Żylaki odbytu (hemoroidy) – przyczyny, objawy i leczenie

Żylaki odbytu określa się również jako hemoroidy. Są powszechnym problemem zdrowotnym dotykającym miliony ludzi na całym świecie. Te poszerzone, opuchnięte żyły w okolicy odbytu i dolnego odcinka odbytnicy mogą powodować nieprzyjemne objawy i znacząco wpływać na komfort życia. Diagnoza: żylaki odbytu – co to dokładnie oznacza dla pacjenta?

Żylaki odbytu – jak je dzielimy?

Hemoroidy dzielą się na dwie główne kategorie: wewnętrzne i zewnętrzne:

• Hemoroidy wewnętrzne – znajdują się one wewnątrz odbytu, zazwyczaj bezpośrednio pod śluzówką odbytu. Często nie są widoczne na zewnątrz i mogą powodować krwawienie podczas wypróżnień. Czasami mogą wypadać i tworzyć tzw. prolaps – wytrzeszczenie lub wypadnięcie z odbytu.
• Hemoroidy zewnętrzne – są zlokalizowane bliżej otwarcia odbytu. Są bardziej widoczne, ponieważ znajdują się pod skórą wokół odbytu. Mogą być bolesne i powodować swędzenie, a nawet tworzyć zewnętrzne skrzepy krwi.

Chorobę hemoroidalną dzieli się na cztery stopnie zaawansowania, które opisują różne fazy tego schorzenia. Stosuje się czterostopniową skalę Parksa.

Stopień I: w tym stadium hemoroidy są wewnętrzne i nie wypadają na zewnątrz odbytu. Mogą powodować dyskomfort, ból lub krwawienie, ale nie są widoczne ani wyczuwalne podczas badania fizycznego.

Stopień II: guzki hemoroidalne wypadają na zewnątrz podczas wypróżnień, ale cofają się do wnętrza kanału odbytu samodzielnie po wypróżnieniu. Osoba z tym stopniem hemoroidów może odczuwać dyskomfort lub ból, gdy guzki wypadają.

Stopień III: hemoroidy w tym stadium wypadają podczas wypróżnień i nie cofają się automatycznie. Wymagają one ręcznego umieszczenia z powrotem do kanału odbytu. Guzki te mogą powodować znaczny dyskomfort, ból oraz krwawienie.

Stopień IV: hemoroidy w tym najbardziej zaawansowanym stadium są trwale zewnętrzne i nie cofają się do wnętrza kanału odbytu. Guzki są duże, utrzymują się na zewnątrz i mogą ulec zakrzepicy (powstaniu skrzepu krwi). Ten stopień charakteryzuje się silnym bólem, krwawieniem oraz znacznym dyskomfortem.

Zaawansowanie choroby hemoroidalnej ma istotne znaczenie dla wyboru odpowiedniego leczenia. W przypadku łagodnych przypadków (stopień I lub II) zmiany w diecie, stylu życia oraz leczenie miejscowe mogą przynieść ulgę. W przypadku zaawansowanych hemoroidów (stopień III lub IV), może być konieczne zastosowanie bardziej zaawansowanych metod leczenia. Mogą to być: skleroterapia, laserowa koagulacja, bandażowanie hemoroidów czy interwencje chirurgiczne.

Czy żylaki odbytu są niebezpieczne? 

Żylaki odbytu zazwyczaj nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia, jednak mogą być bardzo uciążliwe i wpływać na jakość życia. Objawy hemoroidów, takie jak ból, świąd, pieczenie, krwawienie oraz dyskomfort podczas wypróżnień, mogą znacząco zakłócać codzienne funkcjonowanie i prowadzić do znacznego dyskomfortu.

W niektórych przypadkach hemoroidy mogą powodować poważniejsze problemy. Przykłady to: anemia z powodu chronicznego krwawienia, tworzenie się zakrzepów krwi w hemoroidach (zakrzepica guzków krwawniczych). Istnieje także ryzyko wystąpienia przetoki odbytu (połączenie między odbytnicą a skórą wokół odbytu). Te powikłania mogą wymagać interwencji medycznej.

Należy także zauważyć, że czasami objawy hemoroidów mogą być mylone z objawami innych poważnych schorzeń, takich jak rak jelita grubego czy infekcje. Z tego powodu ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów w okolicy odbytu.

Chociaż same hemoroidy rzadko prowadzą do poważnych komplikacji życiowych, ich objawy mogą znacząco wpłynąć na komfort i codzienne funkcjonowanie. Dlatego też, jeśli doświadczasz objawów hemoroidów, warto skonsultować się z lekarzem, aby uzyskać odpowiednią diagnozę i wskazówki dotyczące leczenia. Mogą one pomóc w łagodzeniu dolegliwości i poprawie jakości życia.

Żylaki odbytu – objawy

Objawy żylaków odbytu mogą być różnorodne i zróżnicowane w zależności od typu hemoroidów oraz stopnia zaawansowania schorzenia. Oto najczęstsze objawy, które mogą towarzyszyć żylakom odbytu:

• Ból i dyskomfort – osoby z żylakami odbytu często doświadczają bólu, który może być uczuciem pieczenia lub pulsowaniem w okolicy odbytu. Ból może być nasilony podczas siedzenia, wypróżniania lub podczas ruchu.
• Krwawienie – jednym z charakterystycznych objawów żylaków odbytu jest obecność krwi podczas wypróżnień. Krew może pojawić się na papierze toaletowym lub być widoczna na powierzchni kału. Objaw ten jest sposodowany uszkodzeniem naczyń krwionośnych wewnątrz hemoroidów.
• Świąd i pieczenie – żylaki odbytu mogą powodować intensywne świąd lub uczucie pieczenia wokół odbytu.
• Obecność guzków – w zależności od typu hemoroidów (wewnętrznych lub zewnętrznych) mogą występować wypukłe guzki lub narośla w okolicy odbytu. Guzki wewnętrzne mogą być trudne do wyczuwania, podczas gdy guzki zewnętrzne są często bardziej widoczne i odczuwalne na zewnątrz odbytu.
• Prolaps – żylaki odbytu wewnętrzne mogą się wychylać lub wypadać z odbytu podczas wypróżniania. Powrót do pierwotnego położenia może wymagać ręcznego umieszczenia ich z powrotem do kanału odbytu.
• Niewyraźne odczucia defekacji – żylaki odbytu mogą powodować uczucie niepełnego wypróżnienia po oddaniu stolca.

Żylaki odbytu – przyczyny

Oto główne czynniki sprzyjające powstawaniu hemoroidów:

• Siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej – osoby, które prowadzą siedzący tryb życia lub spędzają dużo czasu w pozycji siedzącej (np. osoby jeżdżące konno, pracujące przy komputerze, kolarze, kierowcy), mogą doświadczać zaburzeń ciśnienia w układzie żylnym w okolicy odbytu, co zwiększa ryzyko wystąpienia hemoroidów.
• Zła dieta – niewystarczająca ilość błonnika w diecie (brak warzyw, owoców, grubych kasz, pieczywa razowego) oraz niedostateczna ilość spożywanych płynów może prowadzić do zaparć, zmuszając jelita do intensywniejszej pracy i powodując rozciągnięcie błony śluzowej okolic odbytu.
• Zmiany hormonalne w czasie ciąży – ciąża i związane z nią zmiany hormonalne mogą sprzyjać rozwojowi hemoroidów. Rosnący płód może uciskać układ żylny, utrudniając odpływ krwi, co może prowadzić do powiększenia się guzków.
• Czynniki zdrowotne – choroby przewlekłe (takie jak otyłość, przewlekłe biegunki wywołane środkami przeczyszczającymi, niewydolność krążenia, operacje w okolicy odbytu i krocza) mogą zwiększać ryzyko wystąpienia hemoroidów.
• Genetyka – skłonność do hemoroidów może być dziedziczna, co oznacza, że niektóre osoby są bardziej podatne na rozwój tego schorzenia z powodu predyspozycji genetycznych.
• Niewłaściwe nawyki toaletowe – przeciążenie układu żylnego w miednicy mniejszej i okolicy odbytu może być spowodowane zbyt długim przebywaniem w toalecie oraz nadmiernym napięciem mięśni brzucha. To może przyczynić się do powiększenia hemoroidów.
• Przyjmowanie środków przeczyszczających – nieprawidłowe stosowanie środków przeczyszczających, które mogą podrażniać śluzówkę odbytu, może również sprzyjać powstawaniu hemoroidów.
• Starzenie się – z wiekiem mięśnie i tkanki okołoodbytnicze mogą osłabiać się, co może zwiększać podatność na hemoroidy.

Zapobieganie żylakom odbytu może obejmować zmiany w diecie, zwiększenie spożycia błonnika, regularną aktywność fizyczną oraz odpowiednie nawyki toaletowe. W przypadku problemów z zaparciami warto konsultować się z lekarzem w celu uzyskania zaleceń dotyczących diety i ewentualnego stosowania leków przeczyszczających.

Żylaki odbytu – leczenie 

Leczenie żylaków odbytu może obejmować różnorodne strategie w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Zmiany w diecie i stylu życia

Włączenie do diety większej ilości błonnika poprzez spożywanie warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych może zmniejszyć ryzyko zaparć i łagodzić objawy hemoroidów. Wzmożone nawodnienie organizmu poprzez picie odpowiedniej ilości wody również jest ważne. Unikanie długotrwałego siedzenia, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie nadmiernego napinania podczas wypróżniania to istotne elementy zmiany stylu życia w leczeniu hemoroidów.

1. Spożywanie odpowiedniej ilości płynów: picie odpowiedniej ilości płynów, preferując wodę, pomaga w utrzymaniu miękkiego stolca, co zmniejsza ryzyko podrażnienia hemoroidów podczas wypróżnień. Zalecana ilość to 2-2,5 litra płynów dziennie.
2. Błonnik w diecie: warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste są bogate w błonnik, który pomaga w regulacji procesu trawienia, zapobieganiu zaparciom i łagodzeniu objawów hemoroidów. Jednak należy unikać nadmiernego spożywania nasion, które mogą mechanicznie drażnić okolicę odbytu i nasilać objawy.
3. Unikanie pewnych pokarmów: czekolada, mocna herbata, kawa, alkohol wysokoprocentowy, czerwone wino, orzechy, produkty powodujące wzdęcia, tłuszcze zwierzęce oraz ostre przyprawy mogą nasilać dolegliwości hemoroidalne u niektórych osób. Ograniczenie spożycia tych produktów może pomóc w złagodzeniu objawów.

W przypadku żylaków odbytu ważne jest również zapewnienie regularności posiłków oraz unikanie długotrwałego siedzenia. Dodatkowo unikanie nadmiernego napięcia podczas wypróżnień, skrócenie czasu przebywania w toalecie do niezbędnego minimum oraz zachowanie higieny osobistej po każdym wypróżnieniu mogą również przyczynić się do łagodzenia objawów hemoroidalnych.

Należy pamiętać, że każdy organizm reaguje inaczej na zmiany w diecie. Dlatego też ważne jest obserwowanie, które pokarmy mogą nasilać objawy hemoroidów i dostosowanie diety indywidualnie. W przypadku wątpliwości lub trudności w zarządzaniu objawami zaleca się skonsultowanie z lekarzem, lub dietetykiem w celu uzyskania odpowiednich wskazówek dotyczących diety.

Leki bez recepty

Istnieje wiele leków dostępnych bez recepty, które zawierają naturalne składniki. Są to wyciągi roślinne, których można używać do łagodzenia objawów hemoroidów. Niektóre z tych substancji, takie jak wyciąg z kasztanowca, balsam peruwiański, czy ekstrakty roślinne z pączków topoli, wykazują działanie łagodzące i przeciwzapalne, co może pomóc w zmniejszeniu objawów hemoroidalnych.

Oprócz leków istnieją również inne metody łagodzenia dolegliwości hemoroidów, takie jak:

1. Nasiadówki: ciepłe kąpiele siedzące z dodatkiem naturalnych składników, takich jak kora dębu czy kwiat nagietka, mogą przynieść ulgę i zmniejszyć dolegliwości związane z hemoroidami.
2. Środki pęczniejące i rozluźniające stolec: jeśli do hemoroidów towarzyszą zaparcia, stosowanie środków pęczniejących i rozluźniających stolec może pomóc w złagodzeniu objawów poprzez ułatwienie regularnych wypróżnień.

Wczesne stadium hemoroidów często reaguje dobrze na leczenie zachowawcze, w tym na naturalne metody i suplementy. Jednakże w przypadku braku poprawy lub w zaawansowanych przypadkach hemoroidów, konieczne może być skorzystanie z zaawansowanych metod leczenia, takich jak terapie inwazyjne wspomniane wcześniej.

Jeśli objawy hemoroidów są uciążliwe, trwające lub powodują dyskomfort, zawsze najlepiej skonsultować się z lekarzem, nawet jeśli stosowane są naturalne leki lub metody. Lekarz będzie w stanie ocenić stopień zaawansowania schorzenia oraz zalecić odpowiednie leczenie, dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne

Leki przeciwbólowe mogą być stosowane jako część leczenia objawowego w przypadku żylaków odbytu (hemoroidów), szczególnie w celu złagodzenia bólu, który może towarzyszyć temu schorzeniu. Jednak warto pamiętać, że leki przeciwbólowe łagodzą jedynie objawy, nie usuwając przyczyny problemu.

Klasyczne leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen czy ketoprofen, mogą pomóc w zmniejszeniu bólu związanego z żylakami odbytu. Mogą one także działać przeciwzapalnie, co może być pomocne w redukcji stanu zapalnego wokół hemoroidów.

Jednakże, w przypadku żylaków odbytu zaleca się stosowanie leków przeciwbólowych z umiarem oraz zgodnie z zaleceniami lekarza. Długotrwałe stosowanie niektórych NLPZ może prowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego i innych działań niepożądanych.

Procedury medyczne

W przypadkach zaawansowanych żylaków odbytu lub gdy inne metody nie przynoszą ulgi, lekarz może zalecić bardziej zaawansowane procedury medyczne, takie jak:

• Skleroterapia – polega na wstrzykiwaniu specjalnego roztworu lub substancji sklerotyzującej do hemoroidów. Substancja ta powoduje ich zwężenie i zmniejszenie żylaków odbytu.
• Koagulacja laserowa – wykorzystuje światło lasera do koagulacji i usunięcia hemoroidów. Procedura ta powoduje zmniejszenie objawów i rozmiaru hemoroidów poprzez ich uszczelnienie.
• Bandażowanie hemoroidów – procedura ta polega na zastosowaniu gumowych pierścieni na podstawie hemoroidów, co prowadzi do obumarcia tkanki i jej odpadnięcia.
• Hemoroidektomia – to chirurgiczne usunięcie hemoroidów, zazwyczaj stosowane w zaawansowanych przypadkach.
• Metoda HET (Hemorrhoid Energy Therapy) – polega na wykorzystaniu energii do uszczelnienia naczyń krwionośnych w hemoroidach, co prowadzi do zmniejszenia objawów.
• THD (Transanalna dearterializacja hemoroidów) – innowacyjna technika wykorzystująca fale radiowe do uszczelnienia tętnic doprowadzających krew do hemoroidów, co prowadzi do ich zmniejszenia.
• Metody zamknięcia śluzówki odbytu – niektóre nowoczesne techniki wykorzystują urządzenia do zamknięcia śluzówki odbytu, zmniejszając objawy żylaków odbytu.
• Terapie inwazyjne

Inne zaawansowane techniki, takie jak ligacja hemoroidalna przy użyciu zaawansowanych urządzeń medycznych, mogą być również stosowane w leczeniu hemoroidów.

Ligacja hemoroidalna

Ligacja hemoroidalna, często nazywana także gumowaniem hemoroidów, jest jedną z popularnych procedur medycznych stosowanych w leczeniu żylaków odbytu (hemoroidów). Procedura ta jest stosunkowo mało inwazyjna i wykonywana zazwyczaj w gabinecie lekarskim. Polega ona na umieszczeniu gumowego pierścienia wokół podstawy hemoroidu za pomocą specjalnego narzędzia. Ten gumowy pierścień oddziela dopływ krwi do hemoroidu, co powoduje, że hemoroid stopniowo kurczy się i obumiera. W wyniku tego procesu hemoroid opada zazwyczaj w ciągu kilku dni lub tygodni.

Ligacja hemoroidalna jest stosowana w leczeniu wewnętrznych hemoroidów stopnia II i III, które wypadają podczas wypróżniania się, ale można je jeszcze cofnąć. Procedura ta jest stosunkowo skuteczna i często wykonywana jako procedura ambulatoryjna, która nie wymaga hospitalizacji.

Choć ligacja hemoroidalna jest stosunkowo bezpieczną procedurą, mogą wystąpić pewne działania niepożądane, takie jak krwawienie, ból czy rzadziej infekcje. Jak każda procedura medyczna, wymaga ona oceny i zaleceń lekarskich. Przed podjęciem decyzji o ligacji hemoroidalnej zaleca się konsultację z lekarzem specjalistą. Oceni on odpowiednio stan hemoroidów i podejmie decyzję o dalszym leczeniu.

Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu określenia najlepszego sposobu leczenia hemoroidów. Dobór odpowiedniej terapii zależy od stopnia zaawansowania schorzenia oraz indywidualnych potrzeb i historii zdrowia pacjenta. Niektóre metody leczenia mogą być bardziej skuteczne w przypadku jednej osoby, podczas gdy inne mogą być bardziej odpowiednie dla innej. Regularna opieka medyczna i odpowiednie leczenie pomagają w łagodzeniu objawów i poprawie.

Mgr Aleksandra Rutkowska