Zespół TAR – na czym polega? Objawy i diagnostyka

Zespół TAR jest rzadkim zespołem wad wrodzonych dziedziczonym w sposób autosomalny recesywny. Rodzice, mimo że są nosicielami uszkodzonego genu, zazwyczaj sami nie wykazują objawów klinicznych choroby. Zespół TAR charakteryzuje się między innymi aplazją kości promieniowej i małopłytkowością, która zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień do mózgu. Często towarzyszą mu inne objawy, takie jak wady układu kostno-stawowego i moczowo-płciowego. O tym, czym dokładnie jest zespół TAR, jakie są przyczyny jego wystąpienia i objawy, przeczytasz w poniższym artykule. Dowiesz się również, jak można zdiagnozować zespół TAR.

Czym jest zespół TAR?

Zespół TAR, zwany zespołem małopłytkowości i aplazji kości promieniowej lub wrodzoną małopłytkowością hipoplastyczną, jest rzadkim, uwarunkowanym genetycznie schorzeniem. Charakteryzuje się on przede wszystkim niedoborem trombocytów, czyli płytek krwi, oraz brakiem kości promieniowej. Często zauważalne są również inne wady wrodzone serca, układu kostno-stawowego i moczowo-płciowego. Syndrom TAR występuje u 1 na 240 000 urodzonych dzieci. Po raz pierwszy został opisany w 1959 roku [1]. Dzięki późniejszym badaniom poznano dokładniej przyczyny i objawy tego schorzenia. Badanie genetyczne pomocne w diagnozowaniu zespołu TAR polega na analizie DNA wyizolowanego z krwi pacjenta metodami biologii molekularnej.

Jakie są przyczyny zespołu TAR?

Zespół TAR jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie, które jest dziedziczone autosomalnie recesywnie. Aby więc doszło do ujawnienia się cech zespołu TAR u dziecka, musi ono odziedziczyć nieprawidłowe geny każdego z rodziców. W innym przypadku dziecko może być jedynie nosicielem uszkodzonego genu. Takie osoby mogą przekazywać nieprawidłowy gen swoim dzieciom, lecz u nich nie są obserwowane objawy kliniczne choroby.

Przyczyną zespołu TAR są uszkodzenia w genie RBM8A. W warunkach prawidłowych koduje on białko, które bierze udział w dojrzewaniu informacyjnego RNA. U chorych cierpiących z powodu zespołu TAR stwierdza się mutację w jednym allelu tego genu oraz utratę fragmentu materiału genetycznego zlokalizowanego na chromosomie 1 wraz z drugim genem RBM8A. U niektórych pacjentów stwierdza się również mutację w obu kopiach tego genu bez utraty materiału genetycznego chromosomu 1.

W zespole TAR nie stwierdza się mutacji w genach odpowiedzialnych za syntezę płytek krwi. Naukowcy jednak udowodnili, że uszkodzenie w genach RBM8A powoduje obniżenie poziomu białka Y14, co wpływa na zaburzenie produkcji trombocytów.

W jaki sposób objawia się zespół TAR?

Główne objawy zespołu TAR to aplazja (niewykształcenie się) kości promieniowej oraz małopłytkowość. U chorych cierpiących z powodu tego zespołu stwierdza się również skrócenie lub całkowity brak kości łokciowej przy zachowanym kciuku. W efekcie tych zmian ręce wydają się bardzo krótkie, a dłonie sprawiają wrażenie, jakby wyrastały z ramion.

Do innych objawów zespołu TAR zaliczamy:

• wady kończyn dolnych,
• wybroczyny skórne spowodowane zaburzeniami krzepliwości krwi,
• nieprawidłowości nerek,
• wady przegrody międzyprzedsionkowej,
• wady budowy stawów kolanowych,
• małą szczękę,
• zbyt dużą odległość między oczami,
• wysokie i szerokie czoło,
• nisko osadzone, zrolowane małżowiny uszne.

Bardzo wielu pacjentów z zespołem TAR ma objawy nietolerancji laktozy. U chorych mogą pojawić się krwawienia po nawet najmniejszych urazach. Najbardziej niebezpieczne są krwawienia wewnątrz organizmu, które mogą wystąpić u małych dzieci. Mogą one doprowadzić do niepełnosprawności intelektualnej, a nawet śmierci dziecka.

W jaki sposób dziedziczony jest zespół TAR?

Zespół TAR dziedziczony jest w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że aby ujawniły się cechy tego zespołu, konieczne jest odziedziczenie uszkodzonej kopii genu RBM8A od obojga rodziców. Choroba występuje z taką samą częstotliwością u dziewczynek i chłopców, ponieważ gen odpowiedzialny za rozwój zespołu TAR znajduje się na autosomie (chromosomie innym niż X i Y, które warunkują płeć dziecka).

Jeśli rodzice są nosicielami mutacji RBM8A, to prawdopodobieństwo ujawnienia się zespołu TAR u dziecka wynosi 25%.

Jak można wykryć zespół TAR?

Badania, które należy wykonać, aby zdiagnozować zespół TAR, opierają się na analizie materiału genetycznego. Materiałem do badań molekularnych jest próbka krwi pobrana z żyły łokciowej od pacjenta, z której metodami laboratoryjnymi izoluje się DNA. Wykorzystuje się metodę MLPA (Multiplex Ligation-dependent Probe Amplification), która pozwala na jednoczesną analizę około 40 sekwencji nukleotydowych zlokalizowanych w obrębie chromosomu 1. Badanie pozwala na ocenę mikrodelecji i mutacji genu RBM8A odpowiedzialnego za patomechanizm choroby. Takie badanie można wykonać wkrótce po urodzeniu dziecka.

Zdiagnozowany zespół TAR – i co dalej?

Po zdiagnozowaniu zespołu TAR u dziecka należy pozostawać pod stałą opieką lekarza i regularnie kontrolować poziom płytek krwi. Dzieci z zespołem TAR powinny unikać nawet najmniejszych urazów, aby zminimalizować ryzyko krwawień. Osoby ze zdiagnozowanym zespołem TAR nie powinny przyjmować niektórych leków, ponieważ mogą one u nich nasilać zaburzenia krzepnięcia krwi. W przypadku braku kości promieniowej można wykonać operację chirurgiczną, a następnie rehabilitację. Taki zabieg poprawia komfort życia pacjentów i zwiększa ich szansę na samodzielne funkcjonowanie.

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. Cornelis A Albers, Ruth Newbury-Ecob, Willem H Ouwehand, et al, New insights into the genetic basis of TAR (thrombocytopenia-absent radii) syndrome, Current Opinion in Genetics & Development, 2013 Jun;23(3):316–23.
2. Irene Bottillo, Marco Castori, Carmelilia De Bernardo, et al,Prenatal diagnosis and post-mortem examination in a fetus with thrombocytopenia-absent radius (TAR) syndrome due to compound heterozygosity for a 1q21.1 microdeletion and a RBM8A hypomorphic allele: a case report, BMC Research Notes, 2013 Sep 22;6:376.
3. Xiaohui Wen, Huanxia Xing et al, Analysis of 17 Prenatal Cases with the Chromosomal 1q21.1 Copy Number Variation, Disease Markers, 2022 Apr 27;2022:5487452.