Światowy Dzień Chorych Na Osteoporozę - 24 czerwca

Osteoporoza to choroba cechująca się zmniejszoną gęstością kości i zwiększonym ryzykiem przypadkowych złamań. Najczęściej jest przypadłością kobiet po 50 roku życia, rzadziej diagnozowana jest u starszych mężczyzn. Z jakiego powodu się rozwija i co zrobić, żeby jej uniknąć?

Osteoporoza – co to za choroba?

Wśród chorób metabolicznych układu szkieletowego, czyli wynikających z nieprawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej i zaburzonego procesu mineralizacji kości, to właśnie osteoporoza diagnozowana jest najczęściej. Szkielet osoby chorej cechuje osłabienie architektury, zmniejszona zawartość minerałów i ubytek masy struktur budujących kość (kości beleczkowej i korowej). Tłumacząc nazwę choroby z języka greckiego, oznacza ona wprost „porowate kości”. Kość osteoporotyczna wygląda jakby „usiana” była dziurami, przez co ma zdecydowanie niższą wytrzymałość mechaniczną. Konsekwencją zachodzących w kościach patologicznych zmian są przypadkowe złamania, do których dochodzi nawet w trakcie codziennych, niewymagających wysiłku czynności.

Osteoporoza pierwotna

Osteoporoza u kobiet. Wg szacunków, osteoporoza diagnozowana jest nawet u 35% kobiet po okresie menopauzy. Przyczyną utraty gęstości kości jest fizjologiczne wygaszenie czynności jajników i związany z tym procesem spadek produkcji hormonów płciowych. Obniżone stężenie estrogenów zwiększa wpływ parathormonu na tkankę kostną, umożliwia odzyskiwanie wapnia z kości i przesuwanie go do krwi, ale także przedłuża żywotność i nasila aktywność osteoklastów, czyli tak zwanych komórek kościogubnych. Efektem zachodzących w organizmie kobiety zmian, związanych z obniżeniem jej płodności jest dodatkowo przykra w konsekwencjach osteoporoza.

Osteoporoza u mężczyzn. Osteoporoza dotyka mężczyzn zdecydowanie rzadziej. Dane statystyczne mówią o zachorowalności na poziomie 5-8 % w grupie powyżej 60 roku życia. W tym przypadku, przyczyną utraty gęstości kości jest stopniowo obniżające się stężenie testosteronu. W porównaniu do grupy kobiet, utrata masy kostnej u mężczyzn jest jednak zdecydowanie wolniejsza, co przesuwa w czasie ryzyko osteoporotycznych złamań.

Czynniki ryzyka osteoporozy. Wśród czynników zwiększających ryzyko zachorowania na osteoporozę, poza płcią żeńską, wymienia się zaawansowany wiek, uwarunkowania rodzinne, nieprawidłowości w diecie (niska podaż białka, wapnia, witaminy D, duża podaż sodu), palenie tytoniu (hamowanie aktywności komórek kościotwórczych), nadmierne spożywanie alkoholu, kawy oraz siedzący tryb życia.

Osteoporoza wtórna

Osteoporoza nie zawsze jest konsekwencją fizjologicznych zmian związanych z obniżeniem płodności i starzeniem organizmu. Może rozwijać się jako pokłosie innych chorób, prowadzących do rozchwiania gospodarki hormonalnej i wapniowo-fosforanowej. Do osteoporozy prowadzić może m.in. stan po chirurgicznym usunięciu jajników, anoreksja, nadczynność przytarczyc, tarczycy i kory nadnerczy, cukrzyca (typu 1), choroby układu pokarmowego, choroby nerek, a nawet unieruchomienie pacjenta. Osteoporoza może być również skutkiem przyjmowania leków, głównie z grupy glikokortykosteroidów.

Osteoporoza – objawy

Osteoporoza jest chorobą, która bardzo długi czas pozostaje bezobjawowa. Pierwszym objawem osteoporozy jest złamanie, do którego dochodzi nawet spontanicznie i bez upadku. Kości, które najczęściej podlegają złamaniom to kręgi, kości przedramienia, bioder i nadgarstków. Niektóre ze złamań mogą być bezobjawowe. Złamania kręgów wywołują nagły, przeszywający ból pleców. Złamania więcej niż jednego kręgu prowadzą do zgarbionej postawy, przewlekłego bólu i ograniczonej ruchomości. Mogą być także przyczyną trudności w oddychaniu (zapadnięty trzon kręgu piersiowego powoduje utratę ~ 10% objętości płuc). Złamanie szyjki kości udowej najczęściej wymaga pilnej interwencji chirurgicznej. Obarczone jest wysokim ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych i śmiertelnością na poziomie 20%.

Osteoporoza – diagnostyka

Badaniem, które uznane jest za złoty standard w rozpoznaniu osteoporozy jest densytometria. Densytometria jest nieinwazyjnym, bezbolesnym badaniem, przypominającym prześwietlenie (RTG), w którym dokonuje się pomiaru gęstości struktur kostnych. Badaniu najczęściej podlega kość udowa lub lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Wynik wydawany jest pacjentowi bezpośrednio po badaniu. Wyrażony jest jako wskaźnik T (porównanie stanu kości pacjenta do grupy kontrolnej osób młodych w wieku 20-30 lat) oraz jako wskaźnik Z (porównanie stanu kości pacjenta do grupy kontrolnej osób w podobnym wieku). Nieprawidłowości w badaniu są podstawą do dalszego diagnozowania pacjenta i ustalenia przyczyn osteoporozy. Wskazane jest przede wszystkim wykonanie badań kontrolujących gospodarkę wapniowo- fosforanową (wapń całkowity, fosfor nieorganiczny, witamina D), a w przypadku podejrzenia osteoporozy wtórnej, także badań oceniających funkcję innych układów i narządów.

Osteoporoza – jak zapobiegać?

W profilaktyce osteoporozy bardzo istotna jest dieta uwzględniająca właściwą, dobową podaż wapnia. Zalecana dobowa ilość wapnia dostarczanego w diecie nie powinna być mniejsza niż 1,5g.  Jeżeli zapotrzebowania organizmu na wapń nie pokrywa dieta, która w tym przypadku musi być bogata w produkty mleczne, należy wapń dodatkowo suplementować. Warunkiem prawidłowego procesu wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego jest podaż witaminy D. Sposobem na profilaktykę osteoporozy jest także dbanie o zawartość w diecie innych, cennych dla kośćca składników, Są wśród nich magnez, cynk, żelazo, fluor, miedź, witaminy A, K, E i C, ale także kwasy omega-3 i omega-6. Dobrym sposobem na zapobieganie niedoborom witamin, makro- i mikroelementów, poza dobrze skomponowaną dietą, jest stosowanie preparatów wieloskładnikowych, dedykowanych dla danej płci i grupy wiekowej. Sprzymierzeńcem zdrowych i mocnych kości jest również ruch. W badaniach nad osteoporozą dowiedziono, że siłowe ćwiczenia fizyczne stymulują osteogenezę (proces odbudowy) kości, a te bez obciążenia (pływanie, jazda na rowerze) znacznie ograniczają postęp choroby.

Osteoporoza – jak leczyć?

Leczenie farmakologiczne osteoporozy wiąże się z przyjmowaniem preparatów wapnia, witaminy D oraz leków hamujących resorpcję tkanki kostnej, ograniczających tym samym ryzyko złamań. W procesie leczenia istotne jest postępowanie niefarmakologiczne, polegające na właściwie skomponowanej diecie, ograniczeniu czynników sprzyjających rozwojowi osteoporozy – alkoholu, palenia papierosów, zwiększeniu aktywności fizycznej przy równoczesnym zachowaniu ostrożności i unikaniu upadków. Monitorowanie skuteczności leczenia polega na kontrolnym wykonywaniu badania densymetrycznego kości i badań laboratoryjnych (P1NP – marker kościotworzenia, CTX – marker resorpcji kości).

Światowy Dzień Chorych Na Osteoporozę

Światowy Dzień Chorych Na Osteoporozę obchodzony jest 24.06. Ustanowienie tego dnia ma na celu edukowanie społeczeństwa i poszerzanie jego wiedzy na temat groźnej dla zdrowia, długotrwale bezobjawowej choroby. Obchody mają zachęcać do skorzystania z programów profilaktycznych osteoporozy, promujących wczesną diagnostykę i zachowania prozdrowotne zapobiegające jej rozwojowi. Przyłączając się do obchodów Światowego Dnia Chorych Na Osteoporozę, sieć laboratoriów DIAGNOSTYKA przygotowała w promocyjnej cenie pakiety badań pomocnych w diagnostyce (https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-kostny/)  i monitorowaniu osteoporozy (https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-osteoporoza/).