Witamina D metabolit 25(OH)

Test polega na oznaczeniu stężenia całkowitej 25-hydroksy witaminy D: kalcydiolu  [25(OH)D] i innych hydorksylowanych pochodnych. Witamina D, chemicznie będąca grupą związków steroidowych, jest fizjologicznie aktywna w procesach związanych z gospodarką wapniowo-fosforanową organizmu oraz prawidłową strukturą i funkcją kości. Najważniejszymi formami witaminy D są: występująca naturalnie w roślinach witamina D2  (ergokalcyferol) i występująca u zwierząt witamina D3 (cholekalcyferol), różniące się strukturą bocznego łańcucha. U człowieka D2 i D3, fizjologicznie nie są witaminami lecz prohormonami, gdyż postać aktywnej biologicznie witaminy D: 1,25-dihydroksywitaminy D inaczej 1,25(OH)2D, uzyskują w wyniku przekształceń metabolicznych (hydroksylacji), następujących kolejno w wątrobie i nerkach. Znajomość poziomu witaminy D jest istotna w diagnostyce i leczeniu krzywicy, osteomalacji i osteoporozy oraz planowaniu i kontroli suplementacji pochodnymi witaminy D.  25-hydroksy witamina D [25 (OH) D lub 25-hydroksycholekalcyferol, kalcydiol) jest metabolitem witaminy D, stanowiącym jej główną postać w krążeniu. Kalcydiol powstaje w wyniku pierwszej hydroksylacji cząsteczki D2 i D3 w pozycji 25, która  zachodzi, jak wspomniano, w komórkach wątroby. Metabolit wykazuje bardzo słabą aktywność biologiczną (ok. stukrotnie niższą niż kalcytriol). Podlega dalszej hydroksylacji do 1,25(OH)2D lub do 24,25(OH)2D. Kalcydiol oznaczany jest w diagnostyce i leczeniu niedoborów witaminy D oraz w diagnostyce zatruć witaminą. Poza tym, wskazaniami do oznaczania kalcydiolu są: zaburzenia wchłaniania, zespół nerczycowy, krzywica, osteomalacja, choroby wątroby, obniżenie masy mięśniowej i kostnej, leczenie kortykosteroidami, lekami przeciwpadaczkowymi, immunosupresja.

Niskie stężenie: niewystarczająca ekspozycja na światło słoneczne, nieadekwatne spożycie witaminy D, zaburzenia wchłaniania, poważne schorzenia wątroby (zaburzenia funkcji hepatocytów), leki indukujące cytochrom P450 (zwiększenie metabolizmu witaminy przez leki przeciwpadaczkowe), zespół nerczycowy.

Wysokie stężenia: zatrucie witaminą D lub metabolitem 25(OH)D.

Oznaczenie poziomu witaminy D z krwi pacjenta zalecane jest często w przypadku podejrzenia występowania zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Test ten jest także podstawowym badaniem diagnostycznym wykorzystywanym do rozpoznawania niedoboru lub też nadmiaru witaminy D. Ze względu na swoją funkcję w organizmie zaburzenia poziomów omawianej witaminy mogą także prowadzić do pogorszenia się stanu zdrowia kości, co może skutkować częstszym występowaniem złamań, zwłaszcza tzw. złamań niskoenergetycznych, niezwiązanych z urazem o dużej sile. Zjawisko to jest obserwowane m.in. w przebiegu osteoporozy, która najczęściej dotyka kobiet w wieku pomenopauzalnym. W przypadku występowania tego typu objawów oznaczenie stężeń witaminy D może okazać się korzystne w procesie ustalania przyczyny tego typu schorzeń.

Badanie stężenia witaminy D nie wymaga szczególnego przygotowania. Ten test diagnostyczny przeprowadzany jest na podstawie próbki krwi żylnej, która najczęściej pobierana jest z żyły zlokalizowanej w dole łokciowym pacjenta. Przed przyjściem na badanie nie ma konieczności pozostawania na czczo, warto natomiast wypić kilka szklanek wody, aby zwiększyć objętość krążącej krwi oraz ułatwić proces pobrania

Przeprowadzenie oznaczeń poziomów witaminy D we krwi powinni rozważyć wszyscy pacjenci, u których podejrzewa się występnie nieprawidłowych stężeń witaminy D. Do objawów, które mogą występować w tego typu zaburzeniach zalicza się m.in.:

• Występowanie częstych złamań kości, nawet przy niewielkiej sile urazu (złamania niskoenergetyczne), 
• Krzywica kości, 
• Ogólne osłabienie organizmu, 
• Pogorszenie się stanu odporności, częste występowanie infekcji, 
• Bóle mięśniowo-stawowe, 
• Przewlekłe biegunki, 
• Problemy ze snem, bezsenność.

Do prawidłowej syntezy witaminy D niezbędna jest ekspozycja skóry na promienie UV. Ze względu na położenie geograficzne Polski cała nasza populacja narażona jest na występowanie niedoborów witaminy D, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, gdzie nasłonecznienie kraju jest względnie niskie. Niedobór witaminy D może też występować w przypadku długotrwałych zaburzeń odżywiania lub podczas stosowania określonych grup leków, a także w przebiegu wielu chorób przewlekłych (szczególnie dotyczących przytarczyc). W przebiegu niedoborów witaminy D może dochodzić m.in. do zaburzeń budowy kości, częstych złamań, pogorszenia się odporności, rozwoju stanów zapalnych w obrębie skóry oraz wielu innych nieprzyjemnych objawów.

Nadmiar witaminy D to zjawisko spotykane znacząco rzadziej, w porównaniu z niedoborami tej substancji. Najczęściej przyczyną występowania nadmiaru witaminy D jest jej niewłaściwa suplementacja, z wykorzystaniem zbyt wysokich, nieadekwatnych dawek preparatów leczniczych. Nadmiar witaminy D może objawiać się m.in. biegunką, wymiotami, zaburzeniami koncentracji lub też zwiększonym oddawaniem moczu. W celu skutecznego uniknięcia rozwoju tego typu symptomów przed rozpoczęciem suplementacji należy przeprowadzić badania diagnostyczne, które pozwolą na optymalne dobranie dawki preparatu zawierającego witaminę D. Podczas stosowania tego typu leczenia należy regularnie przeprowadzać kontrole poziomu witaminy D we krwi, aby być w stanie adekwatnie modyfikować stosowaną farmakoterapię.

Znacząca większość witaminy D obecnej w ludzkim organizmie jest pochodzenia endogennego – oznacza to, że jest ona syntezowana w tkankach ciała. W pewnym stopniu może być ona także uzyskiwana wraz z pożywieniem. Naturalnymi źródłami witaminy D są np. ryby morskie (takie jak dorsz, śledź lub łosoś), jaja kurze, wątróbki, mleko lub też grzyby Shiitake. W przypadku znaczących niedoborów witaminy D zazwyczaj konieczne jest włączenie dodatkowej suplementacji z wykorzystaniem preparatów farmakologicznych, jako że sama modyfikacja diety może nie wystarczyć, aby skutecznie wyrównać niedobór witaminy D.