Zespół Hurler – rzadka choroba genetyczna, którą warto znać

Zespół Hurler to rzadkie schorzenie o podłożu genetycznym, wywołane niedoborem jednego z enzymów, który jest odpowiedzialny za rozkład glikozoaminoglikanów. Należy do lizosomalnych chorób spichrzeniowych i dziedziczony jest w sposób autosomalny recesywny, dotykając z taką samą częstością chłopców i dziewczynki. Klinicznie zespół Hurler przyjmuje trzy typy. Wszystkie są postaciami mukopolisacharydozy typu 1. O tym, czym dokładnie jest zespół Hurler, jakie są jego przyczyny i objawy, przeczytasz w poniższym artykule. Dowiesz się również, jak wyglądają poszczególne postaci choroby Hurler, jak można je zdiagnozować oraz w jaki sposób są one dziedziczone.

Czym jest zespół Hurler?

Zespół Hurler należy do rzadkich chorób genetycznych. Występuje u 1 na 200000 żywo urodzonych dzieci. Osoby cierpiące z powodu tego zespołu charakteryzują się grubymi i wyraźnymi rysami twarzy oraz opóźnieniem rozwoju. Zespół Hurler spowodowany jest mutacją w genie IDUA, która dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny.

Uznawany jest przez specjalistów za jedną z najcięższych postaci mukopolisacharydozy. Polega ona bowiem na całkowitym zahamowaniu wytwarzania enzymu – alfa-L-iduronidazy, koniecznej do przemiany glikozoaminoglikanów (GAG).

Czym one są i jaka jest ich rola w organizmie? GAG to rodzaj wielocukrów budujących ściany naczyń krwionośnych. Ich obecność jest konieczna dla prawidłowego działania układu oddechowego, mięśniowo-szkieletowego, pokarmowego i krwionośnego. Jak każda substancja w organizmie, glikozoaminoglikany podlegają przemianom przy udziale enzymów. Należy do nich właśnie wspomniana alfa-L-iduronidaza. Kiedy ona nie powstaje, dochodzi do nagromadzenia szkodliwych związków i upośledzenia funkcjonowania wielu narządów. 

Jakie są typy mukopolisacharydozy typu 1.?

Wyróżniamy trzy typy mukopolisacharydozy typu 1. różniące się między sobą ciężkością objawów:

• zespół Hurler,
• zespół Hurler–Scheiego,
• zespół Scheiego.

Wszyscy chorzy cierpią z powodu niedoboru tego samego enzymu, przy czym zespół Hurler charakteryzuje się występowaniem najcięższych objawów chorobowych. Dwa pozostałe typy mają łagodniejszy przebieg i mniej nasilone objawy kliniczne. W tych przypadkach zachowana zostaje bowiem minimalna aktywność enzymu działająca ochronnie na układ nerwowy chorego.

Jakie są przyczyny zespołu Hurler?

Bezpośrednią przyczyną zespołu Hurler jest uszkodzenie obu kopii genu IDUA znajdującego się na ramieniu krótkim chromosomu pary 4. Mutacja ta skutkuje niedoborem enzymu – alfa-L-iduronidazy, kluczowej do przemiany glukozoaminoglikanów. Na skutek tej nieprawidłowości związki te i ich pochodne gromadzą się w komórkach, doprowadzając do uszkodzenia bardzo wielu narządów.

W jaki sposób objawia się zespół Hurler?

Do najbardziej charakterystycznych objawów zespołu Hurler należą:

• niski wzrost,
• opóźnienie rozwoju dziecka,
• powiększenie śledziony i wątroby,
• wodogłowie,
• nieprawidłowości w budowie układu kostnego,
• grube rysy twarzy,
• duża głowa,
• wydatne kości czołowe,
• poszerzona nasada nosa,
• grube wargi,
• duży język,
• wady serca,
• nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu oddechowego,
• zaburzenia wzroku i słuchu,
• przykurcze mięśniowe,
• przepuklina pachwinowa i pępkowa.

Dzieci cierpiące z powodu zespołu Hurler charakteryzują się również ciężkim, postępującym opóźnieniem intelektualnym, skłonnością do krwawień oraz zwiększoną podatnością na infekcje.

Zespół Hurler – jak można go zdiagnozować?

Podejrzenie zespołu Hurlera jest wysuwane najczęściej na podstawie charakterystycznego wyglądu dziecka wkrótce po jego narodzinach. Niektóre przypadki można zdiagnozować, wykonując prenatalne badania w kierunku mukopolisachyrdozy typu I. Bardzo często wykonuje się takie oznaczenia, jeśli w najbliższej rodzinie stwierdzono już przypadki zespołu Hurler. Wskazaniem do wykonania takiego badania są także nieprawidłowości w budowie płodu widoczne w badaniu USG.

Ostatecznym rozpoznaniem zespołu Hurler są jednak badania genetyczne, w których stwierdza się mutację w genie IDUA. Materiałem do takich testów jest próbka krwi żylnej, z której metodami biologii molekularnej izoluje się materiał genetyczny.

Do innych badań w kierunku zespołu Hurler należą te w kierunku zwiększonego wydalania siarczanu heparanu i dermatanu w moczu. Kolejnym etapem diagnostyki zespołu Hurler są badania w kierunku niedoboru enzymu w leukocytach i fibroblastach (komórki skóry).

Czy zespół Hurler jest dziedziczny?

Zespół Hurler jest chorobą genetyczną, która dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. Co to oznacza? Każda komórka ciała zawiera 23 pary chromosomów pochodzących od obojga rodziców. Są wśród nich 22 pary autosomów oraz dwa chromosomy determinujące płeć. Dziedziczenie autosomalne recesywne oznacza, że aby ujawniły się objawy chorobowe, konieczne jest odziedziczenie wadliwego genu od każdego z rodziców. Zazwyczaj są oni bezobjawowymi nosicielami zmutowanego genu, lecz z tego powodu nie obserwują u siebie żadnych objawów chorobowych. Prawdopodobieństwo przekazania choroby dziecku w takich przypadkach wynosi 25%. W 50% jednak dziecko, podobnie jak jego rodzice, może być nosicielem wadliwej wersji genu, nie mając objawów choroby. Ryzyko jest takie samo w każdej ciąży.

Osoby, u których w rodzinie stwierdzono przypadki tego zespołu, powinny skorzystać z konsultacji genetycznej i poddać się badaniom w kierunku mutacji genu IDUA.

Czy zespół Hurler można wyleczyć?

Zespół Hurler to choroba wynikająca z uszkodzenia w materiale genetycznym. Nie można więc go całkowicie wyleczyć. Bardzo wiele zależy od typu mukopolisacharydozy, którą pacjent odziedziczył. Wczesne zdiagnozowanie schorzenia umożliwia zastosowanie terapii, która łagodzi objawy i opóźnia postęp choroby. Dziecko z zespołem Hurler powinno znajdować się pod stałą kontrolą lekarzy wielu specjalności. Wymagane są częste wizyty u ortopedy, chirurga, neurologa i hematologa.

Choć niektóre dzieci cierpiące z powodu zespołu Hurler umierają wkrótce po urodzeniu, wiele z nich żyje stabilnie przez długie lata, prowadząc aktywne życie. 

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian