Stan przedzawałowy - objawy, co robić i ile trwa?

Stan przedzawałowy to potocznie używane określenie niebezpiecznego stanu jakim jest niestabilna dławica piersiowa. Pacjent odczuwa wtedy nagły ucisk, ciężar lub dławiący ból w klatce piersiowej. Objawy przedzawałowe wynikają z niedotlenienia mięśnia sercowego spowodowanego zwężeniem światła naczyń wieńcowych, przez które nie przedostaje się wystarczająca ilość krwi.

Stan przedzawałowy – czym jest?

Niestabilna dławica piersiowa jest stanem, w którym ból lub dyskomfort w klatce piersiowej pojawiają się nagle, a objawy nie są związane z wysiłkiem fizycznym lub stresem i emocjami. Jest to stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Niestabilna dławica piersiowa jest zwykle wynikiem pogorszenia się choroby wieńcowej, co oznacza, że zmniejsza się przepływ krwi do serca, a tym samym ilość tlenu dostarczanego do mięśnia sercowego. Jest to sytuacja krytyczna, ponieważ może prowadzić do zawału serca lub nagłej śmierci sercowej. Pacjenci z niestabilną dławicą piersiową często wymagają hospitalizacji i intensywnego leczenia.

Stan przedzawałowy – objawy

Najczęstsze objawy stanu przedzawałowego to:

• nagły, silny, gniotący, piekący lub dławiący ból w klatce piersiowej, który trwa dłużej niż w przypadku stabilnej choroby wieńcowej lub występuje także w czasie spoczynku,
• dyskomfort lub ucisk w klatce piersiowej, który może promieniować do szyi, żuchwy, lewego ramienia, pleców (między łopatkami) lub żołądka,
• bladość,
• nudności,
• wymioty,
• duszność,
• wzmożona potliwość,
• niepokój,
• zawroty głowy,
• niemiarowe bicie serca – arytmia,
• uczucie kołatania serca,
• osłabienie lub omdlenie.

Objawy te są wynikiem zmniejszenia przepływu krwi do mięśnia sercowego. Jeśli podejrzewasz, że masz niestabilną dławicę piersiową, natychmiast zwróć się o pomoc medyczną.

Objawy stanu przedzawałowego – co robić?

• W przypadku ataku niestabilnej dławicy piersiowej, który trwa dłużej niż kilka minut lub jest bardzo intensywny, nie należy zwlekać ze zwróceniem się o pomoc medyczną. Może to być objaw zagrażający życiu, który w najgorszym przypadku może prowadzić do zawału serca lub nagłej śmierci sercowej. W takiej sytuacji ważne jest, aby jak najszybciej skontaktować się z numerem alarmowym lub udać się do najbliższego szpitala z oddziałem kardiologicznym.
• Zastosuj leki: Jeśli masz zdiagnozowaną dławicę piersiową, powinieneś mieć w domowej apteczce lek rozszerzający naczynia krwionośne – nitroglicerynę. W przypadku ataku niestabilnej dławicy piersiowej zazwyczaj należy zażyć nitroglicerynę podjęzykowo zgodnie z zaleceniami lekarza. UWAGA! Jeśli ciśnienie krwi jest niskie (skurczowe poniżej 90 mm Hg) nie powinno podawać się nitrogliceryny, ponieważ grozi to dalszym spadkiem ciśnienia. Jeśli nie jesteś uczulony na kwas acetylosalicylowy, zażyj tabletkę aspiryny, która zapobiega zlepianiu się płytek krwi i w konsekwencji zakrzepom.
• Odpocznij: W przypadku ataku niestabilnej dławicy piersiowej należy natychmiast przerwać aktywność fizyczną i zająć wygodną pozycję, która zminimalizuje obciążenie serca. Oprzyj się, zajmij pozycję siedzącą lub półleżącą (tułów wyżej niż nogi), która ułatwi oddychanie i staraj się odprężyć.
• Poluzuj kołnierzyk, krawat i zapewnij dopływ świeżego powietrza.
• Staraj się wyciszyć, żeby zredukować poziom stresu i zmniejszyć obciążenie serca.
• Pacjenta nieprzytomnego ze stanem przedzawałowym należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej.

Najważniejsze jest, aby skonsultować się z lekarzem i uzyskać dokładne instrukcje, jak postępować w przypadku ataku niestabilnej dławicy piersiowej.

Stan przedzawałowy – jak często występuje?

Niestabilna dławica piersiowa występuje u około 10-20% wszystkich pacjentów z dławicą. Najczęściej niestabilna dławica piersiowa występuje u osób z chorobami naczyń zaopatrujących serce, takimi jak miażdżyca tętnic wieńcowych. W przypadku osób z dużym ryzykiem chorób serca: palaczy, chorych z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą czy hipercholesterolemią, ryzyko wystąpienia niestabilnej dławicy piersiowej jest znacznie większe.

Ważne jest, aby pamiętać, że niestabilna dławica piersiowa jest stanem, który wymaga natychmiastowej opieki medycznej, ponieważ może prowadzić do poważnych powikłań.

Stan przedzawałowy – czynniki ryzyka

Oto niektóre z najczęstszych czynników ryzyka, które mogą przyczynić się do rozwoju niestabilnej dławicy:

• Choroby sercowo-naczyniowe: Osoby, które chorują na inne choroby sercowo-naczyniowe, takie jak choroba niedokrwienna serca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze mają większe ryzyko rozwinięcia niestabilnej dławicy piersiowej.
• Palenie tytoniu: Palenie papierosów zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, w tym niestabilnej dławicy piersiowej. Dym papierosowy zawiera toksyny, które uszkadzają ściany naczyń krwionośnych i przyspieszają proces miażdżycowy.
• Zaburzenia metaboliczne: Cukrzyca, wysoki poziom cholesterolu oraz zwiększone stężenie trójglicerydów w surowicy krwi to czynniki ryzyka wystąpienia niestabilnej dławicy piersiowej.
• Otyłość: Nadmierna masa ciała i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, w tym niestabilnej dławicy piersiowej.
• Brak aktywności fizycznej: Osoby prowadzące siedzący tryb życia mają większe ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
• Stres: Silny stres, zarówno fizyczny, jak i emocjonalny, może zwiększać ryzyko wystąpienia epizodu niestabilnej dławicy piersiowej.
• Wiek: Mężczyźni powyżej 45. roku życia i kobiety po menopauzie, są bardziej narażeni na wystąpienie niestabilnej dławicy piersiowej.

Najważniejsze jest, aby zidentyfikować czynniki ryzyka i prowadzić zdrowy tryb życia, który może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia stanu przedzawałowego.

Stabilna, a niestabilna dławica piersiowa – różnice

Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w odróżnieniu tych dwóch stanów:

• Brak powiązania ataku bólu z aktywnością fizyczną lub stresem: W przypadku stabilnej dławicy piersiowej ból w klatce piersiowej występuje najczęściej podczas wysiłku fizycznego lub pod wpływem stresu i zwykle ustępuje w ciągu kilku minut. W przypadku niestabilnej dławicy piersiowej ból w klatce piersiowej może wystąpić w spoczynku lub nawet podczas snu.
• Nieprzewidywalność i intensywność bólu w klatce piersiowej: W przypadku stabilnej dławicy piersiowej ból w klatce piersiowej zwykle występuje w określonych sytuacjach, takich jak wysiłek fizyczny, a w przypadku niestabilnej dławicy piersiowej ból w klatce piersiowej może pojawić się bez wyraźnej przyczyny i jest zdecydowanie bardziej intensywny.
• Czas trwania bólu w klatce piersiowej: W przypadku stabilnej dławicy piersiowej ból w klatce piersiowej zwykle ustępuje w ciągu kilku minut po zakończeniu czynności, która go wywołała. W przypadku niestabilnej dławicy piersiowej ból w klatce piersiowej może trwać dłużej niż 15-20 minut, a nawet godzinami i często nasila się z czasem.
• Ból nie zmniejsza się po kilku minutach od przyjęcia nitrogliceryny pod język.

Ile trwa stan przedzawałowy?

Atak niestabilnej dławicy piersiowej może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin, a w niektórych przypadkach może ciągle utrzymywać się przez dłuższy czas. Czas trwania ataku zależy od stopnia zwężenia tętnic wieńcowych i niedokrwienia mięśnia sercowego, które są przyczyną ataku.

Stan przedzawałowy – jakie ciśnienie?

Ciśnienie tętnicze krwi w przypadku niestabilnej dławicy piersiowej może zależeć od indywidualnych cech pacjenta i stopnia zwężenia tętnic wieńcowych. W czasie ataku niestabilnej dławicy piersiowej, ciśnienie tętnicze krwi może się zmieniać, w zależności od intensywności objawów oraz reakcji organizmu na niedokrwienie mięśnia sercowego. Zazwyczaj w przypadku niestabilnej dławicy piersiowej, ciśnienie tętnicze krwi jest podwyższone, ponieważ serce musi pracować bardziej intensywnie, aby przepompować krew przez zwężone tętnice.

Jak wygląda diagnostyk stanu przedzawałowego?

Rozpoznanie niestabilnej dławicy piersiowej jest procesem, który wymaga dokładnej oceny objawów pacjenta oraz przeprowadzenia szeregu badań diagnostycznych. Oto niektóre z metod, które są wykorzystywane do diagnozowania niestabilnej dławicy:

• Wywiad lekarski: Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem w celu uzyskania szczegółowych informacji na temat objawów, które pacjent odczuwa, takich jak ból w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy, nudności i wymioty. Lekarz może także pytać o czynniki ryzyka: palenie papierosów, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, czy zaburzenia lipidowe.
• Przedmiotowe badanie fizykalne: Lekarz przeprowadza badanie, w którym ocenia ciśnienie krwi, tętno, słucha serca i płuc. W przypadku niestabilnej dławicy piersiowej może wystąpić zmiana dźwięków pracy serca.
• EKG (elektrokardiogram): EKG jest prostym testem, który mierzy elektryczną aktywność serca. Jest to jedno z podstawowych badań diagnostycznych stosowanych w przypadku podejrzenia niestabilnej dławicy piersiowej. Zmiany jakie mogą pojawić się w zapisie EKG to: obniżenie odcinka ST, przejściowe uniesienia odcinka ST, ujemne załamki T. W zależności od ciężkości stanu klinicznego zmiany w EKG występują u nawet około 50% pacjentów.
• Badania laboratoryjne: Lekarz zleci badania z krwi, takie jak troponina, CK-MB, które zazwyczaj są podwyższone w przypadku ostrych zespołów wieńcowych, do których należy niestabilna dławica, jednak dynamika zmian markerów laboratoryjnych jest odmienna w przypadku zawału, a innych ostrych zespołów wieńcowych.
• Echo serca: Echo serca jest testem, w którym stosuje się ultrasonografię, aby utworzyć obraz serca na ekranie. Jest to pomocne w identyfikowaniu problemów z budową i funkcjonowaniem serca i naczyń krwionośnych, pozwala ocenić pracę zastawek serca oraz zmierzyć parametry opisujące pracę serca np. frakcję wyrzutową, czyli parametr oceniający sprawność serca w pompowaniu krwi.
• Test wysiłkowy: W tym teście pacjent wykonuje ćwiczenia fizyczne pod nadzorem lekarza, podczas którego monitoruje się aktywność serca i ocenia wystąpienie objawów dusznicy.

Stan przedzawałowy – leczenie

Leczenie niestabilnej dławicy piersiowej wymaga szybkiej interwencji medycznej i zazwyczaj składa się z kilku etapów, w zależności od stopnia ciężkości choroby. Oto niektóre z metod leczenia niestabilnej dławicy piersiowej:

• Leki: W przypadku niestabilnej dławicy piersiowej leki rozszerzające naczynia krwionośne, takie jak nitrogliceryna, są zwykle pierwszym środkiem stosowanym do złagodzenia bólu i zmniejszenia ryzyka powikłań sercowych. Pacjenci z utrzymującym się wysokim ciśnieniem krwi i objawami bólowymi mogą otrzymać inne leki, takie jak:
  • przeciwbólowo – morfinę,
  • beta-blokery, które zmniejszają częstotliwość akcji serca oraz jego kurczliwość, dzięki czemu pracuje ono wolniej i mniej intensywnie,
  • inhibitory konwertazy angiotensyny (z ang. angiotensin-converting-enzyme inhibitors – ACEI) – leki stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego.
• Bardzo ważne jest włączenie leczenia przeciwzakrzepowego:
  • przeciwpłytkowego (kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, inhibitory receptorów GPIIb/IIIa),
  • hamującego osoczową kaskadę krzepnięcia krwi (heparyny).
• Angioplastyka wieńcowa inaczej balonikowanie (ang. percutaneous transluminal coronary angioplasty – PTCA): W przypadku niestabilnej dławicy piersiowej, w której istnieje poważne zagrożenie zawału serca, może być potrzebna natychmiastowa przezskórna angioplastyka wieńcowa. Zabieg rozpoczyna się od koronarografii. W trakcie procedury lekarz wprowadza cewnik przez naczynie krwionośne w okolicy pachwiny, a następnie przesuwa go do zwężonego lub zablokowanego obszaru naczynia. Wewnątrz cewnika znajduje się balonik, który zostaje nadmuchany, rozszerzając zwężenie i przywracając przepływ krwi. Często podczas zabiegu stosuje się stenty, czyli specjalne rurki, które zostają wprowadzone przez cewnik do zwężonego obszaru naczynia i tam są rozszerzane. Stenty pomagają utrzymać prawidłowy przepływ krwi poprzez zapobieganie ponownemu zwężeniu naczynia. Angioplastyka jest stosunkowo bezpieczną i skuteczną metodą leczenia choroby wieńcowej, która pozwala uniknąć operacji na otwartym sercu.
• Pomostowanie aortalno-wieńcowe (ang. coronary artery bypass grafting – CABG): Gdy angioplastyka wieńcowa nie jest skuteczna lub istnieją przeciwwskazania do jej wykonania, konieczne może być pomostowanie aortalno-wieńcowe. W tym zabiegu chirurg omija zablokowany fragment naczynia tworząc sztuczne połączenia zaopatrujące serce w krew z wykorzystaniem fragmentów żył lub tętnic pobranych z innych części ciała.
• Leczenie farmakologiczne po wypisie ze szpitala: Po ustabilizowaniu stanu pacjenta, leczenie farmakologiczne może pomóc w zmniejszeniu ryzyka powtórnej niestabilnej dławicy piersiowej oraz poprawie ogólnego stanu zdrowia. Zwykle stosowane jest leczenie przeciwzakrzepowe i obniżające poziom lipidów.
• Edukacja i zmiany stylu życia: Pacjenci z niestabilną dławicą piersiową powinni być edukowani na temat choroby i zaleceń dotyczących zmiany stylu życia, takich jak dieta, aktywność fizyczna, kontrolowanie poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi oraz unikanie palenia papierosów.

Leczenie niestabilnej dławicy piersiowej zależy od wielu czynników, takich jak stopień zaawansowania choroby, wiek pacjenta, jego ogólny stan zdrowia oraz przyczyny choroby. W każdym przypadku leczenie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Autor: Dr n. med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21744-unstable-angina
2. https://www.nhs.uk/conditions/angina/
3. https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/3000100
4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/angina/symptoms-causes/syc-20369373
5. https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(11)64647-8/fulltext
6. https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/225649,ostre-zespoly-wiencowe-ozw
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21977549/
8. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/134/original/Strony_od_MpD_2010_08-6.pdf?1467970175