Badania dziecka w pierwszych tygodniach życia - jakie badania mogą okazać się przydatne?

Pierwsze tygodnie życia to czas intensywnego wzrostu i rozwoju dziecka, dlatego bardzo ważne jest, aby pozostawało ono pod stałą kontrolą pediatryczną. Wskazane są kontrolne badania, które pozwolą szybko rozpoznać ewentualne nieprawidłowości i wdrożyć odpowiednie leczenie. Już w pierwszej dobie życia dziecko przechodzi szereg badań, a najbliższe tygodnie wiążą się z dalszą kontrolą jego stanu zdrowia. Nigdy później nie będzie podlegało ono tak wnikliwej ocenie. Zapoznaj się z kalendarzem badań niemowlaka. Sprawdź, jakim testom będzie podawane dziecko, kiedy należy je wykonywać i na czym one polegają.

Pierwsza ocena stanu zdrowia dziecka po porodzie

Pierwszym badaniem w życiu dziecka jest skala Apgar. Na jej podstawie dokonuje się oceny stanu noworodka w 1., 3., 5. i 10. minucie życia, a w razie konieczności w kolejnych minutach. Dzieci urodzone o czasie ocenia się w cichym pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi 23–25°C, a wcześniaki z małą masą urodzeniową w inkubatorze. Na skalę Apgar składa się pięć parametrów, a za każdy z nich przysługuje od 0 do 2 punktów. Po zsumowaniu ich określa się stan dziecka. Interpretacja skali Apgar przedstawia się następująco: 0–3 – ocena zła, 4–6 – ocena średnia, 7–10 – stan dobry. Tabela przedstawia parametry analizowane w skali Apgar.

Kolejne badania w pierwszych chwilach po urodzeniu

W ciągu kilku godzin po narodzinach dokonuje się oceny masy ciała, długości ciemieniowo-siedzeniowej, obwodów brzucha, klatki piersiowej i głowy (jej obwód powinien być dłuższy o 1–2 cm od obwodu klatki piersiowej). Dziecko jest dokładnie oglądane pod kątem ewentualnych wad wrodzonych zewnętrznych. Pediatra ogląda m.in. kręgosłup, narządy płciowe, kończyny, brzuch, podniebienie, stawy biodrowe i osłuchuje klatkę piersiową. U nowo narodzonego dziecka przeprowadza się badanie odruchów, aby sprawdzić sprawność ośrodkowego układu nerwowego, w tym odruch chwytania, ssania, szukania, Moro, pełzania, chodzenia.

Między 6. a 24. godziną po narodzinach mierzy się saturację na dowolnej nodze i prawej ręce. Badanie pulsoksymetryczne polega na pomiarze utlenowania krwi i służy m.in. do oceny pracy serca. W drugiej dobie po narodzinach przeprowadza się badanie wzroku pod kątem reakcji źrenic na światło oraz badanie słuchu, na które składa się badanie OAE, czyli ocena rejestracji otoemisji akustycznych, i ABR, czyli ocena rejestracji słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu.

W 3.–4. dobie życia przychodzi czas na badania przesiewowe w kierunku wad wrodzonych czy groźnych schorzeń, takich jak: wrodzona niedoczynność tarczycy, rdzeniowy zanik mięśni, wrodzony przerost nadnerczy, fenyloketonuria, mukowiscydoza. Na podstawie rozporządzenia ministerialnego taki pakiet badań dla dzieci obejmuje 26 jednostek chorobowych. Wykonywany jest bezpłatnie i obowiązkowo u każdego noworodka. Oceny dokonuje się z krwi pobranej u dziecka z pięty. To tzw. test suchej kropli krwi.

W zależności od historii chorób w rodzinie czy stanu malca wykonuje się inne badania, przykładowo badanie poziomu bilirubiny. Naturalnym zjawiskiem u noworodka jest żółtaczka, która wynika z nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych. Jeśli w ciągu kilku dni żółtaczka nie ustąpi, przeprowadza się badanie krwi, w którym dokonuje się oceny stężenia tego związku. Kolejnym dodatkowym badaniem jest ocena czynnika Rh i grupy krwi. Przeprowadza się je u dzieci obciążonych ryzykiem konfliktu serologicznego, z anemią, chorobami wrodzonymi czy silną żółtaczką. Wykonuje się je ponownie, kiedy dziecko jest starsze, gdyż grupa krwi finalnie może zostać ustalona dopiero po mniej więcej 2 latach.

Badania dziecka w pierwszych tygodniach życia po wyjściu ze szpitala

W 2. tygodniu życia zalecana jest pierwsza wizyta u pediatry. Lekarz kontroluje masę ciała, mierzy dziecko na długość, obwód jego głowy i klatki piersiowej. Sprawdza gojenie pępka, stan ciemiączka i narządy płciowe. Dokonuje oceny rozwoju psychoruchowego i przeprowadza tzw. test Hirschberga i cover test (naprzemiennego zakrywania i odkrywania oczu) w kierunku zeza. Lekarz określa, czy maluchowi należy podawać witaminę D3, i może zalecić sprawdzenie poziomu bilirubiny, jeżeli dziecko miało żółtaczkę.

Kolejna wizyta u pediatry odbywa się w 6. tygodniu życia. Podczas niej wykonywane są obowiązkowe szczepienia przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi (DTP), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), Hib. Lekarz sprawdza, czy zanikają odruchy noworodkowe. Ocenia proporcje dziecka i kości czaszki oraz czy doszło do prawidłowego zrośnięcia się ciemiączka. Osłuchuje klatkę piersiową i kieruje na wizytę do poradni preluksacyjnej. Tam ortopeda ocenia długość kończyn, pracę stawów i czy nie ma problemów w ich odwodzeniu na boki. W razie potrzeby kieruje dziecko na USG bioderek, aby sprawdzić, czy nie doszło do dysplazji stawu biodrowego.

Trzecia wizyta kontrolna powinna odbyć się między 3. a 4. miesiącem życia. Lekarz ponownie kontroluje masę ciała i wzrost dziecka oraz ocenia, czy prawidłowo się ono rozwija. Dziecko powinno przyjąć drugą dawkę szczepienia przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi, drugą dawkę szczepienia przeciwko Hib, pierwszą dawkę szczepienia przeciw polio (chorobie Heinego-Medina).

Wizyta u pediatry w 6. miesiącu życia ma podobny przebieg. Wiąże się z przyjęciem trzeciej dawki szczepionki przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi oraz Hib i drugiej dawki przeciw polio. Należy udać się z dzieckiem na kolejną wizytę kontrolną do ortopedy, aby sprawdzić, czy prawidłowo rozwijają się biodra i stopy. Kolejne miesiące to dalsza analiza rozwoju malca pod okiem specjalisty.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. E. Helwich, Badania przesiewowe u noworodków, „Pediatria po Dyplomie” 2019, nr 4. Online: https://podyplomie.pl/pediatria/33126,badania-przesiewowe-u-noworodkow (dostęp: 07.06.2022).
2. M. Ołtarzewski, Badania przesiewowe noworodków w Polsce, 2018 rok, „Postępy Neonatologii” 2018, t. 24, nr 2, s. 111–122.

M. Przedpełska-Winiarczyk, W. Kułak, Skala Apgar obecnie, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2011, t. 92, nr 1, s. 25–29.