Test na HIV – na czym polega i kiedy należy go wykonać?

Na świecie żyje blisko 37 milionów osób zakażonych wirusem HIV. Badania pokazują, że z roku na rok cyklicznie wzrasta liczba nosicielstwa, a około 30% zakażeń w Polsce pozostaje niewykrytych. W ograniczeniu rozprzestrzeniania się zakażenia bardzo ważna jest szybka diagnostyka i wdrożenie leczenia. Dlatego bardzo pomocne są testy na HIV, które umożliwiają wczesne wykrycie zakażenia i co za tym idzie, szybkie włączenie odpowiedniego leczenia. Dowiedź się, po jakim czasie należy wykonać test na HIV?

HIV – co to jest?

HIV jest skrótem od angielskiej nazwy human immunodeficiency virus, co oznacza „ludzkiego wirusa niedoboru odporności”. Wirus HIV w głównej mierze atakuje leukocyty (krwinki białe), a dokładniej limfocyty posiadające na swojej powierzchni receptor CD4. Komórki te są produkowane w szpiku kostnym i węzłach chłonnych, a następnie zostają uwolnione do krwi. Limfocyty można również znaleźć w tkankach przewodu pokarmowego, wątrobie, śledzionie oraz płynie mózgowo-rdzeniowym. W miarę postępu zakażenia HIV  zmniejsza się ich liczba, przez co organizm staje się bezbronny wobec najdrobniejszych infekcji.

Nieleczona choroba prowadzi do śmierci – bez leczenia ponad 90% osób umiera w ciągu 10 lat. Końcowym etapem nieleczonego zakażenia HIV jest AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności  (ang. acquired immune deficiency syndrome). Wówczas układ immunologiczny chorego jest całkowicie niesprawny, a chory narażony na rozwój nowotworów i podatny na choroby zakaźne. Podczas codziennych kontaktów towarzyskich i zawodowych nie ma ryzyka przeniesienia HIV. Ludzki wirus nabytego niedoboru odporności przenosi się przez zakażoną krew, spermę, śluz szyjkowy oraz kobiece mleko. Ślina, wydzielina z dróg oddechowych, mocz oraz kał nie są zakaźne.

Do zakażenia wirusem HIV może dojść:

• w trakcie kontaktów seksualnych (homo- i heteroseksualne) z osobami zakażonymi HIV;
• w wyniku kontaktu z zakażoną krwią poprzez przetaczanie preparatów krwiopochodnych, narkomanię dożylną – zakażone igły, strzykawki;
• w czasie ciąży oraz porodu.

HIV – badanie i normy

Testy na HIV są wiarygodną i miarodajną metodą pozwalającą na wstępną diagnozę zakażenia. W diagnostyce laboratoryjnej wykorzystuje się tzw. testy IV generacji, które umożliwiają wykrycie antygenu wirusa p24 już po 2 tygodniach od momentu zakażenia. Są to testy EIA wykrywające przeciwciała anty-HIV w klasie IgM oraz IgG, a także antygen p24. Ich czułość w porównaniu z testami III generacji jest większa, dzięki możliwości wykrycia antygenu p24 jeszcze zanim pojawią się przeciwciała.

Testy IV generacji są szczególnie pomocne w diagnozowaniu zakażenia w jego bardzo wczesnej fazie – gdy nie ma jeszcze przeciwciał anty-HIV i wyniki testów III generacji są ujemne oraz w stosunkowo późnej fazie – kiedy wiremia jest bardzo wysoka, a przeciwciała anty-HIV mogą być już niewykrywalne. Ujemne wyniki testów nie wymagają weryfikacji i mogą być przekazane pacjentowi. Jednak badanie powinno zostać powtórzone po okresie okna serologicznego – po 12 tygodniach od sytuacji, która mogła być związana z ryzykiem zakażenia. Jeśli wynik badania przesiewowego jest dodatni, należy go potwierdzić testem Western Blot, jednocześnie należy poinformować o zakażeniu partnera/partnerów seksualnych. Wykonanie testów nie wymaga skierowania od lekarza.

Innymi rekomendowanymi badaniami pomocniczymi do oceny zaawansowania zakażenia HIV są: morfologia krwi z rozmazem, OB, próby wątrobowe.

Co oznacza dodatni i ujemny wynik testu na HIV?

Jeśli pacjent otrzyma wynik dodatni HIV (pozytywny/reaktywny) w teście przesiewowym to jeszcze nie przesądza to o faktycznym zachorowaniu. Taka sytuacja może być spowodowana ostrymi infekcjami wirusowymi, świeżymi szczepieniami czy też chorobami autoimmunologicznymi. Dodatni wynik testu przesiewowego zawsze musi zostać sprawdzony przy pomocy testu potwierdzenia – metodą Western Blot. Jeśli wyjdzie on dodatni, wówczas mamy informację, że u badanej osoby rozpoznano zakażenie HIV. Taki pacjent powinien niezwłocznie zgłosić się do poradni profilaktyczno-leczniczej, która prowadzi leczenie antyretrowirusowe, ARV (ang. antiretroviral). Rejestracja również nie wymaga skierowania. Lista placówek w Polsce znajduje się na stronie AIDS GOV. Osoba, u której potwierdzono zakażenie HIV ma obowiązek poinformowania o tym fakcie swoich partnerów lub partnerki seksualne.

Wynik ujemny testu przesiewowego (negatywny/niereaktywny) dostarcza informacji, iż w badanej krwi nie wykryto przeciwciał przeciw wirusowi HIV ani istotnego diagnostycznie antygenu. Jeśli jednak nie minął okres 12 tygodni od ostatniej ryzykownej sytuacji, wówczas badanie nie jest miarodajne i należy je powtórzyć po 12 tygodniach.

Pamiętaj, że badanie w kierunku HIV możesz wykonać anonimowo na własne życzenie. Jeśli jesteś w grupie ryzyka, nie zastanawiaj się! DIAGNOSTYKA oferuje szeroki pakiet testów na HIV. Zachęcamy do skorzystania z naszego laboratorium.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
• Mikołajczyk K., Żaba C., Bujny J., Żaba R.: „Postępowanie wobec pacjenta zakażonego wirusem HIV w świetle przepisów prawnych.” Przew. Lek. 2005, 7:54-63.