Alloprzeciwciała – co to? Kiedy należy wykonać badanie alloprzeciwciał?

Alloprzeciwciała, będące produktem odpowiedzi układu odpornościowego na antygeny obce organizmowi, lecz pochodzące z tego samego gatunku, odgrywają kluczową rolę w transfuzjologii, transplantologii i ginekologii. Są to specyficzne przeciwciała wytworzone przeciwko antygenom grup krwi, które nie występują na czerwonych krwinkach osoby, z której układem odpornościowym się zetknęły, przykładowo, w wyniku transfuzji krwi. Najczęściej alloprzeciwciała odpornościowe formują się przeciwko antygenom grup krwi, takich jak antygeny układu Rh (D, C, c, E, e), Kell i Kidd. Antygeny Kell i Kidd to białka występujące na powierzchni czerwonych krwinek (erytrocytów), które odgrywają ważną rolę w systemie grup krwi. Proces wytwarzania alloprzeciwciał i „uczulenie” na antygeny innych grup krwi nazywany jest alloimmunizacją.

Alloprzeciwciała i autoprzeciwciała

Alloprzeciwciała różnią się od autoprzeciwciał, które są skierowane przeciwko antygenom obecnym na własnych czerwonych krwinkach. Warto podkreślić, że naturalnie występujące przeciwciała AB0 nie są zaliczane do alloprzeciwciał i określane są mianem izohemaglutynin. Osoby z grupą krwi 0 mają zarówno przeciwciała anty-A jak i anty-B. Osoby z grupą krwi AB nie mają naturalnych przeciwciał anty-A ani anty-B. Izohemaglutyniny nie są wynikiem ekspozycji na antygeny z krwi innych osób. Są one obecne w organizmie od urodzenia i uważa się, że ich wytwarzanie jest stymulowane przez środowiskowe antygeny podobne do tych w systemie AB0, które można znaleźć w niektórych bakteriach i wirusach. Ta naturalna ekspozycja na antygeny środowiskowe, które przypominają antygeny grup krwi, prowadzi do rozwoju izohemaglutynin u ludzi już w pierwszych miesiącach życia.

Alloimunizacja występuje, gdy układ odpornościowy jest wystawiony na obce antygeny, które uznaje za zagrożenie, prowadząc do wytworzenia specyficznych przeciwciał przeciwko tym antygenom. Może dojść do tego w różnych sytuacjach, w których dochodzi do kontaktu z obcymi komórkami lub białkami. Oto kilka przykładów:

• transfuzje krwi,
• ciąża: jeśli kobieta Rh-ujemna (Rh-) nosi dziecko Rh-dodatnie (Rh+), jej układ odpornościowy może wytworzyć przeciwciała przeciwko RhD dodatnim czerwonym krwinkom dziecka, które mogły dostać się do jej krwiobiegu;
• przeszczepy narządów i tkanki;
• ekspozycja na obce białka: teoretycznie alloimunizacja może mieć miejsce także w wyniku ekspozycji na obce białka w innych, mniej typowych kontekstach, ale są to sytuacje znacznie rzadsze.

Nie wszystkie alloprzeciwciała mają znaczenie kliniczne; za istotne klinicznie uznaje się takie, które mogą spowodować hemolizę przetoczonych czerwonych krwinek lub zaszkodzić płodowi lub noworodkowi, w sytuacji, gdy krew matki zawiera alloprzeciwciała skierowane przeciw antygenom na czerwonych krwinkach płodu.

Badanie na obecność alloprzeciwciał jest niezwykle istotne:

• w ciąży;
• przed transfuzją krwi, gdyż obecność alloprzeciwciał może prowadzić do reakcji poprzetoczeniowej, niebezpiecznej dla życia biorcy.
• przed przeszczepem organów, gdyż obecność u biorcy alloprzeciwciał skierowanych przeciwko antygenom dawcy, może skutkować odrzuceniem przeszczepu.

Alloprzeciwciała w ciąży – co to?

U kobiet z grupą krwi Rh- kluczowe jest wykrycie ewentualnych alloprzeciwciał przeciwko antygenom Rh+ płodu, co może prowadzić do konfliktu serologicznego i choroby hemolitycznej noworodka. Alloprzeciwciała w ciąży są badane rutynowo, aby wcześnie wykryć potencjalne niezgodności antygenowe pomiędzy matką a płodem i odpowiednio zarządzać potencjalnymi ryzykiem. Odczyn Coombsa, będący jednym z testów serologicznych, pozwala na ocenę ryzyka wystąpienia choroby hemolitycznej noworodka. Wyniki tego badania mogą mieć kluczowe znaczenie dla zapobiegania powikłaniom ciąży i zapewnienia odpowiedniej opieki prenatalnej.

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP), badanie alloprzeciwciał w ciąży jest rekomendowane:

• Przy pierwszej wizycie prenatalnej: wszystkie kobiety ciężarne powinny mieć wykonane badanie w kierunku obecności alloprzeciwciał, najczęściej w pierwszym trymestrze ciąży. Jest to część rutynowego badania grupy krwi i Rh, a także testowania na obecność przeciwciał anty-RhD u kobiet Rh-.
• Jako powtórne badanie w ciąży: dla kobiet Rh- które nie mają alloprzeciwciał, zaleca się powtórzenie badania w 21.-26. tygodniu ciąży, aby wykluczyć późną alloimmunizację.
• W celu monitorowania ciąży z alloimmunizacją: w przypadku wykrycia alloprzeciwciał, dalsze postępowanie zależy od ich typu i stężenia i może obejmować regularne monitorowanie stężenia przeciwciał, ocenę stanu płodu oraz w niektórych przypadkach, interwencje wewnątrzmaciczne.
• Po porodzie: badanie krwi noworodka w kierunku obecności alloprzeciwciał, jeśli matka jest Rh ujemna i nie posiadała przeciwciał anty-D podczas ciąży, lub jeśli istniała konieczność monitorowania alloimmunizacji w trakcie ciąży.

Zalecenia mogą być aktualizowane, dlatego ważne jest, aby kobiety ciężarne konsultowały się ze swoim lekarzem prowadzącym w celu uzyskania najbardziej aktualnych informacji i rekomendacji dostosowanych do ich indywidualnej sytuacji.

Alloprzeciwciała w ciąży – wyniki

Interpretacja wyników badania alloprzeciwciał w ciąży zależy od czynników, takich jak typ i stężenie przeciwciał. Zależy także od tygodnia ciąży, w którym są one wykrywane:

• Ujemny wynik oznacza brak alloprzeciwciał w krwi kobiety ciężarnej. Jest to wynik pożądany, wskazujący o brak alloimunizacji i ryzyka związanych z nią komplikacji, takich jak hemolityczna choroba noworodka. Kobiety z ujemnym wynikiem, zwłaszcza te z grupą krwi Rh-, mogą jednak wymagać profilaktyki za pomocą immunoglobuliny anty-D, aby zapobiec komplikacjom w trakcie obecnej lub przyszłych ciąż.
• Dodatni wynik wskazuje na obecność alloprzeciwciał w surowicy krwi kobiety ciężarnej. Wymaga to dalszej oceny, w tym identyfikacji specyficznego typu przeciwciał i monitorowania ich stężenia. Dodatni wynik wskazuje na ryzyko rozwoju hemolitycznej choroby noworodka, zależnie od typu i stężenia przeciwciał.

Podsumowując, alloprzeciwciała są znaczące w kontekście transfuzji krwi, jak i ciąży. Ich identyfikacja jest kluczowa dla zapobiegania reakcjom immunologicznym, które mogą mieć poważne konsekwencje.

Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz