„Zaziębienie” − co je wywołuje? Poznaj rinowirusy, adenowirusy, enterowirusy, koronawirusy i inne.
Zaziębienie to choroba o etiologii wirusowej, której objawy związane są z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła oraz zatok. Kilka razy w roku choruje na nie większość z nas. Pierwsze objawy choroby pojawiają się niezwykle szybko, nawet po 1 lub 2 dniach od kontaktu z wirusem. Zaziębienie ma zazwyczaj łagodny przebieg. Jeśli chcesz wiedzieć, jakie patogeny je wywołują, czytaj dalej!
Zaziębienie − co to jest?
Zaziębienie, nazywane również przeziębieniem, a zgodnie z nomenklaturą medyczną − chorobą przeziębieniową, to zespół objawów towarzyszących ostremu zapaleniu błony śluzowej nosa, gardła oraz zatok przynosowych o etiologii wirusowej.
To prawdopodobnie najczęściej występująca choroba wśród ludzi. Jest przyczyną wielu nieobecności w pracy oraz szkole, a także stanowi powód licznych wizyt w gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Najwięcej zakażeń pojawia się w okresie jesienno-wiosennym, w szczególności wśród dzieci. W tej grupie wiekowej zaziębienie występuje nawet 2-3 razy częściej niż wśród dorosłych.
Zgodnie z jedną z hipotez czynnikiem predysponującym do rozwoju choroby przeziębieniowej są zmiany zachodzące w błonie śluzowej nosa pod wpływem zimnego i suchego powietrza. Wysuszone śluzówki stają się bardziej podatne na atak chorobotwórczych patogenów. Wirusy przenoszone są między ludźmi, stąd rezerwuarem zakażenia są chore osoby. Wirusy wywołujące objawy ostrego zapalenia błony śluzowej nosa, gardła oraz zatok rozprzestrzeniają się w głównej mierze drogą kropelkową lub powietrzną (aerozol wydzielany z dróg oddechowych). Niektóre z nich również przez bezpośredni kontakt z osobą chorą oraz drogą pokarmową.
Jakie badania wykonać przy przeziębieniu?
Lekarz rozpoznaje przeziębienie na podstawie wywiadu oraz badania przedmiotowego pacjenta. W przypadku typowo przebiegającej choroby dodatkowe badania pomocnicze nie są potrzebne. Wskazaniem do ich wykonania jest wykluczenie innych czynników mogących wywoływać objawy podobne do zaziębienia. Należy do nich m.in. zapalenie gardła i migdałków podniebiennych o etiologii paciorkowcowej, podejrzenie bakteryjnego zapalenia zatok, grypa, a także zapalenie krtani, oskrzeli oraz płuc. W tym celu lekarz może zalecić wykonanie następujących badań laboratoryjnych:
Przy pomocy testów genetycznych lub szybkich testów antygenowych wykonywanych z wymazów z nosogardła, gardła etc., możliwe jest rozpoznanie etiologii przeziębienia i wskazanie patogenu. Testy takie pozwalają na różnicowanie: adenowirusów, wirusa RSV, wirusów grypy A, B, wirusa paragrypy, a także enterowirusów.
Przeziębienie − przyczyny. Jakie wirusy wywołują przeziębienie?
Znanych jest ponad 200 wirusów, mogących wywoływać przeziębienie. Niemal 50% przypadków ostrego zapalenia błony śluzowej nosa, gardła oraz zatok jest spowodowanych przez gatunki: A, B oraz C rinowirusów (rhinowirusów, HRV, ang. Human rhinovirus). Nieco rzadziej zakażenie wywołane jest przez koronowirusy, rodzaju alfa wirusa paragrypy, wirus RSV, a także adenowirusy i enterowirusy.
Choć przeziębienie wywołane przez wszystkie wymienione patogeny ma podobny przebieg, niektóre objawy towarzyszące zgłaszane przez chorego mogą sugerować dokładniejszą etiologię. W przypadku zakażenia adenowirusem początkowo mogą pojawić się symptomy zapalenia spojówek. U dzieci objawom przeziębienia wywołanego przez enterowirusy często towarzyszy wysypka, pojawiająca się na dłoniach oraz podeszwach stóp. Taki obraz chorobowy jest typowy dla choroby jamy ustnej, dłoni oraz stóp, do niedawna nazywanej bostonką. Wysypka może się rozprzestrzenić na pozostałe części ciała.
Zakażenie wywołane przez RSV jest szczególnie niebezpieczne dla wcześniaków oraz niemowląt, u których poza zwyczajnym przeziębieniem wywołuje ciężkie zapalenie oskrzeli, oskrzelików oraz płuc.
Przeziębienie − objawy
Pierwsze objawy przeziębienia pojawiają się zazwyczaj po upływie 1 lub 2 dni od zakażenia. Osoba chora jest najbardziej zakaźna przez pierwsze 3 dni choroby. Początek choroby, podobnie jak cały jej przebieg, są zazwyczaj łagodne. Do typowych objawów przeziębienie należą:
- symptomy ogólne: złe samopoczucie, ból mięśni i głowy, a także miernie podwyższona temperatura ciała (zazwyczaj stan podgorączkowy);
- nieżyt nosa objawiający się wyciekiem wydzieliny – początkowo jest ona wodnista, później może być gęsta, upośledza jest także drożność nosa i może ściekać po tylnej ścianie gardła;
- ból i zaczerwienienie gardła, kaszel.
Same objawy nie pozwalają na rozpoznanie wirusa wywołującego przeziębienie. Symptomy choroby osiągają maksymalne nasilenie po upływie 2 do 3 dni od zachorowania, a następnie stopniowo ustępują w ciągu 7 do 10 dni. Męczący kaszel może utrzymywać się do 2, a nawet 3 tygodni.
Przeziębienie − leczenie
Brak jest leczenia przyczynowego przeziębienia. Zalecenia lekarza mają na celu zniwelowanie przykrych dla chorego objawów, związanych z infekcją wirusową górnych dróg oddechowych. Odpoczynek, picie dużej ilości płynów podczas gorączki, a w razie konieczności przyjmowanie leków o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwgorączkowym oraz preparatów przeciwkaszlowych to postępowanie polecane niezależnie od etiologii przeziębienia. Ze względu na przyczynę wirusową, antybiotyki są nieskuteczne. Przydatnym markerem laboratoryjnym pozwalającym na różnicowanie przeziębień o etiologii wirusowej od infekcji bakteryjnej jest stężenie we krwi CRP, białka C-reaktywnego. W przypadku zakażeń bakteryjnych (na przykład anginy paciorkowcowej) wzrost CRP jest bardzo silny – kilkudziesięciokrotny, w przypadku infekcji wirusowych, kilkukrotny. Pomiar CRP i wszystkie zalecone przez lekarza laboratoryjne badania diagnostyczne wykonasz w DIAGNOSTYCE.
Bibliografia:
- Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
