Woda w kolanie – objawy, konsekwencje, co robić?

Woda w kolanie to objaw towarzyszący nie tylko urazom w obrębie stawu; może zwiastować również choroby o charakterze zapalnym, autoimmunologicznym. Na skutek różnych czynników, błona maziowa zaczyna produkować nadmierną ilość płynu stawowego, co wywołuje obrzęk, ból i trudności w poruszaniu się. Objawy te powinny skłonić do wizyty u specjalisty – lekarza ortopedy. Co robić, aby złagodzić wysięk w stawie?

Kolano – podstawowe informacje

Kolano to potoczna nazwa stawu kolanowego, który poza ruchem wyprostu i zgięcia, daje możliwość ruchów rotacyjnych.  Łącząc udo z podudziem pełni szereg funkcji, jedną z nich jest przenoszenie dużych obciążeń. Zbudowane jest głównie z elementów kostnych, więzadeł, łąkotek oraz ścięgien. Większą część stawu kolanowego pokrywa twarda, ale elastyczna chrząstka, zapewniająca między innymi ruch z minimalnym tarciem.

Choroby kolan

Dolegliwości kolan nie należą do rzadkich schorzeń. Zwykle są konsekwencją urazów, przeciążeń, dlatego choroby tego typu często atakują osoby uprawiające sporty obciążające stawy (np. biegi, tenis ziemny, narciarstwo, koszykówka) oraz osoby, których praca fizyczna wymaga klęczenia czy przyjmowania pozycji kucznej. Zaburzenia anatomiczne w obrębie stawu, nieprawidłowa postawa ciała, podeszły wiek czy nadwaga również wpływają na podwyższenie ryzyka rozwoju schorzeń w obrębie kolan.

Każdą nieprawidłowość w obrębie stawów należy konsultować z lekarzem ortopedą. Do najczęściej diagnozowanych dolegliwości kolan należą między innymi:

• zwyrodnienia stawu kolanowego;
• stany zapalne/choroby wywołane przez chorobotwórcze drobnoustroje (np. bakteryjne, wirusowe zapalenie stawów);
• skręcenia, zwichnięcia, stłuczenia kolana;
• złamania: rzepki, kłykcia itp.;
• uszkodzenia więzadeł: pobocznego piszczelowego (ang. MCL), krzyżowego tylnego (ang. PCL) oraz krzyżowego przedniego (ang. ACL);
• uszkodzenia łąkotki;
• konflikt udowo-rzepkowy;
• kolano skoczka.

Najczęściej objawem schorzeń kolan są dolegliwości bólowe w obrębie stawu, czasami tak silne, że uniemożliwiają swobodne poruszanie się. Czasami chory obserwuje ograniczenie ruchomości stawu czy jego niestabilność. W przebiegu niektórych schorzeń pojawia się woda w kolanie.

Woda w kolanie – objaw choroby

Woda w kolanie to potoczna nazwa wysięku w stawie kolanowym. Jest to sytuacja, w której w kolanie pojawia się nadmierna ilość mazi stawowej (płynu stawowego, łac. synovia), która wytwarzana jest przez błonę maziową w torebce stawowej.

Płyn stawowy składa się głównie z wody; zawiera również mieszaninę składników osocza krwi i substancji produkowanych w stawie. Ma on za zadanie odżywianie chrząstek stawowych oraz ochronę struktur kolana przed uszkodzeniami. Jego nadmiar może być efektem stanów patologicznych w obrębie kolana. Symptom ten towarzyszy między innymi mechanicznym uszkodzeniom stawu (np. złamaniom, skręceniom, uszkodzeniom chrząstki), zmianom zwyrodnieniowym, chorobom autoimmunologicznym (np. reumatoidalnemu zapaleniu stawów), zapaleniu torebki stawowej, chorobom nowotworowym czy cystom.

Jak objawia się woda w kolanie?

Podstawowym symptomem, mogącym świadczyć o pojawieniu się wody w kolanie, jest obrzęk stawu oraz ból o różnym natężeniu, niekiedy utrudniający sprawne poruszanie się. Obserwowana jest tkliwość, uczucie ucisku, czasami kłucie w kolanie. Skóra wokół stawu czasami staje się zaczerwieniona i ciepła. Jeśli przyczyną wody w kolanie jest uraz, mogą pojawić się również rany i zasinienie.

Wysięk często objawia się również sztywnością kolana – chory ma problem z jego swobodnym wyprostowaniem oraz zginaniem.

Woda w kolanie – diagnostyka

Woda w kolanie nie jest chorobą, a objawem, którego przyczyny muszą być zdiagnozowane i wyeliminowane.

Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem na temat aktywności fizycznej, chorób oraz urazów w obrębie stawu. Następnie wykonuje badanie fizykalne, które zwykle może nasuwać podejrzenie obecności wysięku, ale nie jest wystarczające do ostatecznego rozpoznania i ustalenia przyczyny. Jednymi z podstawowych badań diagnostycznych, które dają możliwość ustalenia przyczyny wody w kolanie są: ultrasonografia (USG), zdjęcie rentgenowskie (RTG) rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (TK). Lekarz może również przekazać próbkę płynu pobranego z kolana do dalszego badania laboratoryjnego pod kątem między innymi obecności:

• krwi;
• bakterii, wirusów – drobnoustroje mogą wywoływać stany zapalne stawów;
• kryształków pirofosforanu wapnia, które świadczą o rozwoju dny moczanowej.

Analiza płynu stawowego pomaga również w diagnostyce niektórych chorób autoimmunologicznych, takich jak np. wspomniana wcześniej dna moczanowa, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy twardzina układowa).

Woda w kolanie – leczenie

Leczenie wysięku w kolanie zależy od przyczyny, która go wywołała. Istotne jest leczenie choroby podstawowej; dopiero po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki lekarz jest w stanie zaplanować skuteczną terapię.

Zwykle szybką ulgę przynosi mechaniczne usunięcie nadmiaru wody z jamy stawowej (tzw. aspiracja stawu, punkcja kolana). W tym przypadku lekarz po zastosowaniu znieczulenia miejscowego dokonuje nakłucia stawu specjalną igłą oraz odciągnięcia płynu. Po zabiegu chory najczęściej odczuwa natychmiastową poprawę, gdyż wyeliminowany zostaje ucisk, wywołujący ból w stawie.

Częstym sposobem leczenia wysięku jest farmakoterapia. Jeśli źródłem problemu jest infekcja o charakterze bakteryjnym, lekarz zaleca przyjmowanie antybiotyku. W przypadku stanu zapalnego, specjalista może zadecydować o iniekcji bezpośrednio do stawu kortykosteroidów i/lub o doustnym stosowaniu leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych, które mogą pomóc w redukcji wody w kolanie. Rehabilitacja często jest stosowana w leczeniu objawu  – poprawę mogą przynieść zabiegi fizykalne czy ćwiczenia izometryczne. Czasami konieczne jest przeprowadzenie operacji stawu kolanowego polegającej między innymi na rekonstrukcji uszkodzeń w obrębie stawu czy usunięciu zmienionych chorobowo tkanek.

Nieleczona woda w kolanie może pogarszać stan chorego, uniemożliwiając mu normalne funkcjonowanie (poruszanie się, a nawet swobodne zginanie i prostowanie kolana), dlatego niezbędna jest wizyta u lekarza. Zaniedbanie problemu może skutkować powikłaniami.

Woda w kolanie – domowe sposoby

Jeśli opuchnięte i bolesne kolano nie jest wynikiem urazu a jedynie przeciążenia, w pierwszej kolejności można zastosować domowe sposoby na złagodzenie obrzęku. Niezbędny jest odpoczynek – należy pozostać w domu i unikać obciążania kolana. Warto również wypróbować zimne okłady – w aptece do nabycia są gotowe kompresy; pomagają one nie tylko w redukcji opuchlizny, ale również uśmierzają ból. Można również wykonać okład z lodu – należy przy tym pamiętać, żeby nie przykładać go bezpośrednio do skóry (lód można owinąć w ręcznik lub ściereczkę, aby uniknąć odmrożenia). Doraźnie można również smarować skórę kolana maściami przeciwzapalnymi oraz przeciwbólowymi, które poleci farmaceuta.

Jeśli obrzęk i dolegliwości bólowe utrzymują się, trzeba udać się do lekarza. Z pomocy specjalisty warto również skorzystać, jeśli objaw pojawia się regularnie (tzw. nawracająca woda w kolanie) – wówczas konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki oraz zastosowanie właściwego leczenia.

Woda w kolanie – jak zapobiegać?

Aby zapobiegać wodzie w kolanie, należy przede wszystkim ograniczyć ryzyko kontuzji stawu. Każdy trening należy poprzedzać solidną rozgrzewką, warto unikać długotrwałych przeciążeń kolan, również tych, wywołanych nadwagą. Osoby uprawiające sporty szczególnie obciążające stawy kolanowe muszą zadbać o odpowiedni plan treningowy, uwzględniający również czas na odpoczynek i regenerację stawów.