Witamina K1

Oznaczenie witaminy K1 w surowicy wykonywane dla  potwierdzenia niedoboru witaminy K1. Witamina K odpowiada przede wszystkim za prawidłowe krzepnięcie krwi. Jej udział w gospodarce zasobami wapnia w organizmie wpływa na  tworzenie tkanki kostnej i utrzymanie prawidłowej mineralizacji kości. Niedobór skutkuje zaburzeniami krzepnięcia krwi - wydłuża czas gojenia i wzmaga ryzyko krwawień. Niedobór może być związany z zaburzeniami wchłaniania tłuszczu w chorobach wątroby i jelit oraz wynikiem długotrwałego leczenia antybiotykami.

Witamina K naturalnie występuje w dwóch postaciach – K1 oraz K2. Postać K1 (filochinon) produkowana jest przez rośliny oraz obecna jest w wielu spożywanych pokarmach. K2 (menachinon) natomiast syntezowana jest przez bakterie, w tym także bakterie fizjologicznej flory jelitowej człowieka. Zbiorczo obie te postaci nazywane są w uproszczeniu witaminą K.

Witamina K pełni wiele niezwykle istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Jedną z najbardziej podstawowych ról witaminy K jest warunkowanie prawidłowego krzepnięcia krwi. Dzieje się to poprzez uczestnictwo witaminy K w procesach produkcji protrombiny oraz osoczowych czynników krzepnięcia krwi, które zachodzą w wątrobie. Dzięki tym substancjom, możliwe jest formowanie skrzepów w miejscach urazów, co tamuje wypływ krwi z naczyń oraz uniemożliwia rozwój obfitych krwotoków, które mogłyby stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia. Poprzez ten sam mechanizm witamina K u kobiet zapobiega występowaniu nadmiernie obfitych miesiączek.

Kolejną ważną rolą witaminy K jest uczestnictwo w regulacji gospodarki wapniowej organizmu. Utrzymywanie właściwych stężeń witaminy K warunkuje prawidłowy przebieg procesów remodelacji kości, a także wpływa na poziomy wapnia we krwi. Dodatkowo witamina K wspomaga funkcjonowanie układu krwionośnego. Niektóre badania naukowe wskazują na potencjalne działanie przeciwnowotworowe witaminy K, jednak jest to nadal przedmiot intensywnych dociekań naukowych.

Badanie stężenia witaminy K we krwi zalecane jest  przy  podejrzeniu niedoboru  tego związku. U osób dorosłych jest to sytuacja dość rzadka, jednak może do niej dochodzić m.in. w przypadku długotrwałego leczenia silnymi antybiotykami (ze względu na niszczenie bakteryjnej flory jelitowej, która produkuje witaminę K); w przebiegu ciężkich chorób układu pokarmowego;  chorób przebiegających z zespołem złego wchłaniania lub też w przypadku  znacząco niezbilansowanej diety. Istotnym czynnikiem ryzyka niedoborów witaminy K jest przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych. Mechanizm wielu z nich opiera się na interakcji z witaminą K, co zapobieganie nadmiernemu krzepnięciu krwi. W przypadku gdy leki są dobrane lub przyjmowane w sposób nieprawidłowy może dojść do rozwoju objawów niedoboru witaminy K. Niedobory tej substancji mogą częściej występować u osób cierpiących dodatkowo na celiakię, mukowiscydozę oraz przewlekłe zapalenie trzustki.

Oddzielną grupą osób narażonych na niedobory witaminy K są noworodki. Niedobory tej witaminy, w porównaniu z grupą dorosłych występują u nich względnie często – wynika to z braku jelitowej flory bakteryjnej, która odpowiedzialna jest za produkcję witaminy K. Z tego powodu zaraz po porodzie rutynowo podaje się domięśniowy zastrzyk zawierający tę witaminę, co pozwala uniknąć rozwoju potencjalnie ciężkich powikłań związanych z niskimi poziomami witaminy K, takich jak np. choroba krwotoczna noworodków.

Normy witaminy K we krwi, tak samo jak innych parametrów oznaczanych w badaniach diagnostycznych, mogą nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami. . Wynika to z odmiennych metodologii przeprowadzania analiz w laboratoriach. Z tego powodu w celu określenia nadmiaru lub niedoboru witaminy K należy porównać otrzymane wyniki z załączonymi wartościami referencyjnymi witaminy K.  W przypadku odbiegania uzyskanych wyników od  norm dla witaminy K należy skonsultować się z lekarzem, w celu pełnej interpretacji otrzymanych wyników oraz zaplanowania dalszego postępowania.

Objawy niedoboru witaminy K wynikają przede wszystkim ze związanych z nimi zaburzeń krzepnięcia. Przewlekły niedobór witaminy K może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ze względu na podwyższone ryzyko wystąpienia ciężkich krwotoków. Z tego powodu nigdy nie należy ignorować dolegliwości, które mogą wskazywać na występowanie niedoborów tej witaminy, takich jak np.:

• Łatwe siniaczenie się, nawet przy niewielkich urazach;
• Samoistne powstawanie wybroczyn na skórze;
• U kobiet – przedłużające się, obfite krwawienia miesięczne;
• Samoistne krwotoki z nosa;
• Przedłużający się czas krwawienia po urazach z przerwaniem ciągłości skóry, nawet niewielkich;
• Bóle brzucha;
• Przewlekłe biegunki;
• Częstsze występowanie infekcji, np. wirusowych.

Witamina K nie wykazuje toksyczności, z tego powodu jej nadmiar nie jest szkodliwy dla organizmu. Nie zostały dotąd naukowo udowodnione szkodliwe efekty przyjmowania nawet niezwykle wysokich ilości tej witaminy. Jednakże warto pamiętać, że nadmierne przyjmowanie suplementów diety może prowadzić do rozwoju szeregu innych dolegliwości, związanych z obecnością w tych preparatach innych substancji chemicznych. Z tego powodu nigdy nie należy przekraczać zalecanego dziennego spożycia określonego dla danego suplementu diety lub też innego, specjalistycznego produktu.

Witamina K jest substancją rozpuszczalną w tłuszczach. Występuje głównie w zielonych warzywach liściastych, choć nie tylko. Przykładowe produkty spożywcze, które bogate są w witaminę K to między innymi:

• Kapusta,
• Sałata,
• Rukola,
• Szpinak,
• Roszponka,
• Brokuły,
• Jarmuż,
• Awokado,
• Ziemniaki,
• Produkty nabiałowe, takie jak ser lub jogurt.

Badanie stężeń witaminy K przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej. Ten test laboratoryjny nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie występuje konieczność stawienia się na badanie na czczo lub o określonej porze dnia. Podobnie jak w przypadku innych testów laboratoryjnych przeprowadzanych na podstawie próbki krwi warto pamiętać o tym, aby zadbać o właściwe nawodnienie organizmu przed przyjściem na pobranie krwi. Dzięki temu możliwe jest lepsze wyplenienie łożyska naczyniowego, co znacząco ułatwia proces pobrania próbki.