Badania kału to grupa testów laboratoryjnych, które przeprowadzane są w oparciu o próbkę stolca. Jest to istotny klinicznie rodzaj badań, który dostarcza wielu informacji na temat funkcjonowania przewodu pokarmowego oraz umożliwia wykrycie licznych schorzeń. Badania próbki kału pozwalają także na identyfikację wielu czynników etiologicznych, takich jak wirusy, bakterie czy też pasożyty odpowiedzialnych za wywoływanie chorób zakaźnych jelit. Dodatkowo badania kału mogą zostać zlecone przez lekarza w przypadku podejrzeń innych chorób np. żołądka, wątroby lub trzustki.
Jednym z częściej wykonywanych badań kału jest test na nosicielstwo bakterii Salmonella/Shigella (badanie do celów sanitarno – epidemiologicznych). W wielu przypadkach zakażenie tymi drobnoustrojami przebiega bezobjawowo, jednak osoba będąca ich nosicielem może stanowić potencjalne źródło zakażenia dla innych. Z tego powodu badania potwierdzające brak zakażenia bakteriami Salmonella/Shigella często są prawnie wymagane w licznych miejscach pracy, jak chociażby w sektorze gastronomicznym lub wielu zawodach medycznych.
Objawy chorób przewodu pokarmowego mogą być dość zróżnicowane, jednak często obejmują dolegliwości takie jak:
- Bóle brzucha
- Zaburzenia wypróżniania – zarówno biegunki, jak i zaparcia
- Zmiany zabarwienia stolca
- Niezamierzone wahania masy ciała (zarówno wzrost jak i utrata wagi)
- Nasilone gazy
- Uogólnione pogorszenie samopoczucia
- Nudności, wymioty
- Brak apetytu
Objawy te mogą wynikać ze względnie niegroźnych chorób (jak np. łagodne zatrucie pokarmowe), jednak jeżeli nie ustępują z czasem lub zwiększa się ich nasilenie należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy dołączają kolejne dolegliwości (jak np. gorączka), mogące świadczyć o rozwoju intensywnego procesu chorobowego (tzw. „ostry brzuch”), który w krótkim czasie może znacząco pogorszyć ogólny stan zdrowia chorego i prowadzić do groźnych powikłań.
Szczególnym rodzajem badania kału jest test na obecność krwi utajonej. Krwawienia do przewodu pokarmowego nie zawsze dają widoczne objawy. W przypadku intensywnej utraty krwi dochodzi do widocznej zmiany koloru stolca na ciemnoczerwony lub smolisty. Jest to niezwykle alarmujący objaw, który zawsze wymaga rozpoczęcia szybkiej diagnostyki. Przewlekłe krwawienia o niewielkim nasileniu mogą nie wywoływać powyższych zmian. Często pierwszym objawem krwawień jest rozwój anemii (niedokrwistości) wynikającej z ciągłej utraty krwi do jelit. Jedną z potencjalnych przyczyn tego stanu patologicznego jest rozwój raka jelita grubego. Niestety jest to jedna z częściej występujących chorób nowotworowych, która zazwyczaj bywa wykrywana na późnych etapach rozwoju. Tak jak we wszystkich schorzeniach onkologicznych, w przebiegu raka jelita grubego czas wykrycia i szybkie wdrożenie leczenia mają istotny wpływ na. Z tego powodu, u osób znajdujących się w grupie ryzyka rozwoju tego rodzaju nowotworu zalecane jest regularne przeprowadzanie badań profilaktycznych, w tym także badań kału.
U osób, u których występuje ryzyko zakażenia pasożytami oraz prezentują charakterystyczne objawy, (np. swędzenie typowe dla owsicy) lekarz może zalecić badania parazytologiczne kału, które polegają na poszukiwaniu w mikroskopowym obrazie próbki stolca charakterystycznych form lub całych organizmów pasożytów , lub wykrywaniu materiału genetycznego pasożytów metodami biologii molekularnej.
Przed wykonaniem badań kału zaleca się konsultację z lekarzem, aby na podstawie historii choroby oraz obrazu klinicznego był on w stanie zaplanować właściwe postępowanie diagnostyczne i leczenie, które będzie najlepiej odpowiadało potrzebom zdrowotnym pacjenta w danym momencie.
