Witamina B6

Pomiar stężenia witaminy B6 w krwi pełnej. Rozpuszczalna w wodzie witamina B6 naturalnie występuje w produktach spożywczych i w suplementach diety, a w niektórych krajach dodawana  jest do produktów spożywczych. Termin witamina B6 obejmuje 6 związków o aktywności witaminy B6: pirydoksyny, pirydoksalu, pirydoksaminy oraz ich estrów fosforanowych. Witamina B6, jako koenzym, posiada szeroki zakres funkcji biorąc udział w ponad 100 reakcjach enzymatycznych szlaków metabolicznych aminokwasów, węglowodanów i lipidów. Uczestniczy w procesach poznawczych przez udział w biosyntezie neuroprzekaźników i wpływ na poziom homocysteiny; w glukoneogenezie i glikogenolizie; w procesach odpornościowych przez wpływ na wytwarzanie limfocytów i interleukiny-2 oraz w powstawaniu hemoglobiny. Wchłaniana jest w jelicie czczym. Niedobór witaminy B6 zazwyczaj łączy się z niskim stężeniem innych witamin z grupy B (B12 i kwasu foliowego). Objawy niedoboru nasilają się wraz z jego postępem. Obejmują: niedokrwistość mikrocytarną; zmiany w obrazie elektroencefalograficznym; zapalenie skóry z zajadami, zapalenie języka; depresję i dezorientację; osłabienie funkcji odpornościowych. Graniczne lub łagodne niedobory przebiegają bezobjawowo. Niedobór witaminy B6 wynikać może z zaawansowanych, przewlekłych, chorób nerek;  zespołów złego wchłaniania o podłożu autoimmunologicznym: celiakii, choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego; chorób genetycznych (homocystynurii); przyjmowania niektórych leków; alkoholizmu. Nie odnotowano działań niepożądanych związanych z wysokim spożyciem witaminy B6 w pożywieniu. Wykazano jednak możliwość ciężkiej, postępującej neuropatii czuciowej w wyniku intensywnej suplementacji B6 przez okres powyżej roku. Inne skutki nadmiernego spożycia witaminy B6 obejmują bolesne zmiany dermatologiczne; nadwrażliwość na światło oraz objawy żołądkowo-jelitowe. 

Witamina B6 to zbiorcze określenie na 6 związków biochemicznych, które są pochodnymi pirydyny. Do grupy tej zalicza się pirydoksynę, pirydoksal, pirydoksaminę oraz pochodne tych związków powstałe na drodze fosforylacji. Najważniejszą z tych substancji z fizjologicznego punktu widzenia jest pirydoksyna – z tego powodu witamina B6 często bywa zamiennie nazywana pirydoksyną. Witamina B6 jest dostarczana do organizmu wraz z pożywieniem. Ludzki organizm nie jest w stanie produkować witaminy B6 – z tego powodu całe dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę musi zostać pokryte poprzez dostarczanie jej wraz ze spożywanymi posiłkami lub odpowiednimi suplementami diety zawierającymi pirydoksynę.

Witamina B6 uczestniczy w wielu procesach chemicznych związanych z ludzkim metabolizmem. Na poziomie molekularnym pochodne pirydoksyny pełnią rolę koenzymów, które niezbędne są do zachodzenia ponad 140 przemian biochemicznych związanych z przetwarzaniem aminokwasów, węglowodanów (cukrów) oraz związków tłuszczowych. Witamina B6 odpowiada między innymi za prawidłowy przebieg syntezy glikogenu, który stanowi swoisty magazyn energii dla wielu układów oraz narządów. Pirydoksyna uczestniczy także w syntezie hormonów oraz neuroprzekaźników, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego – zarówno obwodowego, jak i ośrodkowego (mózgu). Dodatkowo, dzięki witaminie B6 może zachodzić produkcja hemoglobiny, która stanowi podstawowy nośnik tlenu w krwinkach czerwonych, czyli erytrocytach. Poza wymienionymi funkcjami, witamina B6 uczestniczy także w kontroli ciśnienia tętniczego, reguluje skurcze mięśni (w tym mięśnia sercowego), wywiera ochronne działanie na nerki (zapobiega rozwojowi kamieni nerkowych), wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego (odpornościowego) oraz może łagodzić objawy związane z chorobą zwyrodnieniową stawów, takie jak ból oraz obrzęk.

Najnowsze badania wykazują związek między zwiększoną podażą witaminy B6, a mniejszym nasileniem dolegliwości związanych z PMS, czyli zespołem napięcia przedmiesiączkowego u kobiet. Stosowanie większych dawek pirydoksyny może być korzystne w przebiegu depresyjnych zaburzeń nastroju, niedokrwistości (anemii) oraz określonych chorób narządu wzroku.

Ze względu na bardzo szeroki zakres funkcji witaminy B6 w ludzkim organizmie jej niedobory mogą skutkować rozwojem licznych, uciążliwych dolegliwości. Przeprowadzenie badania stężenia witaminy B6 we krwi zalecane jest osobom, które podejrzewają, że może u nich występować niedobór pirydoksyny. Obecnie niedobory witaminy B6 występują dość rzadko. Szczególnie narażone na ich rozwój są m.in. kobiety w ciąży, osoby przewlekle nadużywające alkoholu, palacze oraz pacjenci stosujący określone grupy leków, w tym m.in. antykoncepcję hormonalną.

Nadmiar witaminy B6 może być szkodliwy dla zdrowia oraz prowadzić do rozwoju szeregu objawów. Powodowany jest  stosowaniem nadmiernej ilości preparatów zawierających witaminę B6, takich jak np. specjalistyczne suplementy diety. Wykonanie  pomiaru stężenia witaminy B6 z krwi także zalecane jest w tego typu przypadkach.

Normy dla stężeń witaminy B6 we krwi pacjenta mogą nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami. Otrzymany wynik stężenia pirydoksyny we krwi należy zestawić z wartościami referencyjnymi najczęściej podanymi obok uzyskanej wartości pomiaru.  W przypadku niezgodności uzyskanego  wyniku i podanych  norm witaminy B6 lub też innego rodzaju wątpliwości interpretacyjnych oraz istnienia  stanów chorobowych, które mogą wpływać na poziom witaminy B6, należy skonsultować się z lekarzem w celu kompleksowej oceny rezultatów badania.

Objawy niedoboru witaminy B6 mogą dotyczyć wielu układów oraz narządów. Dokładny obraz kliniczny, a także stopnień nasilenia dolegliwości związanych z niedoborem witaminy B6 może być zależny od tego, jak duże niedobory występują u danej osoby. W przypadku znaczących niedoborów witaminy B6 może dochodzić do rozwoju następujących objawów i konsekwencji:

• Anemia (niedokrwistość) oraz towarzyszące jej przewlekłe zmęczenie, ogólne osłabienie, zwiększona męczliwość i bladość powłok skórnych;
• Zaburzenia nastroju – zwiększona nerwowość, drażliwość, apatia, zaburzenia o charakterze depresyjnym;
• Zaburzenia snu, bezsenność;
• Pogorszenie koncentracji, zaburzenia pamięci;
• Obniżenie odporności, częstsze występowanie infekcji, takich jak np. przeziębienie;
• Zwiększone ryzyko rozwoju kamicy nerkowej;
• Nudności;
• Wymioty;
• Zaburzenia rytmu serca;
• Stany zapalne w obrębie skóry z towarzyszącą wysypką, zaczerwienieniem oraz uszkodzeniami naskórka;
• Parestezje – uczucie mrowienia oraz zaburzenia czucia, najczęściej w obrębie kończyn;
• Zwiększone ryzyko rozwoju miażdżycy oraz jej powikłań, takich jak m.in. zawał mięśnia sercowego lub też udar mózgu;
• Pogorszenie kondycji włosów – zwiększona łamliwość, wypadanie włosów.

Do rozwoju objawów chorobowych związanych z toksycznością witaminy B6 dochodzi rzadko. Warto pamiętać, że pewne dolegliwości mogą pojawić w przypadku nadmiernej suplementacji witaminy B6 – z tego powodu nigdy nie należy przekraczać zalecanej dawki dobowej. W tych przypadkach może dochodzić do występowania następujących objawów:

• Zaburzenia koordynacji ruchowej,
• Osłabienie siły mięśniowej,
• Neuropatie obwodowe – zaburzenia czucia,
• Zaburzenia metabolizmu aminokwasów.

Pirydoksyna, tak jak wszystkie witaminy z grupy B, rozpuszczalna jest w wodzie. Występuje w dość dużych ilościach zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Pokarmy oraz ich składniki bogate w witaminę B6 to między innymi:

• Ciecierzyca,
• Ziemniaki,
• Banany,
• Łosoś,
• Dorsz,
• Makrela,
• Jaja kurze,
• Biała fasola,
• Truskawki,
• Mięso drobiowe,
• Brokuły,
• Marchew,
• Biała kapusta,
• Fasola.

Przeprowadzenie badania stężeń witaminy B6 w krwi nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie występuje konieczność pobrania krwi do badania o określonej porze dnia lub też na czczo. Warto pamiętać o właściwym nawodnieniu organizmu przed stawieniem się na badanie.