscach bardziej wrażliwych, takich jak twarz, może prowadzić do wnikania bakterii do organizmu, co może skutkować ropnymi infekcjami skóry. Z tego powodu przeczosy na twarzy czy w innych newralgicznych miejscach mogą wymagać szczególnej uwagi.

Diagnostyka przeczosów skórnych

W celu ustalenia przyczyny przeczosów skórnych niezbędne jest dokładne zebranie wywiadu medycznego oraz wykonanie szeregu badań diagnostycznych. Lekarz dermatolog przeprowadza dokładne badanie skóry i może zalecić:

• badania krwi – w celu wykrycia ewentualnych chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca, choroby wątroby czy nerek.
• testy alergiczne – mogą pomóc w identyfikacji alergii pokarmowych lub kontaktowych, które prowadzą do świądu skóry.
• badania mikrobiologiczne – w przypadku podejrzenia infekcji skórnych, lekarz może zlecić badanie skóry w kierunku bakterii, grzybów czy pasożytów.

Przeczosy skórne – leczenie 

1. Leczenie farmakologiczne

• Leki przeciwgrzybicze – jeśli przyczyną przeczosów jest infekcja grzybicza (np. dermatofity), lekarz może zalecić stosowanie maści, kremów lub szamponów przeciwgrzybiczych, takich jak: kotrimazol, terbinafina, mikonazol, ketokonazol. Preparaty należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza, zazwyczaj przez kilka tygodni.
• Antybiotyki – w przypadku infekcji bakteryjnej (np. staphylococcus), lekarz może przepisać maści lub kremy z antybiotykami (np. mupirocyną) lub antybiotyki doustne, jeśli infekcja jest rozległa.
• Kortykosteroidy – w niektórych przypadkach (zwłaszcza jeśli przeczosy powodują silny stan zapalny) stosowanie maści sterydowych, takich jak hydrokortyzon, może pomóc złagodzić objawy zapalenia. Jednak stosowanie sterydów powinno być kontrolowane przez lekarza, ponieważ ich długotrwałe stosowanie może pogorszyć stan skóry.

2. Dbanie o higienę skóry

Należy regularnie myć skórę delikatnymi środkami myjącymi, aby uniknąć rozprzestrzeniania się infekcji. Skóra powinna być starannie osuszana, aby zapobiec wilgoci, która sprzyja rozwojowi grzybów i bakterii. 

Edukacja pacjentów na temat unikania drapania jest kluczowa. W niektórych przypadkach zaleca się stosowanie bandaży ochronnych lub odzieży, która zmniejszy kontakt skóry z bodźcami wywołującymi świąd. Unikanie czynników sprzyjających rozwojowi infekcji

Ważne jest, aby unikać pocenia się i noszenia zbyt obcisłych ubrań, które mogą podrażniać skórę. W przypadku grzybicy lub innych infekcji skórnych warto zmienić codzienne nawyki, np. wybierając odzież wykonaną z naturalnych tkanin (np. bawełny), która pozwala skórze oddychać. Należy również zmieniać pościel i ręczniki regularnie, aby nie przenosić infekcji.

3. Leczenie objawowe

W przypadku silnego swędzenia warto stosować preparaty łagodzące objawy, takie jak kremy nawilżające, żele z aloesem czy chłodne kompresy. Leki przeciwhistaminowe (np. difenhydramina) mogą pomóc złagodzić świąd, jeśli jest on wynikiem reakcji alergicznej.

4. Kontrola u dermatologa 

W zależności od nasilenia problemu, leczenie może trwać kilka tygodni. W przypadku braku poprawy lub nawrotów infekcji, ważne jest, aby skonsultować się z dermatologiem, który może zmienić leczenie lub przeprowadzić dodatkowe testy.

Przeczosy skórne są wynikiem intensywnego drapania skóry, które może być wywołane przez szereg różnych przyczyn, zarówno dermatologicznych, jak i ogólnoustrojowych. Chociaż same w sobie nie są poważną chorobą, mogą być objawem poważniejszych schorzeń. Właściwa diagnostyka i leczenie przyczyny stanowią klucz do skutecznego zarządzania przeczosami skórnymi i zapobiegania ich nawrotom.

Mgr Aleksandra Rutkowska