Witamina B1

Oznaczenie wykonywane w surowicy w celu potwierdzenia niedoboru witaminy B1 (tiaminy). Witamina B1 pełni rolę w prawidłowym funkcjonowaniu: układu nerwowego (niedobór powoduje: osłabienie, zmęczenie, oczopląs, zaburzenia pamięci i koncentracji, depresje); układu sercowo-naczyniowego (niedobór powoduje zaburzenia akcji serca, powiększenie serca, obrzęki kończyn górnych i dolnych); układu pokarmowego (niedobór objawia się utratą łaknienia, nudnościami, biegunką, bólami brzucha zmniejszeniem masy ciała); przemianach metabolicznych węglowodanów i aminokwasów ((4-krotnie niższy poziom tiaminy u cukrzyków). Nadmiar witaminy B1 powoduje zaburzenia akcji serca, osłabienie, potliwość, drżenie mięśni. Silna awitaminoza B1 prowadzi choroby beri-beri, objawiającej się zaburzeniami pracy neuronów i włókien mięśniowych, powodującymi ból kończyn, osłabienie mięśni, drżenie i  niewydolność układu krążenia. Problemem może być również niedobór wit. B1 wywołany spożywaniem alkoholu, natomiast normalne odżywianie nie może doprowadzić do niedoboru witaminy B1. Hiperwitaminoza możliwa jest tylko w przypadku przyjmowania witaminy B1 w formie zastrzyków.

Witamina B1, czyli tiamina po raz pierwszy została odkryta na początku XIX wieku przez Polskiego biochemika – Kazimierza Funka. Od tego czasu właściwości chemiczne tego związku oraz jego wpływ na ludzki organizm zostały dogłębnie zbadane. Znane są także niekorzystne zdrowotnie skutki nadmiaru lub niedoboru witaminy B1 w organizmie.

W warunkach fizjologicznych witamina B1 odpowiada między innymi za prawidłowy przebieg procesów związanych z oddychaniem komórkowym, czyli wewnątrzkomórkowym przemianom chemicznym cząsteczek glukozy z użyciem tlenu, co zapewnia tkankom energię niezbędną do prawidłowego funkcjonowania. Tiamina uczestniczy także w pracy układu endokrynnego (hormonalnego) poprzez pobudzane wydzielania określonych hormonów odpowiedzialnych za stymulację gonad. Dodatkowo, witamina B1 bierze udział w funkcjonowaniu wielu enzymów oraz innych związków biochemicznych. Z tego powodu niedobory witaminy B1 mogą prowadzić do rozwoju licznych, poważnych objawów, które w przypadku nasilonej hipowitaminozy B1 mogą skutkować rozwojem ciężkich powikłań, takich jak choroba Beri-Beri lub ostre zespoły neurologiczne, związane z występowaniem nieprawidłowości w pracy ośrodkowego układu nerwowego.

Wykonanie badania stężeń witaminy B1 we krwi zalecane jest w przypadku, gdy u danej osoby występuje podejrzenie rozwoju niedoborów tiaminy. W przeszłości zjawisko to występowało znacząco częściej niż obecnie, ze względu na rozpowszechnione niedobory żywieniowe. Obecnie w Europie hipowitaminoza B1 w wyniku nieprawidłowości dietetycznych występuje niezwykle rzadko. Znaczącym czynnikiem ryzyka jest za to nadmierne spożywanie alkoholu. W przypadku osób nadużywających tej substancji może dochodzić do rozwoju wtórnych niedoborów tiaminy, co może skutkować występowaniem różnego rodzaju objawów, szczególnie neurologicznych. Niedobory tiaminy wynikają wówczas z m.in. uszkodzeń wątroby, nieprawidłowego wchłaniania tej substancji z przewodu pokarmowego oraz zaburzeń procesów biochemicznych związanych z przetwarzaniem tiaminy na poziomie komórkowym.

Prawidłowe wartości poziomów witaminy B1 we krwi (wartości referencyjne)podane  na dokumencie wydawanym pacjentowi po badaniu mogą różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami. Wynika  to z różnic metodologicznych dotyczących oznaczenie i przyjętego zakresu referencyjnego.  Uzyskany wynik powinien być odnoszony wyłącznie do wartości referencyjnych podanych w raporcie badania. W przypadku, gdy wynik nie mieści się w zakresie wartości referencyjnych należy zgłosić się do lekarza. Na podstawie otrzymanych wyników, objawów prezentowanych przez pacjenta oraz jego dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych lekarz będzie w stanie zaplanować dalsze postepowanie diagnostyczno-lecznicze, które będzie miało na celu wyrównanie występujących niedoborów lub też nadmiaru witaminy B1.

Niedobór witaminy B1, nazywany także hipowitaminozą, w przeszłości występował względnie często. W przypadku długotrwałego niedoboru tiaminy dochodziło do rozwoju ciężkiego zespołu chorobowego, który nazywany jest chorobą Beri-Beri. Schorzenie to dotyczyło przede wszystkim społeczności, w których podstawowym składnikiem diety był ryż. Obecnie do rozwoju hipowitaminozy dochodzi o wiele rzadziej, najczęściej u osób przewlekle nadużywających alkoholu. W przebiegu przewlekłych, znaczących niedoborów witaminy B1 może dochodzić do objawów chorobowych, takich jak:

• Utrata masy ciała,
• Zaburzenia emocjonalne,
• Zaburzenia koncentracji,
• Zaburzenia percepcji,
• Ogólne osłabienie,
• Zwiększona męczliwość,
• Zaburzenia pracy serca, tachykardia (zwiększone tętno),
• Nudności,
• Wymioty,
• Biegunki,
• Bóle zlokalizowane w jamie brzusznej,
• Obrzęki kończyn,
• Problemy z poruszaniem się,
• Zaburzenia koordynacji mięśniowej,
• Zaburzenia czucia obwodowego.

Obecnie uważa się, że niezwykle mało prawdopodobne jest przedawkowanie witaminy B1, nawet poprzez stosowanie specjalistycznych preparatów w ilościach znacząco przekraczających zalecane dzienne spożycie. Nadmiar spożytej tiaminy nie jest poddawany metabolizmowi, lecz wydalany przez nerki wraz z moczem. W wyniku nadmiernego przyjmowania tego typu preparatów może jednak dochodzić do rozwoju dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha lub biegunki.

Witamina B, podobnie jak inne witaminy z tej grupy, jest substancją rozpuszczalną w wodzie. Ludzki organizm nie posiada zdolności syntezy tiaminy – z tego powodu musi ona być dostarczana z zewnątrz, wraz ze spożywanymi pokarmami lub specjalistycznymi suplementami diety. Przykładowe źródła witaminy B1 to m.in.:

• Zboża,
• Drożdże,
• Rośliny strączkowe,
• Orzechy,
• Kalafior,
• Pomarańcza,
• Szparagi,
• Jarmuż,
• Ziemniaki,
• Wołowina,
• Wieprzowina

Badanie stężeń witaminy B1 wykonywane jest w próbce krwi żylnej. Badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Na pobranie krwi nie trzeba przychodzić na czczo, ani o określonej porze dnia. Przed pobraniem krwi zaleca się picie większej ilości płynów, w celu lepszego wypełnienia łożyska naczyniowego.