Waginoza - przyczyny, objawy, leczenie

Bakteryjna waginoza to choroba wynikająca z zaburzeń równowagi flory bakteryjnej w pochwie. Przyczyn pojawienia się infekcji może być wiele. Bardzo istotna jest diagnostyka oraz wdrożenie skutecznego leczenia. Aby wspomóc terapię zaleconą przez lekarza, warto znać domowe sposoby na walkę z bakteryjną waginozą.

Ekosystem pochwy

W skład flory bakteryjnej pochwy wchodzą przede wszystkim liczne kolonie bakterii tlenowych oraz beztlenowych. W niewielkiej ilości mogą się tam znajdować również grzyby. Ten złożony ekosystem może zmieniać się pod wpływem różnych czynników, takich jak np. wiek kobiety, aktywność seksualna, ekspozycja śluzówki pochwy na substancje zewnętrzne itp.

Jednym z najważniejszych elementów, który powinien dominować w składzie flory bakteryjnej pochwy, są pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus, do których zaliczamy między innymi Lactobacillus casei, L. jenseni, L. crispatus, L.fornicis, L. fermentum, L. plantarum, L. brevis, L. gasseri oraz L. acidophilus. Mają one zdolność do wytwarzania kwasu mlekowego, który zapewnia prawidłowe pH pochwy, nieprzyjazne dla rozwoju patogenów, wywołujących różnego rodzaju infekcje. Poza tym bakterie te potrafią produkować czynniki (np. nadtlenek wodoru) o działaniu antybakteryjnym. Gdy w pochwie jest zbyt mało pożytecznych bakterii, może dojść do pojawienia się uciążliwych dolegliwości.

Co to jest bakteryjna waginoza?

Bakteryjna waginoza (ang. bacterial vagiosis, BV) to choroba, która jest efektem zaburzeń składu flory bakteryjnej w pochwie. Zwana jest również nieswoistym zapaleniem pochwy. W jej przebiegu dochodzi do znacznego spadku populacji laseczek Lactobacillus, któremu towarzyszy nadmierne namnażanie się patogennych bakterii beztlenowych, takich jak np. Gardnerella vaginalis, Atopobium vaginae, Prevotella, Mycoplasma czy Mobiluncus. Niekontrolowany rozrost chorobotwórczych drobnoustrojów prowadzi do podwyższenia  pH pochwy powyżej wartości 4,5.

Bakteryjna waginoza – przyczyny

Zaburzenie równowagi między bakteriami tworzącymi kwas mlekowy a pozostałymi elementami ekosystemu pochwy może mieć różne przyczyny.

Jedną z nich jest antybiotykoterapia – przyjmowanie antybiotyków często jest niezbędne w procesie leczenia chorego, jednak ich stosowanie wiąże się z wyniszczeniem nie tylko chorobotwórczych patogenów, ale również bakterii, które pełnią pożyteczne funkcje w organizmie. W przypadku dłuższego leczenia, może więc dojść do zaburzeń flory bakteryjnej pochwy.

Rozwój bakteryjnej waginozy często związany jest z dużą aktywnością seksualną. Liczni partnerzy oraz niestosowanie prezerwatyw to czynniki zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się choroby. Rozwój bakteryjnej waginozy może być również związany z niskim statusem socjoekonomicznym, obniżoną odpornością organizmu, paleniem tytoniu oraz przewlekłym stresem.

Do zaburzeń w ekosystemie pochwy często dochodzi na skutek niewłaściwej higieny okolic intymnych. Irygacje pochwy, stosowanie drażniących produktów do mycia, zbyt rzadkie lub często mycie się, rzadka wymiana tamponów czy podpasek podczas krwawienia miesięcznego, noszenie nieprzepuszczającej powietrza bielizny – to wszystko może przyczyniać się do rozwoju bakteryjnej waginozy.

Czynnikami sprzyjającymi pojawieniu się schorzenia jest również ciąża, stosowanie leków hormonalnych oraz wkładki wewnątrzmacicznej.

Bakteryjna waginoza często dotyka kobiet w okresie po menopauzie. W tym czasie, w wyniku spadku poziomu estrogenów, dochodzi do wielu zmian w organizmie. Jedną z nich może być wzrost pH pochwy, co bezpośrednio wiąże się z zaburzeniem fizjologicznej flory bakteryjnej w jej obszarze, a tym samym z większym ryzykiem pojawienia się bakteryjnej waginozy.

Waginoza bakteryjna – objawy

Bakteryjna waginoza często przebiega bezobjawowo. Warto jednak znać symptomy, które mogą świadczyć o rozwoju schorzenia. Objawy bakteryjnej waginozy to przede wszystkim:

• pieczenie, świąd, obrzęk śluzówki w okolicach intymnych,
• rybi zapach z pochwy, który może nasilać się po współżyciu lub krwawieniu miesięcznym,
• rzadkie upławy o białawo-szarawym zabarwieniu,
• ból w podbrzuszu,
• ból podczas stosunku płciowego,
• obecność typowych dla BV komórek w preparacie wymazu z pochwy (tzw. „komórki jeżowe” czyli komórki nabłonka opłaszczone przez bakterie),
• pH pochwy powyżej wartości 4,5.

Bakteryjna waginoza – diagnostyka

Niestety wiele kobiet, które doświadczają objawów infekcji intymnej, nie zgłasza się do lekarza, tylko próbuje leczyć chorobę na własną rękę. Takie postępowanie może zaburzać obraz kliniczny schorzenia, utrudniać postawienie właściwej diagnozy oraz wdrożenie skutecznego leczenia. Dlatego każda kobieta, która zauważyła u siebie symptomy mogące świadczyć o rozwoju infekcji intymnej, powinna zgłosić się do ginekologa.

Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentką na temat zaobserwowanych dolegliwości, lekarz przystępuje do badania ginekologicznego. Już najczęściej na tym etapie specjalista jest w stanie zdiagnozować u kobiety infekcję intymną. Może przeprowadzić szybkie badanie pH wydzieliny pochwy wykonywane za pomocą specjalnych pasków (testów) pH. Wartość pH powyżej 4,5 zwykle świadczy o rozwoju bakteryjnej waginozy.

Lekarz może zlecić również badanie mikrobiologiczne – jego wynik wskaże patogen, który wywołał chorobę. Trzeba bowiem wiedzieć, że infekcje okolic intymnych u kobiet mogą być wywołane nie tylko przez bakterie, ale również przez grzyby (kandydoza pochwy) czy pierwotniaki (rzęsistkowica). Dlatego tak istotne jest zdiagnozowanie przyczyny, która wywołuje nieprzyjemne dolegliwości – poznanie jej determinuje dalsze postępowanie, decydując o formie leczenia.

Waginoza bakteryjna – leki

Celem leczenia waginozy bakteryjnej jest nie tylko wyeliminowanie patogenu, ale również zwiększenie populacji bakterii, odpowiedzialnych za tworzenie bariery chroniącej przed atakiem chorobotwórczych drobnoustrojów.

W przypadku bakteryjnej waginozy, terapia polega na stosowaniu odpowiednich preparatów, zawierających substancje czynne o działaniu przeciwbakteryjnym, antybiotyków oraz probiotyków. Aby leczenie przyniosło oczekiwany efekt, należy stosować się do wskazówek lekarza, tym bardziej, że bakteryjna waginoza ma tendencję do nawrotu – wynika to między innymi z oporności szczepów bakterii beztlenowych na działanie niektórych antybiotyków.

Leki na bakteryjną waginozę są dostępne w postaci środków doustnych oraz aplikowanych miejscowo kremów, żeli oraz globulek dopochwowych. Nie należy samodzielnie zmieniać dawki stosowanych leków lub przerywać zaleconej przez specjalistę kuracji, nawet jeśli objawy choroby ustąpiły. Może to skutkować szybkim nawrotem infekcji i problemami z jej dalszym leczeniem.

Waginoza bakteryjna – domowe leczenie i zapobieganie

Podczas leczenia waginozy bakteryjnej bardzo ważne jest przestrzeganie kilku ważnych zasad, które skutecznie wspierają zaleconą przez lekarza terapię. Zasady te należy stosować również jako działania profilaktyczne, mające na celu obniżenie ryzyka pojawienia się infekcji:

• zachowaj prawidłową higienę okolic intymnych: unikaj irygacji pochwy, do mycia stosuj wyłącznie łagodne, rekomendowane przez lekarza środki, które nie podrażniają wrażliwych okolic zewnętrznych narządów płciowych,
• noś przewiewną, bawełnianą bieliznę,
• do osuszania okolic intymnych po kąpieli używaj osobnego ręcznika,
• korzystając z toalety zawsze podcieraj się w kierunku od przodu w stronę odbytu,
• podczas miesiączki regularnie wymieniaj tampony czy podpaski,
• stosuj dietę, która wspiera prawidłową florę bakteryjną – powinna ona obfitować w produkty nieprzetworzone, owoce, warzywa oraz probiotyki: kefiry, jogurty, kapustę kiszoną itp.,
• dbaj o odpowiednią odporność organizmu, unikaj stresu.

Bakteryjna waginoza – powikłania

Nieleczona bakteryjna waginoza może nieść ze sobą groźne dla zdrowia konsekwencje. Zmiany we florze bakteryjnej pochwy, zwiększają prawdopodobieństwo nadkażeń wirusem opryszczki pospolitej typu 2, wirusem HIV oraz wirusem HPV. Sprzyjają również wystąpieniu chorób przenoszonych drogą płciową (np.chlamydiozy, rzeżączki czy rzęsistkowicy). Bywa, że zaniedbana waginoza bakteryjna prowadzi także do zapalenia narządów miednicy mniejszej. W skrajnych przypadkach może być przyczyną problemów z płodnością.

Nieleczona przez dłuższy czas infekcja może wiązać się również z większym ryzykiem nieprawidłowości w obrazie cytologicznym materiału pobranego z szyjki macicy. Dlatego tak ważna jest rzetelna diagnostyka oraz wprowadzenie skutecznego leczenia.

Szczególnie niebezpieczne jest zlekceważenie problemu przez kobiety w ciąży. Należy pamiętać, że brak podjęcia odpowiedniego leczenia bakteryjnej waginozy może doprowadzić do przedwczesnego porodu. Innym skutkiem bywa zakażenie płynu owodniowego lub późne poronienie.