HBs antygen

Jakościowe oznaczenie antygenu powierzchniowego wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg) w surowicy krwi, jest przydatne w rozpoznawaniu ostrej i przewlekłej infekcji wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV). Jest podstawowym badaniem  stosowanym  w profilaktyce i diagnostyce zapalenia wątroby typu B (WZWB). HBV jest najczęstszą przyczyną ostrego oraz przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby(WZW B) na świecie. HBV jest DNA-wirusem należącym do rodziny hepadnawirusów. Przenoszony jest przez płyny ustrojowe w wyniku kontaktu seksualnego lub drogą parenteralną (pozajelitową).  Diagnostycznie, HBsAg  jest pierwszym serologicznym markerem zakażenia HBV pojawiającym się we krwi. Epidemiologiczne, jego oznaczenie jest  testem serologicznym o najpowszechniejszym zastosowaniu w profilaktyce i diagnostyce chorób zakaźnych wątroby. Biochemicznie, HBsAg jest powierzchniowym białkiem cząsteczki wirusa HBV (cząsteczki Dane'a) powstającej w zakażonych hepatocytach. Białko produkowane jest w nadmiarze w stosunku do cząstek wirusa i jest wykrywane nadal, po wbudowaniu DNA wirusa do DNA hepatocyta.  HBsAg zawiera wspólną determinantę  a  oraz cztery subdeterminanty: d, y, w, r (przy czym 4 główne determinanty mające znaczenie w epidemiologii to: adw, adr, ayw, ayr). HBsAg jest wykrywany w surowicy krwi od 1 do 2 miesięcy od infekcji, jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. W ostrym zapaleniu wątroby HBsAg zanika wraz z pojawieniem się w krwi przeciwciał specyficznych dla  antygenu: anty-HBs. Przeciwciała anty-HBs wykrywane są w krwi 2-4 tygodni po zaniku HBsAg.  Obecność HBsAg dłuższa niż 6 miesięcy od objawów ostrego zapalenia wątroby wskazuje na przewlekłą infekcję. W przypadku przewlekłego przebiegu choroby u 1-2% chorych na niereplikacyjną formą schorzenia może dojść do zaniku HBsAg i pojawienia się przeciwciał. Pojawienie się anty-HBs jest objawem zdrowienia i uzyskania odporności na HBV. Oznaczenia antygenu HBsAg należy wykonywać testem wykrywającym tzw. dziką formę antygenu oraz warianty zmutowane,  które nie posiadają  pewnych determinant antygenowych.  

Wzrost: Infekcja wirusem HBV – ostra faza choroby i nosicielstwo

Spadek: Serokonwersja.

Ciąża oraz nieprawidłowe przygotowanie próbki krwi mogą być przyczyną wyników fałszywie dodatnich; rzadkie mutacje genów wirusa mogą prowadzić do braku niektórych determinant antygenowych HBsAg i wyników fałszywie ujemnych; przeciwciała heterofilne.

Badanie antygen HBs wykorzystywane jest w diagnozowaniu zakażenia wirusem HBV, odpowiedzialnym za rozwój wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW B). Wczesne rozpoznanie schorzenia jest niezwykle istotne ze względu na możliwe powikłania długotrwałego, nieleczonego zakażenia omawianym wirusem. Na czym polega badanie HBs antygen, kiedy należy wykonać badanie HBs antygen, czym jest wirusowe zapalenie wątroby typu B, jakie mogą być objawy WZW B oraz w jaki sposób interpretować wyniki badania antygenu HBs?

Antygen HBs to test diagnostyczny, który przeprowadzany jest w próbce krwi żylnej pacjenta. Badanie to wykorzystywane jest do diagnozowania zakażenia wirusem HBV (hepatitis B virus), czyli patogenem odpowiedzialnym za rozwój wirusowego zapalenia wątroby typu B. Przebieg tego schorzenia może być dość zróżnicowany, jednak w każdym przypadku niezwykle istotne jest wczesne rozpoznanie zakażenia. Odpowiednio szybkie postawienie diagnozy umożliwia sprawne wdrożenie właściwego postępowania leczniczego, które znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju różnego typu długoterminowych powikłań przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B, takich jak m.in. marskość wątroby lub też nawet rozwój raka wątrobowokomórkowego.

Badanie antygenu HBs skrótowo bywa także określane jako badanie HBsAg. Test ten polega na wykrywaniu we krwi pacjenta specyficznego białka wirusa HBV, które obecne jest na powierzchni patogenu. Badanie HBsAg może zostać przeprowadzone zarówno w celu rozpoznania ostrej, jak i przewlekłej infekcji wywoływanej przez wirusa WZW B. Antygen HBs stanowi pierwszy marker serologiczny dla zakażenia omawianym wirusem – z tego powodu jest to podstawowe badanie, które przeprowadza się po potencjalnej ekspozycji na zakażenie.

Do uwolnienia cząsteczek wirusowych wykrywanych podczas badania HBsAg dochodzi na skutek replikacji patogenu w obrębie komórek wątroby, czyli hepatocytów. Antygeny HBs mogą zostać wykryte we krwi pacjenta od 1 do 2 miesięcy od momentu wniknięcia wirusa do organizmu. Ze względu na dość długi okres inkubacji tego patogenu, omawiane badanie jest w stanie wykazać zakażenia nawet przed pojawieniem się pierwszych dolegliwości chorobowych. W przebiegu ostrego zapalenia wątroby typu B z czasem stężenie antygenu HBs we krwi powinno spadać. W przypadku utrzymywania się wysokich wartości tego parametru przez okres dłuższy niż 6 miesięcy możliwe jest występowanie przewlekłej postaci WZW typu B.

WZW typu B, czyli wirusowe zapalenie wątroby typu B to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa HBV (hepatitis B virus). Schorzenie to może występować zarówno w postaci ostrej, jak i przewlekłej. W przebiegu przewlekłego zakażenia wirusem WZW B komórki wątroby ulegają ciągłemu niszczeniu, co z czasem prowadzi do rozwoju znaczących zmian patologicznych w obrębie miąższu wątroby, postępującym pogorszeniem funkcji tego narządu, a następnie do rozwoju marskości oraz niewydolności wątroby. Dodatkowo, długotrwałe zakażenie wirusem HBV w sposób znaczący zwiększa ryzyko rozwoju raka wątroby – szacuje się, że do wystąpienia tej formy nowotworu dochodzi nawet u 25% pacjentów cierpiących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B.

Omawiane schorzenie występuje dość często w populacji ogólnej. Na całym świecie na WZW typu B choruje około 300 milionów osób, z czego większość przypadków choroby występuje w Afryce. W większości tzw. państw wysoko rozwiniętych odsetek zakażonej populacji jest dość niski. Wynika to m.in. z dostępności skutecznych szczepień ochronnych przeciwko WZW typu B, które w Polsce są obowiązkowe. Od 1994 roku pierwsza dawka szczepionki podawana jest już w pierwszej dobie życia dziecka.

Badanie antygenu HBs należy wykonać w przypadku, gdy doszło do sytuacji ryzykownej, która mogła prowadzić do ekspozycji na materiał zakaźny zawierający wirusa WZW typu B.

Do zakażenia wirusem HBV dochodzi poprzez kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi osoby chorującej na WZW B. Przykładowe sytuacje, które mogą prowadzić do zakażenia HBV to m.in.:

• Stosunek seksualny bez właściwego zabezpieczenia z osobą o nieznanym statusie serologicznym,
• Zakażenie podczas procedur medycznych oraz kosmetycznych wykonywanych z użyciem niesterylnych narzędzi, jak np. piercing lub tatuaż,
• Stosowanie jednej igły przez wiele osób podczas stosowania narkotyków w postaci dożylnej,
• Kontakt materiału biologicznego z uszkodzoną skórą lub błoną śluzową, np. u personelu medycznego zajmującego się pacjentem cierpiącym na WZW B,
• Przetaczanie preparatów krwiopochodnych, które pochodzą od zainfekowanego dawcy oraz nie zostały przebadane.

Poza opisanymi powyżej drogami zakażenia do rozwoju infekcji wywoływanej przez wirusa HBV może także dojść poprzez tzw. transmisję wertykalną patogenu, czyli przeniesienie wirusa z organizmu kobiety w ciąży na dziecko podczas porodu. Z tego względu przeprowadzenie badania HBsAg jest jednym z testów diagnostycznych, które rutynowo powinny zostać wykonane u każdej kobiety w ciąży pomiędzy 33, a 37 tygodniem jej trwania. Otrzymanie pozytywnego wyniku tego badania wymaga rozpoczęcia pogłębionej diagnostyki, która będzie miała na celu potwierdzenie ewentualnego, aktywnego zakażenia WZW B. Dzięki wynikom tych badań będzie możliwe wdrożenie odpowiedniego postępowania medycznego, które w sposób znaczący zmniejszy ryzyko rozwoju schorzenia u dziecka.

Podstawowym wskazaniem do przeprowadzenia badania antygenu HBs jest występowanie czynników ryzyka zakażenia, które zostały opisane powyżej. W wielu przypadkach infekcja przez długi czas może przebiegać w sposób bezobjawowy. W przypadku rozwoju objawowej postaci ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B do pojawienia się pierwszych dolegliwości dochodzi zazwyczaj w przeciągu od 6 tygodni do 6 miesięcy od momentu zakażenia. Najczęściej występujące objawy obejmują:

• Uogólnione pogorszenie samopoczucia,
• Pogorszenie apetytu,
• Nudności,
• Wymioty,
• Bóle mięśni i stawów,
• Ciemniejsze zabarwienie moczu,
• Żółtaczkę,
• Słabo nasiloną gorączkę.

W przypadku zaobserwowania wymienionych powyżej dolegliwości należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Na podstawie wywiadu chorobowego oraz ewentualnego występowania czynników ryzyka dla rozwoju WZW B może on zadecydować o konieczności rozpoczęcia diagnostyki w tym kierunku, gdzie najbardziej podstawowym badaniem jest badanie antygenu HBs we krwi pacjenta. Dokładny zakres badań laboratoryjnych zależny jest od indywidualnych uwarunkowań zdrowotnych danej osoby. W wielu przypadkach konieczne może być przeprowadzenie dodatkowych badań.

W celu interpretacji wyników należy zapoznać się z dokumentacją medyczną wydawaną osobie badanej. W wynikach jakościowego testu oznaczenia antygenu HBs wyróżnia się wynik dodatni oraz wynik ujemny.

Antygen HBs dodatni (oznaczany także jako antygen Hbs reaktywny) oznacza, że we krwi pacjenta zostały wykryte antygeny specyficzne dla wirusa zapalenia wątroby typu B. Uzyskanie tego rezultatu wymaga pilnej konsultacji lekarskiej oraz przeprowadzenia dodatkowych testów, które pozwolą na potwierdzenie diagnozy oraz zaplanowanie dalszego postępowania leczniczego.

Antygen HBs ujemny (antygen HBs niereaktywny) – otrzymanie tego wyniku oznacza, że w badanej próbce krwi nie został zidentyfikowany antygen wirusa HBV. W przypadku występowania dolegliwości, które mogą wskazywać na choroby wątroby należy skonsultować się z lekarzem, aby zaplanował on odpowiedni proces diagnostyczny, który pozwoli na wykrycie przyczyn objawów doświadczanych przez pacjenta.