Atypowe zapalenie płuc – co je powoduje i w jaki sposób się objawia?

Atypowe zapalenie płuc różni się od klasycznego zapalenia płuc zarówno pod względem przyczyn, jak i objawów. Sprawdź, co je powoduje i jakie dolegliwości mu towarzyszą. Dowiedz się, na podstawie jakich badań lekarz stawia rozpoznanie atypowego zapalenia płuc.

Przyczyny atypowego zapalenia płuc

Atypowe zapalenie płuc wywoływane jest przez specyficzne drobnoustroje, które różnią się od tych powodujących klasyczne zapalenie płuc. Mycoplasma pneumoniae to jedna z głównych bakterii odpowiedzialnych za atypowe zapalenie płuc, szczególnie u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. Chlamydophila pneumoniae to kolejny z częstszych drobnoustrojów, który wywołuje atypowe zapalenie płuc u dzieci i dorosłych. Przebieg atypowego zapalenia płuc wywołanego przez te patogeny jest zazwyczaj mniej gwałtowny niż w klasycznym bakteryjnym zapaleniu płuc.

Legionella pneumophila powoduje poważniejszą postać atypowego zapalenia płuc, zwaną legionellozą. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj przez kontakt z aerozolem skażonym bakteriami, np. w systemach klimatyzacyjnych, prysznicach lub fontannach. W szczególnych warunkach, takich jak kontakt z zakażonymi zwierzętami czy przebywanie w określonych rejonach geograficznych, atypowe zapalenie płuc może być wywołane przez drobnoustroje, np. Coxiella burnetii (powoduje gorączkę Q).

Niektóre wirusy, m.in. wirusy grypy, paragrypy, RSV (syncytialny wirus oddechowy) czy koronawirusy, również mogą prowadzić do atypowego zapalenia płuc.

Czy atypowe zapalenie płuc jest zaraźliwe?

Większość patogenów odpowiedzialnych za atypowe zapalenie płuc przenosi się między ludźmi drogą kropelkową. Zakażenie może nastąpić przez kaszel, kichanie, kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych osoby chorej, a czasem przez kontakt z zanieczyszczonymi powierzchniami.

Stopień zaraźliwości zależy od konkretnego patogenu. Na przykład Mycoplasma pneumoniae i Chlamydophila pneumoniae rozprzestrzeniają się stosunkowo łatwo w miejscach, gdzie ludzie przebywają w bliskim kontakcie, takich jak szkoły, biura czy domy opieki. Legionella pneumophila nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka. Zakażenie tym drobnoustrojem następuje przez wdychanie skażonej wody w postaci aerozolu, np. z klimatyzatorów czy pryszniców.

Zaraźliwość Mycoplasma pneumoniae i Chlamydophila pneumoniae jest zwykle mniejsza niż w przypadku wirusowych infekcji, takich jak grypa czy COVID-19, ale nadal istnieje ryzyko przeniesienia na osoby w bliskim otoczeniu, szczególnie w przypadku osłabienia odporności. Dlatego ważne jest przestrzeganie  zasad higieny, takich jak mycie rąk, zakrywanie ust i nosa podczas kichania lub kaszlu czy unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi.

Atypowe zapalenie płuc – objawy

Objawy atypowego zapalenia płuc różnią się od tych występujących przy klasycznym zapaleniu płuc. Przebieg choroby jest często łagodniejszy, a jej symptomy rozwijają się stopniowo. Jednym z pierwszych objawów, przypominającym początkową fazę przeziębienia, jest ból gardła. Towarzyszy mu suchy, uporczywy, zwykle nieproduktywny kaszel, co oznacza brak odkrztuszania plwociny. Kaszel może trwać przez wiele tygodni, nawet po ustąpieniu innych objawów. Może występować uczucie lekkiej duszności, szczególnie podczas wysiłku, choć rzadko przybiera ciężką formę.

Gorączka w atypowym zapaleniu płuc jest umiarkowana, nie przekracza z reguły 38°C, ale mogą towarzyszyć jej dreszcze. Chorzy często odczuwają brak energii i wyczerpanie, które może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Mogą pojawić się uczucie ucisku lub ból w klatce piersiowej, ale zwykle są mniej nasilone niż w przypadku klasycznego zapalenia płuc. U niektórych osób występują objawy ogólnoustrojowe, takie jak dyskomfort w mięśniach, nasilające się bóle głowy, spadek łaknienia czy sporadyczne nudności.

📌 Zobacz także: Śródmiąższowe zapalenie płuc – czym jest? Jak się objawia?

Warto pamiętać, że objawy atypowego zapalenia płuc są często mylone z infekcjami wirusowymi, takimi jak grypa czy przeziębienie. Dlatego w przypadku przedłużających się lub nietypowych symptomów, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Jak rozpoznaje się atypowe zapalenie płuc?

Rozpoznanie atypowego zapalenia płuc jest procesem, który wymaga uwzględnienia zarówno objawów klinicznych, jak i wyników badań dodatkowych. Ze względu na nietypowy i łagodniejszy przebieg choroby diagnoza może być trudniejsza niż w przypadku klasycznego zapalenia płuc.

Pierwszym krokiem w rozpoznaniu jest dokładny wywiad lekarski, podczas którego lekarz pyta o występujące objawy, ich czas trwania oraz ewentualne czynniki ryzyka, takie jak kontakt z osobami chorymi, przebywanie w miejscach, gdzie mogło dojść do ekspozycji na patogeny (np. baseny, systemy klimatyzacyjne), czy niedawne podróże.

Kolejnym etapem jest badanie fizykalne, podczas którego lekarz osłuchuje płuca za pomocą stetoskopu. W przypadku atypowego zapalenia płuc dźwięki w płucach mogą być subtelniejsze i trudniejsze do wykrycia niż w klasycznym zapaleniu płuc, gdzie często słychać wyraźne trzeszczenia lub rzężenia.

Aby potwierdzić diagnozę, wykonuje się badanie radiologiczne klatki piersiowej (RTG). Obraz RTG może pokazać rozlane lub plamiste zmiany w miąższu płuc, które są charakterystyczne dla atypowego zapalenia płuc. Zmiany te różnią się od bardziej wyraźnych nacieków widocznych przy klasycznym zapaleniu płuc.

Dodatkowo lekarz może zlecić badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, pomiar stężenia CRP (białko C-reaktywne) czy OB (odczyn Biernackiego), aby ocenić nasilenie stanu zapalnego. W celu zidentyfikowania konkretnego patogenu mogą być wykonane testy serologiczne, które wykrywają obecność przeciwciał przeciwko Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae lub Legionella pneumophila. Inną metodą jest badanie molekularne, takie jak PCR, pozwalające wykryć DNA patogenu.

📌 Dowiedz się więcej: Mycoplasma pneumoniae IgG – badanie.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy podejrzeniu legionellozy, konieczne może być przeprowadzenie specjalistycznych badań, takich jak test na obecność antygenów Legionella w moczu.

Czym różni się atypowe zapalenie płuc od klasycznego zapalenia płuc?

Atypowe zapalenie płuc różni się od klasycznego zapalenia płuc pod wieloma względami, w tym: przyczynami, objawami, przebiegiem choroby oraz sposobem leczenia.

Jedną z podstawowych różnic są przyczyny choroby. Klasyczne zapalenie płuc jest najczęściej wywoływane przez bakterie, takie jak Streptococcus pneumoniae, które prowadzą do gwałtownego i ciężkiego przebiegu infekcji. Natomiast atypowe zapalenie płuc jest spowodowane m.in. przez Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila lub wirusy oddechowe, co powoduje łagodniejszy i bardziej stopniowy rozwój choroby.

Różnice widoczne są także w objawach klinicznych. W przypadku klasycznego zapalenia płuc choroba rozpoczyna się nagle i charakteryzuje się wysoką gorączką, dreszczami, mokrym kaszlem z odkrztuszaniem plwociny, bólem w klatce piersiowej oraz dusznością. Z kolei atypowe zapalenie płuc ma łagodniejszy przebieg, z objawami rozwijającymi się wolniej. Chorzy skarżą się na suchy, uporczywy kaszel, niską gorączkę, ból głowy, zmęczenie, bóle mięśni oraz gardła, a duszność jest zazwyczaj mniej nasilona.

Przebieg choroby również różni się między tymi dwoma formami zapalenia płuc. Klasyczne zapalenie płuc jest bardziej gwałtowne i może prowadzić do szybkiego pogorszenia stanu zdrowia, zwłaszcza u osób starszych lub z osłabioną odpornością. Atypowe zapalenie płuc rozwija się powoli, a objawy mogą być na tyle łagodne, że są mylone z przeziębieniem lub grypą.

W badaniach obrazowych również widać różnice. W przypadku klasycznego zapalenia płuc na zdjęciu RTG klatki piersiowej widoczne są wyraźne nacieki w określonych obszarach płuc. Natomiast w atypowym zapaleniu płuc zmiany są bardziej rozlane i mniej wyraźne.

Te różnice są istotne dla prawidłowego rozpoznania choroby i zastosowania skutecznej terapii.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian