Rak brodawkowaty tarczycy – co to jest?

Rak brodawkowaty tarczycy to nowotwór wywodzący się z komórek pęcherzykowych tarczycy, które są odpowiedzialne za produkcję hormonów tarczycy. Charakteryzuje się specyficzną strukturą mikroskopową, przypominającą brodawki, stąd jego nazwa. Rak brodawkowaty tarczycy występuje głównie w postaci sporadycznej, to znaczy, że powstanie komórek nowotworowych jest wynikiem nagromadzenia się spontanicznych i nieodziedziczonych zmian genetycznych w następstwie narażenia na niekorzystne czynniki środowiskowe (np. narażenie okolicy szyi na promieniowanie jonizujące; ekstremalne spożycie jodu).

Rak brodawkowaty tarczycy stanowi ponad 60% wszystkich przypadków raków tarczycy. Pojawia się najczęściej u młodych osób pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Rak brodawkowaty tarczycy jest nowotworem złośliwym, ale zwykle rośnie powoli i ma korzystne rokowanie w porównaniu do innych rodzajów raka tarczycy.

Rak brodawkowaty tarczycy – objawy

Objawy raka brodawkowatego tarczycy mogą być subtelne i nie zawsze łatwe do zidentyfikowania w początkowych stadiach choroby. Zwykle rak brodawkowaty tarczycy nie daje objawów, a z powodu ruchomości guza względem podłoża, w badaniu fizykalnym trudno odróżnić go od zmiany łagodnej. W przypadku powstania przerzutów do węzłów chłonnych szyjnych można zauważyć ich powiększenie. Zaawansowany proces nowotworowy objawiać się może chrypką, kaszlem, a nawet trudnościami w połykaniu i oddychaniu. 

 Do najczęstszych objawów zauważanych przez chorych należą:

• Wyczuwalny guzek w szyi: wczesnym objawem raka brodawkowatego tarczycy może być wyczuwalny guzek w okolicach szyi lub w obrębie tarczycy. Guz ten może być bezbolesny i rosnąć powoli.

• Powiększenie węzłów chłonnych: powiększenie rozmiaru węzłów chłonnych w szyi lub nadobojczykowych może wskazywać na przerzuty nowotworowe.

• Trudności z oddychaniem lub przełykaniem: W miarę wzrostu guza może pojawić się ucisk na tchawicę, lub przełyk, co powoduje trudności z oddychaniem lub przełykaniem.

• Chrypka: Jeśli nowotwór uciska na nerwy krtaniowe, może wystąpić zmiana barwy głosu (zazwyczaj pogłębienie) lub chrypka.

• Ból: Chociaż rak brodawkowaty tarczycy rzadko powoduje ból, niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort lub ból w okolicy szyi.

• Zmiany w skórze: W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić zmiany w wyglądzie skóry na szyi lub jej obrzęk.

Diagnostyka i wykrywanie raka brodawkowatego tarczycy

Diagnostyka raka brodawkowatego tarczycy składa się z kilku kluczowych etapów, które obejmują: badanie fizykalne, ultrasonografię (USG), biopsję oraz badania laboratoryjne.  

• Badanie fizykalne

Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, pytając o objawy, historię rodzinną oraz czynniki ryzyka (np. ekspozycja na promieniowanie). Następnie bada szyję w poszukiwaniu guzków lub powiększeń tarczycy. Guzki mogą być wyczuwalne jako twarde lub nierówne względem pozostałych tkanek struktury.

• Badanie ultrasonograficzne

USG tarczycy pozwala na ocenę struktury gruczołu, identyfikację guzków oraz ich cech morfologicznych. Lekarz ocenia kształt, rozmiar, echogeniczność oraz obecność cech sugerujących złośliwość (np. nieregularne brzegi, mikrozwapnienia). USG może również ocenić węzły chłonne w okolicy szyi, co jest ważne w kontekście ewentualnych przerzutów.

• Biopsja

Jeśli w badaniu USG tarczycy zostaną wykryte guzki, zaleca się ich biopsję, aby ocenić ich łagodny lub złośliwy charakter. Główne wskazania do przeprowadzenia biopsji to:

• Wielkość: wymiar przekraczający 1 cm, zwłaszcza jeśli guzek ma cechy sugerujące złośliwość (np. nieregularne brzegi, mikrozwapnienia). Biopsję można rozważyć w przypadku guzków mniejszych niż 1 cm, jeśli występują inne niepokojące cechy w badaniach obrazowych lub jeśli pacjent ma wywiad rodzinny raka tarczycy.
• Wyniki badań obrazowych: jeśli badanie USG ujawnia niepokojące cechy guzków.
• Zmiana charakteru: guzki, które wcześniej były monitorowane, a ich charakterystyka się zmieniła.
• Wzrost guzka: nieoczekiwany wzrost guzka w czasie obserwacji.

Biopsja cienkoigłowa (FNA) jest zazwyczaj pierwszym krokiem w ocenie guzków tarczycy. W przypadku wątpliwości co do wyników, mogą być konieczne dalsze badania, takie jak biopsja chirurgiczna. W każdym przypadku decyzję o biopsji podejmuje lekarz na podstawie indywidualnej oceny pacjenta. Biopsja cienkoigłowa polega na pobraniu próbki komórek z guzka za pomocą cienkiej igły pod kontrolą USG. Próbki są następnie badane pod mikroskopem przez patologów, którzy oceniają, czy komórki są złośliwe, a jeśli tak, to określają ich typ.

Laboratoryjne badania krwi w diagnostyce raka brodawkowatego tarczycy obejmują pomiar poziomów hormonów tarczycy (TSH, FT4, FT3), co pozwala ocenić jej funkcję. Choć nie ma specyficznych markerów dla raka brodawkowatego tarczycy, mogą być wykonane inne badania takie jak np.: morfologia krwi, w celu oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Rak brodawkowaty tarczycy – rokowanie

Rokowanie w przypadku raka brodawkowatego tarczycy jest zazwyczaj dobre, szczególnie jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium. W porównaniu do innych nowotworów tarczycy, rak brodawkowaty charakteryzuje się wysoką przeżywalnością, zwłaszcza wśród młodszych pacjentów. Gorsze rokowanie wiąże się z odmianą wysokokomórkową, spotykaną częściej u starszych ludzi. W pierwszej kolejności rak ten daje przerzuty do węzłów chłonnych szyjnych. Przerzuty miejscowe wykrywa się w 5-20% przypadków, odległe natomiast w 10-15%. Dziesięcioletnie przeżycie z rakiem brodawkowatym tarczycy wynosi 98% i zależne jest ono głównie od typu histologicznego nowotworu, naciekania sąsiednich tkanek i występowania przerzutów. W przypadku braku leczenia nowotwór prowadzi do śmierci.

Do kilku kluczowych czynników wpływających na rokowanie u chorych na raka brodawkowatego tarczycy należą:

• Wiek pacjenta: Młodsze osoby mają zazwyczaj lepsze rokowanie niż osoby starsze. Wiek powyżej 45. roku życia może być czynnikiem ryzyka.

• Wielkość guza: Mniejsze guzy, które są lokalizowane w tarczycy, mają lepsze rokowanie niż większe guzy lub guzy z przerzutami do węzłów chłonnych.

• Obecność przerzutów: Przerzuty do węzłów chłonnych w szyi mogą wpływać na rokowanie, ale nawet w takich przypadkach rokowanie jest zazwyczaj lepsze niż w przypadku innych typów nowotworów tarczycy.

• Typ histologiczny: Istnieją różne podtypy raka brodawkowatego, takie jak rak brodawkowaty klasyczny, rak brodawkowaty z cechami inkapsulowanymi i rak brodawkowaty o dużych komórkach. Rokowanie może się różnić w zależności od typu.

Rak brodawkowaty tarczycy – leczenie

Leczenie raka brodawkowatego tarczycy zazwyczaj obejmuje kilka strategii, które mogą być stosowane w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Główne metody leczenia to:

• Metody chirurgiczne
  • Tyreoidektomia całkowita: W przypadku większości pacjentów zaleca się całkowite usunięcie tarczycy, znane jako tyreoidektomia całkowita. Jest to szczególnie zalecane, jeśli guz jest duży lub istnieje ryzyko przerzutów.
  • Tyreoidektomia częściowa: W niektórych przypadkach, jeśli rak jest mały i ograniczony do jednej części tarczycy, możliwe jest wykonanie częściowego usunięcia tarczycy.

• Terapia jodem radioaktywnym

Po usunięciu tarczycy pacjent może być poddany terapii jodem radioaktywnym, która ma na celu usunięcie pozostałych komórek rakowych i ewentualnych przerzutów. Terapia ta jest zazwyczaj stosowana, gdy istnieje ryzyko nawrotu choroby.

• Leczenie hormonalne

Po usunięciu tarczycy pacjent musi przyjmować hormony tarczycy w postaci tabletek (leki hormonalne), aby zrekompensować brak tarczycy i utrzymać prawidłowy poziom hormonów w organizmie – tarczycową równowagę hormonalną, określaną jako eutyroza.

• Monitorowanie

Regularne kontrole i badania, takie jak ultrasonografia szyi i badania poziomu hormonu tarczycy, są kluczowe w monitorowaniu pacjentów po leczeniu raka brodawkowatego tarczycy. Kontrole te pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych nawrotów lub przerzutów.

• Radioterapia

Niszczenie komórek rakowych promieniowaniem jonizującym, czyli radioterapia, może być rozważana jako dodatkowa opcja leczenia w rzadkich przypadkach, gdy rak jest bardziej agresywny lub występują przerzuty do odległych narządów.

Podsumowanie

Rak brodawkowaty tarczycy jest nowotworem o stosunkowo dobrym rokowaniu, szczególnie jeśli zostanie wcześnie zdiagnozowany i odpowiednio leczony. Kluczowe dla sukcesu leczenia jest szybkie wykrycie i wdrożenie odpowiednich strategii terapeutycznych. Chirurgia, terapia jodem radioaktywnym i leczenie hormonalne są podstawowymi metodami leczenia, które mogą zapewnić długotrwałe przeżycie i wysoką jakość życia pacjentów. Regularne monitorowanie i kontrola po leczeniu są niezbędne dla zapewnienia optymalnego zarządzania chorobą i zapobiegania nawrotom. Współpraca z zespołem medycznym i ścisłe przestrzeganie zaleceń są kluczowe dla osiągnięcia najlepszych wyników leczenia.

Lek. med. Katarzyna Lizak