Tycie "bez powodu" - jakie badania należy wykonać, by znaleźć przyczynę przybierania na wadze?

Nadwaga i otyłość mogą prowadzić do wielu powikłań, w tym do nadciśnienia tętniczego i cukrzycy, dlatego warto dbać o smukłą sylwetkę. Co jednak, jeśli przestrzegasz zdrowej, zbilansowanej diety, a kilogramów wciąż przybywa? Jakie badania warto wykonać? Sprawdź, co może być przyczyną nagłego tycia „bez powodu” i do kogo zgłosić się z tym problemem.

Czym są nadwaga i otyłość?

Nadwaga i otyłość są coraz częściej występującymi problemami na całym świecie. Nadmierne odkładanie się tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka nie tylko powoduje zmianę w wyglądzie, ale wpływa także negatywnie na funkcjonowanie. W konsekwencji u osób zmagających się z nadmierną masą ciała zwiększa się ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (w tym nadciśnienia tętniczego, zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu), cukrzycy czy chorób stawów. Rozpoznanie nadwagi lub otyłości jest stawiane na podstawie wartości wskaźnika masy ciała BMI (ang. Body Mass Index), czyli ilorazu masy ciała danej osoby (wyrażonej w kilogramach) i kwadratu wzrostu (wyrażonego w metrach). O nadwadze świadczy BMI mieszczące się w zakresie 25,0–29,9. Otyłość rozpoznaje się u osób z BMI ≥ 30,0.

Zastanawiasz się, od czego tyje się najbardziej? Najczęściej przyczyną szybkiego przybierania na wadze jest nieodpowiednia dieta, bogata w tłuszcze nasycone i cukry proste, o zbyt wysokiej kaloryczności względem zapotrzebowania organizmu.

Co powoduje nagły wzrost wagi?

Duży przyrost wagi w krótkim czasie zawsze powinien stanowić powód do niepokoju. Nagłe tycie „bez powodu”, podobnie jak nieplanowana utrata masy ciała, powinna skłonić pacjenta do wizyty w gabinecie lekarskim. W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad na temat stosowanej diety, aktywności fizycznej, chorób przewlekłych i przyjmowanych przez pacjenta leków. Bywa, iż już na podstawie zgłaszanych przez chorego objawów specjalista wysuwa podejrzenie schorzenia, np. niedoczynności tarczycy. Nagły wzrost wagi może być konsekwencją chorób serca, insulinooporności, zaburzeń hormonalnych, a nawet choroby nowotworowej.

Jakie choroby mogą powodować tycie?

Tycie „bez powodu” może być objawem różnych chorób i nie można go lekceważyć. Schorzenia, w których przebiegu obserwuje się przyrost masy ciała, to m.in.:

1. Niedoczynność tarczycy – objawy kliniczne, m.in. zmęczenie, ospałość i przyrost masy ciała, są konsekwencją niedoboru hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Niedoczynność tarczycy ma najczęściej charakter pierwotny (wskutek uszkodzenia samego gruczołu tarczowego), np. z powodu przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto). Niekiedy przyczyną niedoboru hormonów tarczycy są choroby przysadki mózgowej (wtórna niedoczynność tarczycy) lub podwzgórza (trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy).
2. Depresja – wzrost wagi może być jednym z symptomów zaburzeń depresyjnych. Osoby zmagające się z depresją często rezygnują z aktywności fizycznej i nie przywiązują wagi do prawidłowej diety. Przyrost masy ciała może być także efektem ubocznym stosowanych leków. Warto zaznaczyć, iż częściej obserwuje się u chorych utratę masy ciała.
3. Zaburzenia snu – bezsenność może być przyczyną zaburzeń hormonalnych (zwiększenia poziomu kortyzolu w organizmie), których konsekwencją bywa wzrost masy ciała.
4. Zespół Cushinga – zespół objawów pojawiających się w przypadku nadmiaru glikokortykosteroidów w organizmie. Może być spowodowany zarówno nadmiarem hormonów w związku z ich nadmiernym wydzielaniem w organizmie (w guzach nadnerczy czy w gruczolakach przysadki wydzielających adrenokortykotropinę – ACTH), jak i przyjmowaniem glikokortykosteroidów w przebiegu innych chorób.
5. Zespół policystycznych jajników – choroba występująca u kobiet, w której przebiegu obserwuje się m.in. insulinooporność. Prowadzi ona do nadmiernego odkładania się tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha.
6. Zastoinowa niewydolność serca – wzrost masy ciała u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca wynika z przewodnienia. Jej objawem są m.in.: obrzęki kończyn dolnych, powiększenie wątroby i duszność.

Przyczyną wzrostu wagi mogą być leki, np.: insulina, doustne środki antykoncepcyjne, niektóre leki przeciwpsychotyczne i beta-blokery (leki stosowane u osób z chorobami serca).

Tycie „bez powodu” – jakie badania wykonać?

Mało jesz, a tyjesz i puchniesz? Przyrost masy ciała może być sygnałem ostrzegawczym od organizmu o toczącym się procesie chorobowym. Nie lekceważ go i wykonaj badania, które pozwolą Ci poznać przyczynę tycia „bez powodu”.

Oprócz podstawowych badań krwi, takich jak: morfologia, stężenie glukozy, kreatyniny, mocznika i lipidogram, konieczne jest wykonanie badań mających na celu ocenę funkcjonowania układu dokrewnego. Jakie hormony zbadać, gdy się tyje? W pierwszej kolejności należy wykonać pakiet tarczycowy, w którym określa się poziom tyreotropiny (TSH), fT4 (wolnej lewotyroksyny) i miano przeciwciał przeciwko peroksydazie (anty-TPO). Warto również wykonać badania na cukrzycę i insulinooporność oraz poziom ACTH.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Panuganti K., Nguyen M., Kshirsagar R., Obesity, “StatPearls”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459357/.
2. Lin X., Li H., Obesity: Epidemiology, Pathophysiology, and Therapeutics, “Frontiers in Endocrynology”, 2021, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8450866/.
3. Szczeklik A, Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.