Przygotowanie do badań mikrobiologicznych
Wymazy z gardła / migdałków / jamy ustnej / nosa / języka
Zalecenia ogólne:
- wymazy należy pobierać na początku zakażenia (w momencie objawów klinicznych),
- bez stosowania antybiotyków,
- co najmniej 5 dni po zakończonej antybiotykoterapii,
- rano, na czczo, po przepłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą,
- w godzinach porannych, przed przyjęciem pokarmów lub płynów dla uniknięcia spłukiwania bakterii bytujących na powierzchni migdałków i/lub błonie śluzowej gardła,
- przed umyciem zębów (pasty do zębów zawierają substancje antybakteryjne, co może zafałszować wynik badania),
- po wyjęciu protez zębowych,
W przypadku, gdy powyższe warunki nie mogą zostać spełnione, wymaz można pobrać co najmniej 3-4 godziny po ostatnim posiłku lub myciu zębów, jednakże wartość diagnostyczna tak pobranego materiału jest znacznie mniejsza.
Wymaz z języka:
Materiał pobierany jest z miejsc zmienionych chorobowo. Przed pobraniem nie stosować środków przeciwbakteryjnych i/lub przeciwgrzybiczych w postaci płukanek i maści, nie płukać jamy ustnej.
Wymaz z nosa:
Materiał pobierany jest bez względu na porę dnia. Co najmniej 2 godziny przed pobraniem wymazu nie stosować środków przeciwbakteryjnych lub innych leków w postaci kropli i maści do nosa.
Wymazy ze spojówek / wydzielina oczna/ wydzielina ropna z ucha / wymazy z ucha zewnętrznego
- materiał pobierać na początku zakażenia, a w stanach przewlekłych w okresie zaostrzenia objawów,
- 4 godziny przed pobraniem nie stosować maści przeciwdrobnoustrojowych, kropli dezynfekujących i chemioterapeutyków,
- nie przepłukiwać, nie przemywać płynami odkażającymi, nie nakładać makijażu.
Narządy płciowe
Zewnętrzne narządy płciowe męskie i żeńskie w warunkach fizjologicznych są zasiedlone przez liczne i zmienne drobnoustroje nie wywołujące objawów zakażenia (cewka moczowa, pochwa, napletek). Drobnoustroje pochodzą ze mikroflory skóry, z przewodu pokarmowego, głównie z okolic odbytu oraz od partnerów seksualnych.
Wymazy z narządów płciowych męskich: cewka moczowa/napletek/wydzielina gruczołu krokowego
Zalecenia ogólne:
- materiał pobierać na początku zakażenia (w momencie manifestacji objawów klinicznych), a w stanach przewlekłych w okresie zaostrzenia objawów
- unikać pobierania w trakcie antybiotykoterapii ogólnoustrojowej.
pobierać co najmniej 5 dni po zakończeniu antybiotykoterapii.
Cewka moczowa/zmiany na napletku:
- najlepiej zgłaszać się do pobrania wymazu w godzinach porannych,
zachować 3 dniową wstrzemięźliwość seksualną, - przed wymazem z napletka nie stosować środków przeciwbakteryjnych i/lub przeciwgrzybicznych,
- nie płukać, nie przemywać płynami odkażającymi, nie stosować maści,
- nie oddawać moczu przynajmniej 2-3 godziny przed pobraniem wymazu.
Wydzielina gruczołu krokowego:
- umyć ręce wodą z mydłem i wytrzeć jednorazowym ręcznikiem,
- całkowicie ściągnąć napletek i umyć okolice cewki moczowej, dokładnie spłukać i osuszyć jałowym gazikiem,
- przy ściągniętym napletku oddać mocz całkowicie opróżniając pęcherz (strumień moczu wypłukuje drobnoustroje kolonizujące dolny odcinek cewki moczowej),
- materiał pobiera lekarz poprzez masaż gruczołu krokowego przez odbyt.
Wymazy z narządów płciowych żeńskich: przedsionek pochwy / pochwa / kanał szyjki / cewki moczowej / srom
- najlepiej zgłaszać się do pobrania wymazu w godzinach porannych,
- w dniu badania umyć okolice narządów płciowych, bez użycia mydła i żeli do higieny intymnej,
- nie wykonywać zabiegów higieniczno-pielęgnacyjnych okolicy narządów płciowych z użyciem środków odkażających, dopochwowych preparatów leczniczych, maści i kremów zewnętrznych, irygacji pochwy,
- zachować 2 dniową wstrzemięźliwość seksualną,
- nie oddawać moczu przynajmniej 2-3 godziny przed pobraniem wymazu,
- w zakażeniach objawiających się jednoczesnym zapaleniem szyjki macicy i cewki moczowej materiałem do badań powinna być wydzielina z tych obu miejsc.
Wymazy ze zmian skórnych / owrzodzenia / czyraki / trądzik
- najlepiej zgłaszać się do badania w przypadku świeżych zmian skórnych,
- 4 godziny przed pobraniem nie stosować maści przeciwdrobnoustrojowych, kropli dezynfekujących lub chemioterapeutyków,
- nie przepłukiwać, nie przemywać płynami odkażającymi, nie nakładać makijażu,
- nie wykonywać badania w trakcie antybiotykoterapii ogólnoustrojowej.
Włosy / paznokcie / skóra – materiał mikologiczny
Zalecenia ogólne:
- do pobrania materiału zgłaszać się na początku zakażenia (w momencie manifestacji objawów klinicznych), a w stanach przewlekłych w okresie zaostrzenia objawów,
- materiał pobierać przed rozpoczęciem leczenia, ze zmian które pojawiły się jako pierwsze
- w przypadku stosowania doustnych leków przeciwgrzybiczych, materiał pobierać dopiero po upływie 4 tygodni od momentu zakończenia leczenia,
- w przypadku stosowania miejscowych leków przeciwgrzybiczych, materiał pobierać dopiero po upływie 3 tygodni od momentu zakończenia leczenia,
- przed pobraniem materiału nie stosować maści, kremów oraz środków odkażających, nie stosować lakieru do paznokci,
- nie stosować zmywacza do paznokci z acetonem przez 3-4 dni przed pobraniem
- nie stosować szamponów ze środkami odkażającymi i przeciwgrzybiczymi,
- przed pobraniem obciąć zbyt długie paznokcie dla ułatwienia pobranie właściwego materiału,
- nie obcinać paznokci zbyt krótko i głęboko,
- w przypadku badania po terapii lekami przeciwgrzybiczymi, należy bezwzględnie upewnić się, czy na skierowaniu odnotowano rodzaj leku i czas kuracji,
- przed pobraniem materiału, odpowiednio, stopy, dłonie, powierzchnie między palcami lub skórę w okolicy zmienionego chorobowo miejsca – umyć wodą z mydłem i wysuszyć.
- materiał pobiera wyłącznie przeszkolona osoba.
Uwaga ! Nieprawidłowe pobranie materiału, pobranie wyłącznie z mikidów lub ze zmian, które były traktowane lekami przeciwgrzybicznymi lub środkami dezynfekcyjnymi jest główną przyczyną fałszywie ujemnych wyników badań mikologicznych.
Pobieranie moczu do badań mikrobiologicznych
MĘŻCZYŹNI I KOBIETY
Mocz do badania mikrobiologicznego powinien być oddany rano, a jeżeli jest to niemożliwe, to powinien pochodzić być oddany po 4 godzinnej przerwie. Tylko w przypadkach uzasadnionych dopuszczalne jest pobranie moczu niezależnie od pory dnia-należy o tym poinformować pracownika Punktu Pobrań. Materiał należy pobrać przed włączeniem antybiotykoterapii. W przypadku stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych należy to zgłosić (jaki antybiotyk i od kiedy jest zażywany).
Mocz należy pobrać przestrzegając poniższych zasad:
- Zaopatrzyć się w jednorazowy, jałowy pojemnik (dostępny w aptekach).
- Umyć ręce bieżącą wodą z mydłem i osuszyć jednorazowym ręcznikiem.
- Dokładnie umyć okolice krocza i cewki moczowej bieżącą wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem:
- U mężczyzn: Po odciągnięciu napletka, dokładnie umyć okolice cewki moczowej, spłukać i osuszyć jednorazowym ręcznikiem.
- U kobiet: Dokładnie umyć okolice krocza, jedną ręką rozchylić wargi sromowe odsłaniając ujście cewki moczowej, umyć okolice cewki, spłukać i osuszyć jednorazowym ręcznikiem.
Uwaga ! Zachować kierunek mycia i osuszania: od ujścia cewki w kierunku odbytu.
- Jałowy pojemnik otworzyć przed samym pobraniem.
- Pobrać mocz z tzw. środkowego strumienia.
- Pierwszą partię moczu oddać do toalety, drugą część moczu, nie przerywając strumienia oddać bezpośrednio do pojemnika, maksymalnie do l/3 jego wysokości.
- Należy uważać, aby nie dotknąć brzegiem pojemnika okolic narządów płciowych lub palcami
wewnętrznej powierzchni jałowego pojemnika (przypadkowe zanieczyszczenie bakteriami). - Pojemnik natychmiast zamknąć, zabezpieczyć przed uszkodzeniem, opisać imieniem i nazwiskiem.
- Natychmiast po pobraniu mocz należy dostarczyć do punktu pobrań materiału lub bezpośrednio do laboratorium.
- Mocz do chwili transportu przechowywać w temperaturze lodówki (4-8 °C) maksymalnie 4 h.
Uwaga ! mocz na badanie ogólne i posiew należy dostarczyć w dwóch oddzielnych pojemnikach.
Instrukcja pobierania moczu do badań mikrobiologicznych dzieci i noworodki:
- Mocz do badania pobrać do jałowego pojemnika według podanych zasad (patrz Instrukcja mężczyźni i kobiety) i tylko w wyjątkowych sytuacjach mocz pobrać do jałowego woreczka przyklejanego do skóry krocza.
- Woreczek założyć rano po wykonaniu zabiegów higienicznych tuż przed oddaniem moczu przez dziecko wg podanych zasad.
- Woreczek odkleić zaraz po oddaniu moczu i zabezpieczyć przed wylaniem, umieścić w jałowym pojemniku – NIE PRZELEWAĆ.
- Natychmiast po pobraniu, mocz dostarczyć do punktu pobrań materiału lub bezpośrednio dla laboratorium.
- Mocz do chwili transportu przechowywać w temperaturze lodówki (4-8 °C).
Uwaga ! Ten sposób pobrania sprzyja zanieczyszczeniu moczu florą jelitową, stąd dla uzyskania wiarygodnego wyniku należy pobrać mocz do badania przynajmniej dwukrotnie. W przypadku wzrostu flory różnorodnej (dwóch lub więcej drobnoustrojów) wynik nie jest wiarygodny. Niedopuszczalne jest przelewanie moczu z nocnika.
Zasady pobierania moczu na posiew
Na podłoże transportowo wzrostowe
- Przygotować pacjenta według instrukcji pobierania moczu do badań mikrobiologicznych – patrz Instrukcja mężczyźni i kobiety.
- Mocz do badania pobrać do jałowego pojemnika (środkowy strumień). Posiew moczu.
- Zawsze należy dokonać oceny podłoża transportowego – sprawdzić czy nie jest wyschnięte, przerośnięte i czy nie minęła jego datę ważności.
- Odkręcić nakrętkę z płytką i ostrożnie wyjąć z pojemnika nie dotykając płytki, ani wnętrza pojemnika.
- Zanurzyć w moczu na 4-5 sekund tak, aby obie powierzchnie agaru zostały całkowicie pokryte.
- W przypadku małej ilości moczu można (po wymieszaniu) polać nim obie płytki.
- Płytkę umieścić w pojemniku i szczelnie zamknąć.
- Na etykiecie napisać imię i nazwisko pacjenta, datę i godzinę pobrania.
- Tak posiane podłoże należy transportować do Pracowni Mikrobiologii w temperaturze pokojowej (nie chłodzić i nie wstawiać do cieplarki!). Nie przekraczać 48 h od posiania.
Przechowywanie podłoży:
- podłoża w szczelnie zakręconych pojemnikach przechowywać w temperaturze pokojowej,
- nie odkręcać, nie dotykać palcami powierzchni płytek ani wnętrza pojemnika,
- nie używać podłoży po terminie ważności,
- podłoża przerośnięte lub wyschnięte należy wyrzucić.
Pobieranie nasienia do badania mikrobiologicznego
Zalecenia ogólne:
- badanie należy wykonać przed zastosowaniem antybiotyków,
- jak najwcześniej od wystąpienia objawów klinicznych,
- po przeprowadzeniu właściwych zabiegów higienicznych.
Sposób pobrania i transport:
- zalecany jest ok. 3-5 dniowy okres wstrzemięźliwości seksualnej,
- umyć ręce wodą z mydłem i wytrzeć jednorazowym ręcznikiem,
- całkowicie ściągnąć napletek i umyć wodą z mydłem okolice cewki moczowej, dokładnie spłukać i osuszyć jałowym gazikiem, przy ściągniętym napletku oddać całkowicie mocz opróżniając pęcherz (strumień moczu wypłukuje drobnoustroje kolonizujące początkowy odcinek cewki moczowej),
- bezpośrednio do jałowego pojemnika pobrać nasienie, nie dotykając wnętrza pojemnika,
- pojemnik natychmiast zamknąć, zabezpieczyć przed uszkodzeniem, opisać nazwiskiem i imieniem,
- dostarczyć do pracowni do 2 godzin od pobrania w temp. pokojowej.
Uwaga! Nasienie nie powinno być pozyskiwane z prezerwatyw.
Pobieranie plwociny na posiew
UWAGA! Wieczorem, w dniu poprzedzającym oddanie materiału (plwociny) do badania należy usunąć z jamy ustnej ewentualne dostawki czy protezy zębowe.
O występujących zmianach na śluzówce jamy ustnej należy poinformować pielęgniarkę.
Materiał do badania należy odkrztusić w dniu badania, rano, na czczo.
Instrukcja:
- Przygotować jałowy pojemnik i opisać go imieniem i nazwiskiem.
- Umyć dokładnie zęby, a następnie kilkakrotnie przepłukać jamę ustną przegotowaną wodą.
- Trzymając pojemnik za podstawę (bez dotykania obrzeża i wnętrza) odkrztusić porcję plwociny.
- Jeżeli odkrztuszenie jest obfite, najlepiej odkrztusić do pojemnika drugą porcję (ślina nie ma wartości diagnostycznej).
- Pojemnik należy dokładnie zamknąć i niezwłocznie przekazać pielęgniarce (Punkt Pobrań). Jeżeli jest to niemożliwe, plwocinę należy po pobraniu oziębić do temp. +4 oC i transportować w schłodzonym pojemniku.
- W przypadku trudności z odkrztuszeniem i uzyskaniem odpowiedniej ilości plwociny, 1-2 dni przed pobraniem materiału należy stosować u pacjenta środki wykrztuśne, a w dniu pobrania można zastosować dodatkowo nawilżanie, nebulizację mieszaniną (około 25 ml) zawierającą glikol propylenowy lub 3-10 % roztwór soli fizjologicznej, fizykoterapię klatki piersiowej (oklepywanie) – po konsultacji z lekarzem.
Przygotowanie do pobierania materiału w kierunku gruźlicy
Wymagania:
Do diagnozowania gruźlicy najlepiej pobierać materiał przed włączeniem leczenia przeciwprątkowego i antybiotyków nieswoistych. Materiał należy traktować jako wysoce zakaźny.
UWAGA! Materiały kliniczne należy pobierać w możliwie największej ilości, do jałowych, szczelnych pojemników.
Pobieranie plwociny:
W przypadku materiału pobieranego w warunkach domowych pacjent powinien zachować wszelkie środki ostrożności tak, aby nie narażać domowników na potencjalne zakażenia,
- plwocina powinna być odkrztuszana:
- rano,
- na czczo, aby nie zawierała resztek pokarmu,
- po umyciu zębów i dziąseł,
- po wyjęciu protezy zębowej,
- po przepłukaniu jamy ustnej letnią, przegotowaną wodą,
- odkrztuszanie powinno być wykonywane prosto do przytrzymywanego przy dolnej wardze jałowego pojemnika tak, aby nie zanieczyścić jego brzegów i zewnętrznej powierzchni,
- w celu odkrztuszenia plwociny należy:
- wziąć głęboki oddech,
- na chwilę wstrzymać oddech,
- odkrztusić głęboko i energicznie na wydechu,
- odkrztuszać do pojemnika przytrzymując go przy dolnej wardze i uważać, by nie zanieczyścić jego zewnętrznej części; po odkrztuszeniu pojemnik należy natychmiast szczelnie zamknąć,
- jeżeli występują problemy z odkrztuszaniem należy odetchnąć kilka razy i wstrzymać na chwilę oddech. Kilkukrotne powtórzenie tej czynności może wywołać odkrztuszenie.
- należy pobrać 3 próbki (3 – 10 ml) do osobnych, jałowych i szczelnie zamykanych pojemników przez 3 kolejne dni,
- po odkrztuszeniu pojemnik należy natychmiast szczelnie zamknąć,
- materiał przechowywać w lodówce w temp. 2 – 8 °C przez 3 dni lub w temp. 18 – 25 °C do 2 godzin.
UWAGA!
Należy pamiętać, że odkrztuszanie plwociny grozi rozprzestrzenianiem się zakażenia i najlepiej jeśli jest wykonane w przeznaczonym do tego celu pomieszczeniu – z dobrą wentylacją i lampą UV. Należy również pamiętać o zachowaniu szczególnych zasad higieny.
Pobieranie popłuczyn żołądkowych (pobiera tylko wykwalifikowany personel)
Materiał pobierany jest od pacjentów, którzy nie odkrztuszają plwociny, np. u dzieci
- materiał pobiera się rano, na czczo, aby pobrać jeszcze niestrawioną i połykaną podczas snu plwocinę zawierającą prątki,
- pobrać 3 próby w ciągu kolejnych dni.
Pobieranie moczu (diagnostyka gruźlicy pozapłucnej)
Sposób postępowania:
- pobrać pierwszy mocz po wypoczynku nocnym – cała porcja moczu od początkowego strumienia (50 – 200 ml). W przypadku skąpomoczu każda uzyskana ilość,
- u pacjentów chorych na gruźlicę pozapłucną należy pobrać 3 – 6 prób (do osobnych, jałowych pojemników) w ciągu kolejnych dni,
- mocz należy pobrać po porannej toalecie (kobiety powinny dokładnie umyć okolice krocza oraz cewki moczowej; mężczyźni żołądź prącia po odciągnięciu napletka),
- pobrany mocz należy dostarczyć tego samego dnia do laboratorium,
- materiał przechowywać, transportować w temperaturze 18 – 25 °C do 2 godzin lub w temp. 2 – 8 °C do 24 godzin,
- zminimalizowanie spożywania płynów od godz.18:00 dnia poprzedzającego pobranie, spowoduje zagęszczenie moczu w pęcherzu i zmniejszenie objętości próbki.
