Borelioza w trawie piszczy

borelioza

Profilaktyka boreliozy – co warto wiedzieć?

Borelioza, nazywana także „chorobą z Lyme” to odzwierzęce schorzenie bakteryjne. Do zakażenia dochodzi poprzez ugryzienie kleszcza oraz przeniknięcie bakterii chorobotwórczych z jego organizmu do ciała człowieka.

Borelioza w niektórych przypadkach cechuje się niecharakterystycznym zestawem objawów, przez co postawienie trafnego rozpoznania często może być utrudnione. W wielu przypadkach początkowe dolegliwości świadczące o boreliozie mogą w ogóle nie występować lub przebiegać w sposób ograniczony. Po wczesnej fazie choroby może dojść do całkowitego wyleczenia lub też przejścia choroby w kolejne stadia. W przebiegu bardziej zaawansowanych etapów rozwoju boreliozy mogą pojawić się objawy ze strony układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, a także dolegliwości związane ze stawami.

Omawiana choroba rozpowszechniona jest praktycznie na całej półkuli północnej. W Polsce występuje dość często, szczególnie w sezonie letnim, kiedy duża część populacji spędza czas w lesie, parkach, ogródkach działkowych oraz innych terenach zielonych, gdzie ryzyko ukąszenia przez kleszcza jest większe. Co roku w Polsce wykrywane jest ponad 20 tysięcy nowych przypadków boreliozy. Wczesne wykrycie tej choroby oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania medycznego jest niezwykle istotne, ponieważ zapobiega rozwojowi poważnych powikłań nieleczonej boreliozy.

Przyczyny boreliozy

Czynnikiem etiologicznym odpowiedzialnym za rozwój boreliozy są bakterie – krętki z rodzaju  Borrelia. Te mikroskopijne patogeny bytują w organizmach kleszczy z rodzaju Ixodes, skąd mogą dostać się do organizmu człowieka w wyniku ugryzienia. Nie każde ukąszenie kleszcza kończy się rozwojem boreliozy. Aby doszło do zakażenia, pajęczak musi być zainfekowany krętkami Borrelia, a czas jego żerowania na organizmie człowieka musi być dłuższy niż 24 godziny. Z tego powodu w przypadku szybkiego zauważenia oraz bezpiecznego usunięcia kleszcza ryzyko rozwoju boreliozy jest znacząco zmniejszone. Istotne jest dokładne oglądanie skóry po powrocie z lasu oraz terenów trawiastych, jako że ukąszenie kleszcza często może być bezbolesne. Szczególnie dokładnie należy obejrzeć okolice pach, pachwin, wewnętrznej strony ud oraz skóry głowy – to właśnie tam najczęściej lokalizują się kleszcze.

Objawy boreliozy

W przebiegu boreliozy wyróżnia się kilka stadiów. Pierwszym etapem choroby jest infekcja wczesna, zlokalizowana. Po niej może dojść do rozwoju postaci wczesnej rozporoszonej, po której choroba może przejść w infekcję przewlekłą.

We wczesnej infekcji może dojść do rozwoju charakterystycznej zmiany na skórze. Jest to tzw. rumień wędrujący i zazwyczaj pojawia się on w ciągu 3 tygodni po ukąszeniu. Przybiera on postać okrągłej, czerwonej plamy powstającej w miejscu wkłucia kleszcza, która z czasem powiększa się obwodowo oraz blednie centralnie. Dodatkowo, w tym czasie mogą pojawić się uogólnione objawy chorobowe, takie jak ból głowy, osłabienie oraz gorączka. Jest to objaw typowy dla boreliozy, który pozwala na rozpoznanie tej choroby na podstawie obrazu klinicznego.

Po zakończeniu wczesnej, ograniczonej postaci boreliozy może dojść do rozwoju infekcji rozproszonej. W przebiegu tego stadium choroby mogą uwidocznić się dolegliwości takie jak:

  • Zapalenie stawów – nawracające epizody obrzęków oraz bólu stawów, najczęściej zajęte są stawy kolanowe,
  • Zapalenie mięśnia sercowego – objawia się bólem w klatce piersiowej, zwiększoną męczliwością, uczuciem duszności oraz uczuciem kołatania serca,
  • Neuroborelioza – w tej postaci boreliozy może dochodzić do rozwoju zapalenia nerwów czaszkowych oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Objawy mogą obejmować m.in. porażenie określonych mięśni twarzy, ból głowy, nudności, zaburzenia orientacji oraz przewlekłe zmęczenie.

Na przestrzeni kilku do nawet kilkunastu lat od wystąpienia infekcji pierwotnej borelioza może uwidocznić się jako tzw. postać późna choroby. Na tym etapie możliwe jest pojawienie się m.in. uszkodzeń nerwów obwodowych oraz związanych z nimi zaburzeń czucia, a także bóli neuropatycznych. Dodatkowo, późna postać boreliozy może prowadzić do rozwoju przewlekłych stanów zapalnych w obrębie stawów, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a także zanikowego zapalenia skóry.

Badania w kierunku boreliozy

Ze względu na możliwy ciężki przebieg późnych postaci boreliozy niezbędne jest wczesne rozpoznanie zakażenia, które pozwoli na sprawne wdrożenie właściwych metod leczniczych. Dzięki skutecznemu wyleczeniu infekcji na wczesnych etapach dochodzi do znaczącego zmniejszenia ryzyka rozwoju postaci późnych boreliozy oraz związanych z nimi powikłań zdrowotnych.

Obecnie najlepszymi badaniami, które pozwalają na potwierdzenie boreliozy są testy serologiczne przeprowadzane z próbki krwi żylnej. Badania te polegają na wykrywaniu we krwi specyficznych przeciwciał, które produkowane są przez układ odpornościowy w momencie kontaktu organizmu z krętkami odpowiedzialnymi za rozwój choroby. Wyróżnia się kilka klas przeciwciał, które posiadają zastosowanie w rozpoznawaniu boreliozy – są to przeciwciała klasy IgM oraz IgG.

Ze względu na mechanizmy funkcjonowania ludzkiego układu odpornościowego przeciwciała te nie będą wykrywalne we krwi krótko po zakażeniu boreliozą. Z tego powodu zbyt wczesne przeprowadzenie testu serologicznego w kierunku tej choroby może skutkować uzyskaniem wyniku fałszywie ujemnego, jako że układ immunologiczny nie wyprodukował jeszcze wystarczającej ilości przeciwciał.

W celu uzyskania wiarygodnych wyników (najpierw w klasie IgM) należy odczekać ok. 2 do 4 tygodni po pojawieniu się pierwszych dolegliwości klinicznych, które mogą wskazywać na rozwój boreliozy.

W pierwszej kolejności badanie wykonywane jest z wykorzystaniem metody ELISA/CLIA. Test ten wykrywa opisywane powyżej przeciwciała w klasie IgM oraz IgG. Immunoglobuliny IgM we krwi osiągają najwyższy poziom ok. 4-6 tygodni od momentu zakażenia, następnie zanikają po ok. pół roku. Przeciwciała IgG z kolei obecne są we krwi po ok. 6-8 tygodniach, przy czym utrzymują się na względnie wysokich poziomach przez wiele lat. W badaniach z wykorzystaniem metody ELISA/CLIA istnieje niewielkie ryzyko otrzymania wyniku fałszywie dodatniego, ze względu na możliwość wystąpienia reakcji krzyżowych z innymi przeciwciałami.

W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku badania ELISA/CLIA w kierunku zakażenia krętkami Borrelli należy przeprowadzić test potwierdzający, z wykorzystaniem metody Western blot. Badanie to służy weryfikacji, czy wykryte w poprzednim teście przeciwciała na pewną są specyficzne dla patogenu odpowiedzialnego za wywoływanie boreliozy. Jedynie przeprowadzenie obydwu tych testów we właściwej kolejności stanowi pełną informację diagnostyczną.

Warto pamiętać, że sam dodatni wynik badania przy braku objawów typowych dla boreliozy nie stanowi potwierdzenia choroby. Do rozpoznania boreliozy niezbędne jest także współwystępowanie charakterystycznego obrazu klinicznego. W przeciwnym razie dodatni wynik testów laboratoryjnych najprawdopodobniej świadczy o kontakcie z bakterią w przeszłości, przy czym dzięki skutecznemu funkcjonowaniu układu odpornościowego nie doszło do rozwoju choroby.

Na rynku dostępne są także inne badania, które mają służyć wykrywaniu zakażenia boreliozą, jak np. test PCR w kierunku materiału genetycznego krętków, badanie moczu w kierunku wykrycia antygenów Borrelia lub też oznaczenie  krążących kompleksów immunologicznych, utrudniających diagnostykę boreliozy zalecanym algorytmem. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy nie posiadają one jednak znaczącej przydatności diagnostycznej w rozpoznawaniu omawianej choroby i nie powinny być wykonywane w celu jej wykrycia. Przeprowadzenie badania stężeń specyficznych przeciwciał w klasie IgM oraz IgG stanowi obecnie najbardziej skuteczną oraz sprawdzoną metodę w przebiegu rozpoznawania boreliozy.

Źródła: