Ropień odbytu – jakie są jego najczęstsze przyczyny?

Ropień odbytu to ostra manifestacja zapalenia toczącego się w kryptach odbytowych. Patologii tej towarzyszą m.in.: ból, obrzęk, ucieplenie okolicy odbytu. Sprawdź, jakie jeszcze objawy mogą pojawić się w przebiegu ropnia odbytu. Dowiedz się, kiedy rozwija się stan zapalny krypt odbytowych i jakie badania pozwalają rozpoznać ropień okołoodbytniczy.

Czym jest ropień okołoodbytniczny?

Ropień odbytu, zwany również ropniem okołoodbytniczym, to zamknięta przestrzeń, w której wnętrzu znajdują się treść ropna i bakterie. Jak sama nazwa wskazuje, zmiana ta zlokalizowana jest w tkankach miękkich w okolicy odbytnicy i odbytu. Zgodnie z piśmiennictwem ropień odbytu to postać ostra, a przetoka odbytu to postać przewlekła tej samej choroby. Obie rozwijają się w wyniku nadkażenia bakteryjnego oraz stanu zapalnego krypt odbytowych, które umiejscowione są w przestrzeni międzyzwieraczowej.

Od czego robi się ropień odbytu?

Jak już wspomniano, ropień odbytu to konsekwencja infekcji, jaka rozwinęła się w kryptach odbytowych. To niewielkie zagłębienia w odbycie. Uchodzą do nich gruczoły przyodbytowe. Najczęściej za infekcję odpowiada flora bakteryjna przewodu pokarmowego, w tym zwłaszcza Escherichia coli, Enterococcus sp., Bacteroides sp., Streptococcus sp. Czynnikami sprzyjającymi zakażeniu krypt odbytowych są m.in. choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) oraz choroby infekcyjne w obrębie miednicy (np. zapalenie uchyłków, zapalenie narządu rodnego). Do infekcji w kryptach odbytowych dochodzi częściej u osób z zaburzeniami odporności (np. z zespołem obniżonej odporności z powodu HIV, chemioterapii, radioterapii, immunosupresji). Ropień odbytu częściej rozwija się u osób zmagających się z chorobami nowotworowymi okolicy odbytu; po urazach tej części ciała (np. przy stosunkach analnych; po wypadkach; w związku z obecnością ciał obcych; po operacjach proktologicznych i ginekologicznych) czy u osób z chorobami wywołanymi przez bakterie (np. z gruźlicą). Przyczyną ropnia okołoodbytniczego mogą być również choroby przenoszone drogą płciową (np. zakażenie gonokokowe, opryszczka, zakażenie chlamydiami). Palenie tytoniu zwiększa ryzyko powstania ropni odbytu.

Ropień odbytu – objawy

Objawy ropnia odbytu nieco różnią się w zależności od położenia zmiany. Ropień umiejscowiony płytko pod skórą powoduje ból w tej okolicy, który staje się bardziej intensywny w czasie zmiany pozycji lub oddawania stolca. W związku z tym, chorzy unikają oddawania stolca, aby ograniczyć doświadczany ból. Zauważa się miejscowy obrzęk, zgrubienie i ucieplenie okolicy odbytu. Chory odczuwa uczucie rozpierania, pieczenie, świąd okolicy odbytu. Wystąpić może także objaw chełbotania, który wskazuje na obecność płynu w zajętej okolicy. W przypadku zajęcia przez infekcję większego obszaru może dość do zapalenia cewki moczowej, a dodatkowymi objawami są wówczas zaburzenia dyzuryczne, takie jak: zatrzymanie moczu, kłopoty z oddawaniem moczu, częstomocz, uczucie parcia na pęcherz, wrażenie niepełnego opróżnienia pęcherza, a w przypadku mężczyzn również obecność ropnej wydzieliny z prącia. Jeśli patologiczne zmiany sięgają wyżej od brzegu odbytu, dochodzi do podwyższenia temperatury ciała, czemu towarzyszyć mogą dreszcze i ogólne złe samopoczucie. W badaniach krwi uwagę zwraca zwłaszcza leukocytoza, czyli stan zbyt wysokiego poziomu białych krwinek. Mimo możliwości skutecznego leczenia, ropień okołoodbytniczy wykazuje tendencję do nawrotów. Co więcej, choroba ta doprowadzić może nie tylko do powstania przetoki odbytu, ale i takich powikłań, jak m.in.: ropowica miednicy mniejszej, zaburzenia kontroli oddawania gazów i stolca, zespół Fourniera, a w ciężkich przypadkach sepsa.

Jak rozpoznać ropień odbytu?

Rozpoznawanie ropni okołoodbytniczych rozpoczyna się, jak w przypadku każdej choroby, od badania podmiotowego, czyli szczegółowo przeprowadzonego wywiadu medycznego. Lekarz zadje pytania m.in. o: doświadczane objawy (rodzaj, intensywność, okoliczności pojawienia się, czynnik je łagodzące i nasilające), prowadzony styl życia, przyjmowane leki, choroby współistniejące, które mogłyby być czynnikiem ryzyka rozwoju ropnia okołoodbytniczego.

Następnie lekarz przechodzi do badania przedmiotowego. Ogląda okolicę odbytu. Przeprowadza badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt. Podczas tego badania możliwe jest zlokalizowanie palcem wygórowania w kanale odbytu. Ważnych informacji diagnostycznych dostarcza anoskopia. To endoskopowe badanie końcowego odcinka układu pokarmowego. Uwidacznia ono treść ropną wydostającą się z krypty, powiększoną brodawkę odbytu czy zmiany zapalne.

Lekarz zleca badania laboratoryjne – wymaz z odbytu i posiew beztlenowy z ropnia – aby ustalić dokładnie, jakie bakterie odpowiedzialne są za infekcję. Specjalista zlecić może również inne badania diagnostyczne.

Sprawdź, jak wygląda przygotowanie do badań mikrobiologicznych.

W razie potrzeby, w rozpoznaniu ropnia odbytu lekarz korzysta z badań dodatkowych, takich jak:

• kolonoskopia – badanie endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, obserwacja wnętrza jelita grubego;
• ultrasonografia przezkroczowa;
• fistulografia – badanie radiologiczne, w promieniach rentgenowskich ocenia się przebieg przetoki, po uprzednim podaniu do niej środka kontrastowego;
• endosonografia kanału odbytu – tzw. ultrasonografia endoskopowa, to badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, w którym łączy się ocenę ultrasonograficzną i endoskopową.

Lekarz może skorzystać do postawienia rozpoznania dodatkowo z badań czynnościowych. Jednym z nich jest sfinkterometria. W badaniu tym ocenia się skurczowe i spoczynkowe ciśnienie w kanale odbytu. Kolejne to anorektomanometria, która dokładnie ocenia stan zwieraczy oraz elektromiografia igłowa i powierzchniowa, w której bada się pobudliwość mięśni. Sporadycznie w procesie diagnostycznym ropni odbytu korzysta się z tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela