Torbiel na trzustce – czy jest groźna dla zdrowia?

Torbiel trzustki, choć często wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań obrazowych, może budzić niepokój u pacjentów i lekarzy. Trzustka, kluczowy organ w układzie pokarmowym i endokrynnym, odgrywa istotną rolę w procesach trawienia i regulacji poziomu cukru we krwi. Pojawienie się torbieli w jej obrębie może prowadzić do różnorodnych konsekwencji zdrowotnych, w zależności od charakteru zmiany. Czy torbiel na trzustce stanowi realne zagrożenie dla zdrowia? W niniejszym artykule przyjrzymy się przyczynom powstawania torbieli, objawom klinicznym, metodom diagnostycznym oraz opcjom terapeutycznym, które mogą pomóc w skutecznym zarządzaniu tym stanem.

Torbiel trzustki – co to jest?

Torbiele trzustki to zamknięte jamy wypełnione płynem, które mogą znajdować się w różnych obszarach trzustki. Wyróżnia się torbiele prawdziwe oraz rzekome, różniące się tkanką pokrywającą zbiorniki. Torbiele prawdziwe są zbudowane z nabłonka, podczas gdy zmiany rzekome otoczone są tkanką łączną. Ważne jest, że torbiele rzekome nie są torbielami nowotworowymi.

Torbiel na trzustce – czy to rak?

Torbiel trzustki to zbiornik płynu znajdujący się w trzustce, który zazwyczaj zawiera wydzielinę trzustkową. Torbiele mogą być zastoinowe (retencyjne), powstające w wyniku poszerzenia przewodu trzustkowego spowodowanego jego niedrożnością, co jest częstym zjawiskiem w przewlekłym zapaleniu trzustki. Część torbieli trzustki to zmiany nowotworowe, które dzieli się na: łagodne, złośliwe lub przedrakowe, z ryzykiem przekształcenia się w raka. Innym rodzajem torbieli są torbiele pasożytnicze, powstające w wyniku zarażenia: bąblowcem, glistą ludzką lub przywrą krwi (żylną) w przypadku bilharcjozy.

Torbiel rzekoma trzustki (pozapalna) to torbiel, która nie posiada wyraźnej ściany. Zazwyczaj jest wynikiem zapalenia trzustki. Torbiele rzekome występują u 7-38% pacjentów po przebytym ostrym zapaleniu trzustki oraz u około 30% pacjentów cierpiących na przewlekłe zapalenie trzustki.

Torbiel trzustki – częstość występowania

Bezobjawowe torbiele trzustki stwierdza się u 2,4–13,5% osób, a ich odsetek wzrasta wraz z wiekiem. U osób powyżej 70. roku życia wykrywa się je u 40% pacjentów, u których rezonans magnetyczny jamy brzusznej był wykonywany z innych powodów niż podejrzenie choroby trzustki.

Torbiele na trzustce nie są tożsame z nowotworem złośliwym. Około połowy torbieli trzustki stanowią torbiele pozapalne. Pozostałe 50% to torbiele nowotworowe, w tym torbiele łagodne. 

Zmiany rzekome nie mają charakteru złośliwego i często pojawiają się po przebytym zapaleniu narządu. Torbiele prawdziwe mogą sugerować obecność nowotworu, ale nie ze 100-procentową pewnością.  Istotne jest przeprowadzenie szeroko zakrojonej diagnostyki, która umożliwia trafne określenie podłoża schorzenia. Należy przy tym podkreślić, że obecność torbieli trzustki nie jest równoznaczna z koniecznością jej całkowitego usunięcia trzustki. Indywidualne podejście do leczenia jest kluczowe w zapewnieniu optymalnych wyników terapeutycznych.

Torbiel na trzustce – objawy

Torbiele trzustki najczęściej są bezobjawowe i wykrywane przypadkowo podczas badań obrazowych jamy brzusznej.

Torbiele na trzustce mogą wywoływać objawy ze strony układu pokarmowego. Warto jednak podkreślić, że niewielkie zmiany są często wykrywane przypadkowo, gdyż nie wywołują dolegliwości. Nie oznacza to, że w przyszłości dolegliwości nie mogą się pogłębić.

Typowe objawy torbieli trzustki to:

• uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
• wzdęcia,
• biegunki,
• bóle brzucha, promieniujące do pleców,
• nudności,
• wymioty,
• pobolewanie, a czasami ostry ból, zależny od umiejscowienia i wielkości torbieli,
• zażółcenie śluzówek lub skóry (w przypadku torbieli zlokalizowanych w obszarze głowy trzustki),
• niekiedy osłabienie, brak łaknienia, postępująca utrata masy ciała oraz gorączka.

Pierwsze objawy torbieli rzekomej mogą często wynikać z powikłań, takich jak: krwawienie, żółtaczka mechaniczna, niedrożność, zakażenie lub pęknięcie torbieli. Niewielkie torbiele przeważnie nie powodują żadnych dolegliwości.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że torbiele trzustki mogą prowadzić do powikłań, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. U większości pacjentów występuje wysoka gorączka, silny ból w nadbrzuszu, wymioty i inne objawy. Torbiele wypełnione płynem mogą pęknąć, co grozi zapaleniem otrzewnej – schorzeniem stanowiącym realne zagrożenie dla życia. Innym niebezpiecznym scenariuszem jest uszkodzenie tętnic dużych, które przebiegają w pobliżu trzustki. Ich pęknięcie może prowadzić do zagrożenia życia wynikłego z krwotoku wewnętrznego.

Torbiel na trzustce – przyczyny

Jak już wspomniano, przyczyn torbieli trzustki może być wiele, a więc konieczna jest fachowa diagnoza. Schorzenie mogą wywołać m.in.:

• powikłania po ostrym lub przewlekłym zapaleniu trzustki,
• urazy brzucha,
• zmiany pooperacyjne w obrębie jamy brzusznej,
• poszerzenie przewodu trzustkowego (np. z powodu guzów w przewodzie trzustkowym lub kamicy),
• choroby pasożytnicze (np. glistnica, bąblowica),
• złośliwe zmiany nowotworowe.

Warto wiedzieć, że w zdecydowanej większości przypadków guzy na trzustce są niewielkie i nie dają żadnych objawów. Nierzadko są one wykrywane podczas badania USG jamy brzusznej, które zostało zlecone przez lekarza z innego powodu.

Zdarza się, że torbiel na trzustce jest wynikiem defektów genetycznych lub nieprawidłowego rozwoju narządu. U niektórych pacjentów diagnozowane są zmiany wrodzone.

Torbiel trzustki – diagnoza

Większość torbieli trzustki jest bezobjawowa i wykrywana przypadkowo podczas badań obrazowych wykonywanych z innych powodów. Torbiele są widoczne w ultrasonografii (USG), endoskopowej ultrasonografii, rezonansie magnetycznym (MRI), cholangiopankreatografii rezonansu magnetycznego (MRCP) oraz tomografii komputerowej (CT).

Pomocniczo wykonuje się badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie aktywności α-amylazy we krwi i moczu, aktywności lipazy w surowicy, morfologię krwi, stężenie CRP, aktywność ALP i stężenie bilirubiny. Dodatkowo wykonuje się badanie płynu pobranego z torbieli, aby uzyskać więcej informacji diagnostycznych.

Lekarz ocenia rodzaj torbieli na podstawie jej charakterystyki w badaniach obrazowych, co zazwyczaj wystarcza do określenia prawdopodobnego typu torbieli. W przypadkach wątpliwych zazwyczaj wykonuje się endoskopową ultrasonografię, ewentualnie z nakłuciem torbieli. Pomocnicze znaczenie ma również badanie płynu z torbieli.

Torbiel trzustki – leczenie

Leczenie torbieli trzustki zależy od jej rodzaju. W leczeniu torbieli rzekomych stosuje się:

• Drenaż torbieli trzustki:

Odprowadzenie płynu z torbieli. W przypadku nasilonych objawów związanych z uciskiem torbieli na okoliczne struktury może być konieczne pilne odbarczenie torbieli przez nakłucie pod kontrolą USG lub ciągły drenaż przezskórny (przez 2–3 tygodnie).

• Endoskopowy drenaż wewnętrzny:

Polega na endoskopowym wprowadzeniu stentu do przewodu trzustkowego lub bezpośrednio do torbieli. Zabiegi te dają pełne wyleczenie u około 80% chorych.

• Leczenie operacyjne:
  Rozważane w przypadku przetrwałych torbieli rzekomych trzustki (>12 tygodni), które powodują objawy i nie kwalifikują się do leczenia endoskopowego. Obejmuje zwykle usunięcie torbieli trzustki w całości, co jest często możliwe w przypadku torbieli zlokalizowanej w ogonie trzustki. W innych przypadkach stosuje się chirurgiczny drenaż wewnętrzny, tj. wytworzenie połączenia między torbielą a światłem przewodu pokarmowego. Pełne wyleczenie drenażem wewnętrznym uzyskuje się w 70–80% przypadków.
• Leczenie farmakologiczne:
  Może być rozważane u pacjentów z powodującymi objawy przetrwałymi torbielami pozapalnymi, które komunikują się z przewodem trzustkowym. Stosuje się oktreotyd przed lub razem z drenażem endoskopowym w celu zmniejszenia wydzielania soku trzustkowego. Ze względu na małą skuteczność takie leczenie podejmuje się rzadko.

Leczenie torbieli nowotworowych zależy od występowania objawów klinicznych i ryzyka zezłośliwienia. Zazwyczaj rozważa się wycięcie torbieli lub ścisłe monitorowanie pacjenta. Ostateczną decyzję o dalszym postępowaniu powinien podejmować zespół wielodyscyplinarny (chirurg, gastroenterolog, radiolog) specjalizujący się w leczeniu chorób trzustki.

Ponadto, leczenie torbieli trzustki powinno odbywać się w zaufanym i sprawdzonym ośrodku. Jednym z godnych polecenia miejsc są kliniki, które gromadzą najlepszych ekspertów z dziedziny gastrologii. W takim renomowanym centrum można mieć pewność, że pacjenci otrzymają kompleksową opiekę medyczną na najwyższym poziomie.

Mgr Agnieszka Nowak