Angina paciorkowcowa – objawy, diagnostyka i leczenie

Angina paciorkowcowa, nazywana także paciorkowcowym zapaleniem gardła i migdałków, jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie Streptococcus pyogenes (paciorkowce β-hemolizujące grupy A – GAS). Jest to jedna z najczęstszych przyczyn bakteryjnego bólu gardła, szczególnie wśród dzieci i młodzieży, ale dotyczy także dorosłych. Jej właściwe rozpoznanie i leczenie są niezwykle ważne, ponieważ nieleczona infekcja może prowadzić do poważnych powikłań.

Czym jest angina paciorkowcowa?

Angina paciorkowcowa to ostre bakteryjne zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową – poprzez kontakt z chorym lub nosicielem bakterii. Bakterie kolonizują błonę śluzową gardła, prowadząc do gwałtownego rozwoju objawów. W przeciwieństwie do infekcji wirusowych, przebieg anginy paciorkowcowej jest zwykle bardziej nasilony i wymaga leczenia antybiotykiem.

Angina paciorkowcowa – objawy

Objawy choroby pojawiają się nagle, zwykle w ciągu kilku godzin. Do najczęściej obserwowanych należą:

• silny ból gardła, nasilający się podczas połykania,
• wysoka gorączka (często powyżej 38,5°C),
• powiększenie i bolesność węzłów chłonnych szyi,
• obrzęk i zaczerwienienie migdałków podniebiennych, często z obecnością ropnych nalotów,
• ból głowy i ogólne złe samopoczucie,
• brak kaszlu – objaw różnicujący z infekcjami wirusowymi.

Dodatkowo u dzieci mogą wystąpić bóle brzucha, nudności i wymioty, co czasem utrudnia postawienie właściwej diagnozy.

Angina paciorkowcowa u dorosłych

U dorosłych angina paciorkowcowa zwykle przebiega gwałtownie. Chorzy skarżą się na nagły i silny ból gardła, wysoką gorączkę oraz dreszcze. Pojawia się trudność w połykaniu, czasami także nieprzyjemny zapach z ust. Objawy ogólne, takie jak bóle mięśni, stawów czy uczucie osłabienia, mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Dorośli są bardziej narażeni na miejscowe powikłania anginy, np. ropień okołomigdałkowy, który wymaga interwencji chirurgicznej.

Angina paciorkowcowa u dzieci

U dzieci choroba występuje częściej niż u dorosłych, szczególnie w wieku przedszkolnym i szkolnym. Typowe objawy to ból gardła, gorączka i ropny nalot na migdałkach, ale mogą dołączyć także dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – ból brzucha, nudności, a nawet wymioty. Dzieci mogą być bardziej drażliwe i osłabione.

Ze względu na łatwe szerzenie się paciorkowców w skupiskach (szkoły, przedszkola), w przypadku rozpoznania choroby u jednego dziecka warto zwrócić uwagę na stan zdrowia całej grupy.

Paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków

Określenia „paciorkowcowe zapalenie gardła” oraz „paciorkowcowe zapalenie migdałków” odnoszą się do tego samego procesu chorobowego. Bakterie wywołują miejscowy stan zapalny obejmujący migdałki podniebienne i błonę śluzową gardła. Objawem charakterystycznym jest ich obrzęk i przekrwienie oraz obecność ropnych nalotów.

Należy pamiętać, że podobne objawy mogą występować w infekcjach wirusowych (np. adenowirusowych), dlatego diagnostyka laboratoryjna jest niezbędna do potwierdzenia etiologii bakteryjnej.

Powikłania anginy paciorkowcowej

Nieleczona lub źle leczona angina paciorkowcowa może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych:

• ropień okołomigdałkowy (zagrażający drożności dróg oddechowych),
• zapalenie ucha środkowego lub zatok,
• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
• gorączka reumatyczna – powikłanie immunologiczne mogące prowadzić do trwałych uszkodzeń serca,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• sepsa.

Dlatego w każdym przypadku podejrzenia anginy paciorkowcowej należy zgłosić się do lekarza i wykonać badania potwierdzające diagnozę.

Diagnostyka anginy paciorkowcowej w gabinecie lekarza

Lekarz rozpoznaje anginę paciorkowcową przede wszystkim na podstawie objawów klinicznych i badania przedmiotowego. W praktyce stosuje się skalę Centora i jej modyfikację – skalę McIsaaca. Uwzględnia się w niej m.in.:

• obecność gorączki,
• powiększone węzły chłonne szyi,
• brak kaszlu,
• wiek pacjenta.

Wysoki wynik w tej skali zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcowego, ale nie stanowi wystarczającej podstawy do rozpoczęcia antybiotykoterapii. 

Coraz częściej lekarze mają możliwość wykonania szybkiego testu w kierunku zakażenia paciorkowcowego. 

Szybki test antygenowy (tzw. Strep-test) jest możliwy do przeprowadzenia w warunkach innych niż laboratoryjne, daje wynik w kilka minut i umożliwia podjęcie decyzji o rozpoczęciu leczenia antybiotykiem. 

Diagnostyka anginy paciorkowcowej w laboratorium

Najczęściej stosowane metody laboratoryjne to:

• wymaz z gardła i posiew bakteriologiczny – najbardziej wiarygodne badanie, które pozwala jednoznacznie potwierdzić obecność paciorkowców β-hemolizujących grupy A;
• antybiogram – w przypadku posiewu pozwala na ocenę wrażliwości bakterii na antybiotyki.

Badania te są kluczowe dla uniknięcia niepotrzebnej antybiotykoterapii, szczególnie w infekcjach wirusowych, które stanowią większość przypadków bólu gardła.

Leczenie anginy paciorkowcowej

Standardem w leczeniu anginy paciorkowcowej jest antybiotykoterapia – najczęściej stosuje się penicylinę fenoksymetylową lub amoksycylinę. U pacjentów z alergią na penicyliny stosuje się cefalosporyny lub makrolidy.

Antybiotyk skraca czas trwania objawów, ogranicza ryzyko powikłań i zmniejsza zakaźność pacjenta już po 24 godzinach od rozpoczęcia leczenia. Oprócz antybiotyku stosuje się także leczenie objawowe: leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe oraz nawadnianie organizmu.

Mgr Damian Pawlak