D-dimer

D-dimer, ilościowo. Oznaczenie D-dimerów w surowicy,  wykonywane w podejrzeniu nasilenia procesów krzepnięcia i fibrynolizy, przydatne  w diagnostyce zaburzeń krzepnięcia: zakrzepicy żylnej i tętniczej, zatoru płucnego, zespołu rozsianego wykrzepiania  wewnątrznaczyniowego i różnicowaniu hiperfibrynolizy.  

Lipemia, wysoka bilirubina, hemoliza.

Wzrost stężenia: zakrzepica żylna, zator płucny, zespół rozsianego wykrzepiania  wewnątrznaczyniowego,  DIC, choroby nowotworowe (aktywacja układu krzepnięcia), hiperfibrynoliza, terapia trombolityczna, sepsa, zawał mięśnia sercowego, choroba niedokrwienna serca, ciąża, urazy, stany po zabiegach chirurgicznych, zaawansowany wiek.

Badanie D-dimer to test laboratoryjny, który przeprowadzany jest w próbce krwi żylnej, najczęściej pobieranej z żyły zlokalizowanej w dole łokciowym. Podczas tego badania oznaczane jest stężenie D-dimerów we krwi osoby badanej. D-dimery to niewielkie fragmenty białka, które powstają w wyniku rozkładu fibryny stanowiącej element skrzepów krwi. Wzrost stężenia D-dimerów we krwi świadczy o występowaniu nasilonych procesów rozkładu skrzepów, czyli fibrynolizy. Zjawisko to pośrednio może wskazywać na występowanie patologicznych zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Badanie D-dimer najczęściej zlecane jest w przypadku podejrzenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Jest to schorzenie, w przebiegu którego dochodzi do nieprawidłowego krzepnięcia krwi wewnątrz naczyń żylnych. Najczęściej patologiczne zakrzepy zlokalizowane są w żyłach głębokich kończyn dolnych, choć mogą pojawiać się także w innych naczyniach. Warto pamiętać, że stężenie D-dimerów we krwi jest dość nieswoistym parametrem – odchylenia od normy w zakresie tego wskaźnika mogą występować także w innych schorzeniach oraz stanach klinicznych, jak np. ciąża lub choroba przebiegająca z nasilonym stanem zapalnym. Z tego powodu oznaczenie D-dimerów najczęściej wykonywane jest wraz z innymi testami laboratoryjnymi oraz dodatkowymi badaniami obrazowymi, jak np. USG naczyń krwionośnych lub tomografia komputerowa.

Oznaczenie stężenia D-dimerów we krwi wykorzystywane jest do oceny stopnia nasilenia fibrynolizy, czyli rozkładu skrzepów krwi. Wysoki poziom D-dimerów pośrednio świadczy o nadmiernym krzepnięciu krwi. Przeprowadzenie tego badania zalecane jest w przypadku klinicznego podejrzenia schorzeń związanych z nadkrzepliwością. Najczęściej występującą chorobą, która prowadzi do podwyższonych stężeń D-dimerów jest żylna choroba zakrzepowo-zatorowa oraz zakrzepica żył głębokich. Zakrzepica żył głębokich dotyczy najczęściej naczyń krwionośnych położonych w obrębie kończyn dolnych. W jej przebiegu dochodzi do powstawania zakrzepów, które blokują światło naczynia żylnego oraz uniemożliwiają prawidłowy przepływ krwi. Za główne przyczyny rozwoju zakrzepicy żył głębokich (w skrócie ZŻG) uznaje się tzw. triadę Virchowa, w skład której wchodzą następujące czynniki ryzyka:

• Spowolniony przepływ krwi, na skutek np. unieruchomienia pooperacyjnego lub też ucisku na naczynie;
• Zaburzenia równowagi pomiędzy substancjami organicznymi nasilającymi krzepnięcie krwi oraz aktywnością czynników przeciwzakrzepowych;
• Uszkodzenie ścian naczynia krwionośnego, np. na skutek urazu mechanicznego lub mikrourazów.

Obecnie wyróżnia się także dodatkowe czynniki ryzyka, które niekorzystnie wpływają na ryzyko rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Zalicza się do nich m.in.:

• Wiek powyżej 40 roku życia,
• Otyłość,
• Występowanie choroby zakrzepowej w rodzinie,
• Przebyty epizod zakrzepicy w przeszłości,
• Urazy kończyn,
• Długotrwałe unieruchomienie całego ciała lub pojedynczej kończyny dolnej,
• Współwystępowanie niewydolności serca,
• Współwystępowanie określonych chorób nowotworowych,
• Współwystępowanie chorób autoimmunizacyjnych,
• Stosowanie niektórych leków, m.in. hormonalnej terapii zastępczej lub chemioterapii.

Wymienione powyżej czynniki ryzyka samodzielnie nie muszą prowadzić do rozwoju zakrzepicy. W przypadku, gdy występuje kilka z nich jednocześnie warto jednak skonsultować się z lekarzem w celu zaplanowania właściwej profilaktyki powikłań zakrzepowo-zatorowych. Postępowanie profilaktyczne może obejmować modyfikację określonych zachowań lub też wdrożenie odpowiedniego leczenia przeciwzakrzepowego.

Badanie D-dimerów nie powinno być wykonywane w przypadku, gdy nie występują kliniczne wskazania do przeprowadzenia testu. Test ten posiada wysoką wartość predykcyjną ujemną – oznacza to, że negatywny wynik badania (niskie stężenie D-dimerów) z dużą pewnością wyklucza występowanie zakrzepicy. Podwyższone poziomy tego parametru mogą z kolei wynikać z wielu innych schorzeń, dlatego przed wykonaniem tego testu należy skonsultować się z lekarzem, który na podstawie obrazu klinicznego prezentowanego przez pacjenta będzie w stanie zaplanować optymalne postępowanie diagnostyczne. Na rozwój zakrzepicy żył głębokich może wskazywać występowanie opisanych powyżej czynników ryzyka w połączeniu z dolegliwościami takimi jak:

• Ból w okolicy łydek, nasilający się podczas chodzenia,
• Obrzęk kończyn dolnych (często jednostronny),
• Bolesność kończyny dolnej przy ucisku,
• Zwiększone ucieplenie zajętej kończyny,
• Zaczerwienienie skóry.

Nieleczona zakrzepica żył głębokich może skutkować rozwojem poważnych powikłań zdrowotnych, z których jednym z groźniejszych jest zatorowość płucna. Do jej wystąpienia dochodzi w momencie, gdy skrzep przedostanie się z zajętych naczyń kończyn dolnych do płuc, gdzie zablokuje przepływ krwi. Zjawisko to prowadzi do zaburzenia funkcjonowania płuc oraz szybkiego pogorszenia się stanu klinicznego pacjenta. W przebiegu zatorowości płucnej mogą pojawić się objawy takie jak:

• Nasilona duszność,
• Ból w klatce piersiowej,
• Kaszel,
• Gorączka,
• Sinica (sine zabarwienie skóry oraz błon śluzowych),
• Zaburzenia przytomności,
• Krwioplucie

W przypadku wystąpienia tego typu symptomów należy jak najszybciej uzyskać pomoc medyczną, jako że nieleczona zatorowość płucna może w krótkim czasie prowadzić nawet do zgonu pacjenta. Poza opisanymi powyżej zastosowaniami, oznaczenie stężenia D-dimerów wykorzystywane jest do monitorowania skuteczności wdrożonego leczenia przeciwzakrzepowego. W przypadku skutecznej terapii stężenie D-dimerów powinno maleć wraz z upływem czasu.

W celu weryfikacji wyników badania D-dimerów należy zestawić otrzymane rezultaty z wartościami referencyjnymi, które umieszczone są na dokumentacji wydawanej osobie badanej. Ze względu na zmienne metody laboratoryjne zakres norm może nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami, stąd w przypadku długotrwałego monitorowania D-dimerów badanie należy przeprowadzać tą samą metodą w tym samym laboratorium Niskie stężenie D-dimerów uznawane jest za fizjologiczną normę. Wynik ten z dużym prawdopodobieństwem oznacza, że u danej osoby patologiczne skrzepy krwi wewnątrz naczyń nie występują. Wyniki powyżej normy mogą stanowić powód do obaw. Podwyższone poziomy D-dimerów sugerują rozwój zaburzeń zakrzepowych. Dokładne źródło tych odchyleń od normy zazwyczaj nie może zostać ocenione jedynie na podstawie wyników badania stężeń D-dimerów we krwi. Prawidłowa interpretacja tego testu laboratoryjnego wymaga zestawienia otrzymanych danych ze stanem klinicznym osoby badanej, jej historią choroby oraz współwystępującymi obciążeniami zdrowotnymi i wynikami badań dodatkowych. Poza zakrzepicą stężenie D-dimerów we krwi może wzrastać także m.in. podczas ciąży, po rozległych urazach, w przebiegu stanów zapalnych o różnej etiologii oraz u pacjentów ze współwystępującymi chorobami wątroby. Ze względu na liczne możliwe przyczyny zaburzeń poziomów D-dimerów we krwi, wyniki odbiegające od normy należy każdorazowo skonsultować z lekarzem, który będzie w stanie w sposób właściwy zinterpretować otrzymane rezultaty oraz zaplanować dalsze, dobrane indywidualnie postępowanie diagnostyczno-lecznicze.